بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای اقتصاد : روز یکشنبه نمایندگان مجلس رای به پایان کار همتی وزیر اقتصاد دادند. در حالی مجلس رای به استیضاح وزیر اقتصاد داد که رئیس‌جمهور برای دفاع وی در صحن علنی مجلس حاضر شد و به مشکلات کشور که حاصل مشکلات اقتصاد کنونی است، اشاره کرد و پزشکیان همچنین تاکید کرد که مشکلات موجود با همدلی حل می‌شود. اما با وجود این اظهارات نمایندگان در اقدامی بر خلاف وفاق ملی رای به حذف همتی از دولت دادند.
کمتر از چند ساعت پس از این اتفاق، خبر استعفای محمدجواد‌ ظریف، معاون راهبردی رئیس‌جمهور نیز ضربه دیگری را به وفاق تحمیل کرد تا ایده وفاق ملی که از همان آغازین روزهای طرح و جانمایی در فضای سیاسی و اجتماعی کشور، با تردیدهای رو‌به‌رو بود، بیش از پیش ابرهای تردید بر آن سایه بگستراند. بر همین اساس به نظر می‌رسد اگرچه استیضاح وزیر اقتصاد و استعفای معاون راهبردی کابینه چهاردهم پایان وفاق ملی نیست، اما می‌تواند آغازی برای پایان آن باشد. در همین راستا «دنیای اقتصاد» در گفت‌وگو با دو نماینده مجلس و دو فعال سیاسی تاثیر استیضاح بر وفاق ملی را مورد بررسی قرار داد.
وفاق آسیب دید، اما قابل ترمیم است
احمد بیگدلی، نماینده خدابنده و عضو کمیسیون اجتماعی مجلس در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد»، به تاثیر استیضاح وزیر اقتصاد در وفاق ملی اشاره و تاکید کرد: آقای پزشکیان با یک فرد وفاق را ایجاد نکرده بود که با استیضاح یک وزیر بخواهد وفاق را بر هم بزند. اما اگر قرار باشد روند به همین شکل ادامه پیدا کند و آقایان بگویند چیزی که ما می‌گوییم درست است حتما به وفاق آسیب می‌زند. او استیضاح را یک چالش برای دولت و کشور دانست و در عین حال خاطرنشان کرد: فکر نمی‌کنم آقای پزشکیان با یک موضوع بخواهد کلان مساله را برهم بزند. وفاق ملی با استیضاح وزیر اقتصاد آسیب دید، اما این آسیب قابل ترمیم است. اگر برخی دوستان بخواهند بر افراد خودشان تاکید کنند و بگویند اگر این فرد باشد در وفاق هستیم و اگر نباشد نیستیم یعنی منافع مردم و کشور را در نظر نمی‌گیرند بلکه تنها منافع خودشان را در نظر می‌گیرند.
این نماینده مجلس ادامه داد: باید دید بر چه اساس استیضاح انجام شده است. اگر بحث‌ها سیاسی باشد و آقایان بگویند اگر منافع ما باشد در وفاق حضور داریم و اگر حرف ما نباشد، نیستیم، اسم این وفاق نیست. کدام دولت به جناح سیاسی مقابل خود میدان داده است؟ وزرایی هستند که در انتخابات در جای دیگری فعالیت می‌کردند و این یعنی نمی‌خواستند آقای پزشکیان رئیس‌جمهور شود، اما رئیس‌جمهور خواست که جناح‌بندی به حاشیه برود و از این افراد استفاده کرد. اما اگر قرار باشد تنها افکار سیاسی خودمان را ببینیم و به تفکرات دیگران احترام نگذاریم آسیب آن نهایتا به کشور و مردم می‌خورد.
بیگدلی با اشاره به استیضاح همتی گفت: استیضاح وزیر اقتصاد کار شتاب‌زده‌ای بود و می‌شد از راه‌های دیگر مشکلات موجود در وزارت اقتصاد را حل کرد. البته برخی از مسائلی که آقایان در علت استیضاح آورده بودند تنها مربوط به وزیر اقتصاد نمی‌شد، اما چون بر اساس آیین‌نامه داخلی مجلس ما نمی‌توانیم رئیس کل بانک مرکزی را استیضاح کنیم به سراغ وزیر اقتصاد می‌رویم و این نقص آیین‌نامه داخلی مجلس است.
استیضاح پایان راه نیست
مهرداد لاهوتی، نماینده لنگرود و عضو کمیسیون برنامه‌وبودجه مجلس نیز در خصوص تاثیر استیضاح همتی بر وفاق ملی اظهار کرد: معتقدم که استیضاح وزیر اقتصاد نباید به وفاق ملی آسیبی وارد کند. استیضاح حق قانونی مجلس است و این موضوع را در مجالس دیگر هم شاهد بودیم. برخی نمایندگان موافق و برخی دیگر نیز از جمله بنده مخالف استیضاح بودیم و استدلال ما این بود که در حال حاضر برای استیضاح زود است و با تعویض وزیر اتفاقی نمی‌افتد.
او تصریح کرد: مطمئن هستم که استیضاح وزیر اقتصاد بر وفاق، صمیمیت و مسیری که دولت و مجلس با هم شروع کردند، آسیبی وارد نمی‌کند. البته اگر مجلس به وزیر اقتصاد فرصتی می‌داد بهتر بود، اما شاید مردم نیز با توجه به وضعیت معیشتی از نمایندگانشان متوقع بودند. نباید یک اتفاق به کل هدف وفاق و مسیری که دولت و مجلس با هم شروع کرده‌اند، آسیب وارد کند. نایب‌رئیس کمیسیون برنامه‌وبودجه، در ادامه گفت: اگرچه من مخالف استیضاح وزیر اقتصاد بودم، اما در عین حال معتقدم که استیضاح وزیر اقتصاد نباید آسیبی به وفاق وارد کند. دو رئیس قوه در کنار هم هستند و نمایندگان نیز در کنار اعضای دولت هستند و باید کمک کنیم با قوت و قدرت بیشتری کارها پیش رود.
ابعاد ایده وفاق مشخص نیست
حمید قزوینی، کارشناس تاریخ و فعال سیاسی اصلاح‌طلب مسائل سیاسی چشم‌انداز دولت را صرف‌نظر از کنار رفتن محمدجواد ظریف، معاون راهبردی رئیس‌جمهوری ایران و عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد مورد ارزیابی قرار داد و گفت: «صرف‌نظر از کنار رفتن این دو عضو کابینه، دولت پزشکیان با چند مشکل اساسی مواجه است که مهم‌ترین مشکل این است که تئوری مشخصی برای فعالیت دولت وجود ندارد.»
از دیدگاه او، تئوری به این معنا که در حوزه‌های مربوط به فعالیت‌های دولت، چه در حوزه داخلی و بین‌المللی و اقتصادی دولت فاقد ایده و تئوری مشخص است. قزوینی این مساله را بسط داده و گفت: «آنچه به نام وفاق مطرح شده یک شعار کلی است و فقط شخص پزشکیان تلاش کرده روی آن مانور دهد، اما تیم حامیان ایشان نیامدند حدود آن را مشخص کنند و به لحاظ نظری تبیین کنند.»
قزوینی با اشاره به همایش وفاق گفت: «حتی در این همایشی که برگزار شد و قرار بود در آن مساله وفاق شرح پیدا کند از اعضای جریان مخالف دولت اصلا حضور نداشتند. به نظر من مهم‌ترین مشکل دولت این است و تا وقتی برای این مساله فکری نکنند و اولویت‌ها مشخص نشود نمی‌توان انتظار تحول بزرگی داشت.»
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب همچنین تاکید کرد: «باید این سوالات پاسخ داده شود که دولت در مسیر اقتصاد، سیاست و مسائل بین‌المللی چه گام‌‌هایی باید برداشته شود؟ آمدن و رفتن اعضای کابینه کجای این پروسه قرار می‌گیرد؟ تیمی هم که پیرامون دولت درست شده آیا در همین راستا حرکت می‌کند؟»
او معتقد است: «دولت همچنان در جذب نخبگان ناتوان است. یک ارتباط منسجم و سازمان‌یافته بین بدنه نخبگی و برنامه‌های دولت ایجاد نشده است. در حال حاضر زمینه همکاری در بین نخبگان جامعه بالاست، اما هنوز سازوکاری برای ارتباط ارگانیک بین بدنه دولت و نخبگان وجود ندارد.» قزوینی در این زمینه به دولت‌های قبلی اشاره کرد و گفت: «ما شاهد آن بودیم که چه در دوره اصلاحات، دولت آقای خاتمی و چه در دولت هاشمی‌رفسنجانی ایده مشخصی برای دولت وجود داشت و این ایده با ارتباط خوبی که با بدنه رسانه‌ها داشتند امکان تولید محتوا را فراهم می‌کرد.»
او همچنین در تشریح شرایط فعل توضیح داد: «در حال حاضر مهم‌تر از هر چیز مشخص شدن حدود و مرزهای تعیین شده برای ایده وفاق ملی است. ما هنوز بسیاری از وزرا را در این راستا نمی‌بینیم و اینکه در شکل‌دهی و تعریف آن چه می‌کنند. دولت سخنگو دارد، اما آهنگ رسانه‌ای دولت هنوز شنیده نمی‌شود و هنوز معلوم نیست مسیرها برای تعامل با گروه‌ها و نهادهای تاثیرگذار جامعه چیست و چگونه قابلیت اجرایی دارد.»
دولت باید عاملیت خود را بازگرداند
سعید آجرلو، کارشناس مسائل سیاسی در پاسخ به سوال «دنیای اقتصاد» مبنی بر چشم‌انداز دولت وفاق گفت: «در ابتدا به نظرم جزئیات استیضاح آقای همتی را بررسی کنیم. با توجه به اینکه او در روز رای اعتماد در مجلس، توانست رای اعتماد 192 نفری داشته باشد و فقط 80 نفر مخالف داشت، در پنج، شش ماه گذشته چه اتفاقی افتاده که موافقانش تبدیل به مخالف شدند. اگر بگوییم هسته سخت مجلس، مخالف دولت و عضو ستادهای آقای جلیلی بودند، اما سوال اساسی اینجاست که آیا او در راستای موفقیت کشور و راهبرد رهبری حرکت کرده است؟»
او در ادامه توضیح داد: «در زمان استیضاح 182 نفر موافق بودند و آنها در روز استیضاح مخاطب حرف‌های آقای رئیس‌جمهور و معاون پارلمانی و خود همتی بودند. بنابراین باید دید چرا فقط در نهایت 80 نفر موافق‌ باقی مانده است و بقیه به استیضاح رای دادند.» این کارشناس مسائل سیاسی به تحلیل شرایط پرداخت: «به نظر من شروع استیضاح همتی از سوی مخالفان یعنی یک حلقه 60 نفره بوده و جنبه‌های سیاسی داشته است، اما به نظر من رای عدم اعتماد به این دلیل بوده که همتی نتوانسته توضیح دهد، ارز چرا افزایش یافته و آینده آن چه خواهد شد؟ نتوانسته قطع ارز ترجیحی و بالا رفتن قیمت دلار را توضیح دهد.»
او در بسط این موضوع گفت: «حدود 180 نفر حاضر بودند استدلال‌های آقای همتی را بشنوند که او بگوید چه‌کار می‌خواهد بکند. او پیش‌تر در برخی از جلسات برخلاف بانک مرکزی رفع تحریم را عامل گشایش دانسته و گفته او نمی‌تواند بدون مذاکره آینده اقتصادی را ترسیم کند و به هر حال او نتوانست فضای عمومی مجلس را اقناع کند و عدم کنترل بر بازار ارز را توجیه کند. از سوی دیگر آقای رئیس‌جمهور هم نتوانست این خلأ را جبران کند. ادبیات پزشکیان غالبا از جنسی است که حرف‌های کلی می‌زند و وارد موضوع نمی‌شود. این ممکن است در زمینه‌هایی جواب دهد، اما در زمینه اقتصادی این کار جواب نمی‌دهد.»
آجرلو تاکید کرد: «آنچه من از رئیس‌جمهور دیدم این بود که او هم نتوانست نماینده‌ها را اقناع کند. بنابراین این تصویری است که من از کل این استیضاح دارم.» آجرلو ادامه داد: «آقای همتی سال 1403 با آقای همتی بانک مرکزی متفاوت است، چرا که ایشان در زمان انتخابات، علیه شهید رئیسی و جلیلی به‌شدت انتقادات تندی کرد و در طول دولت سیزدهم کمپین خود را ادامه داد و همچنان انتقاد می‌کرد. به نظر من سیاسی شدن همتی هم تاثیر داشت و می‌توان بخش زیادی از این اتفاق را در این چارچوب تحلیل کرد.»
او با تاکید بر اهمیت عاملیت دولت ادامه داد: «تصویری که رئیس‌جمهور ارائه می‌دهد کم‌وبیش نشان از دولتی منسجم و مقتدر نیست. از سوی دیگر مخالفان او منسجم‌تر هستند. بنابراین عاملیت دولت را نمی‌توان نادیده گرفت. دولت باید ایده، گفتار، کارگزار و پروژه داشته باشد. من رابطه بین ایده، کارگزار و پروژه را نمی‌بینم که بتوانیم بگوییم سامان سیاسی دارد. پروژه دولت در حوزه نفت چیست؟ پروژه دولت در حوزه انرژی چیست؟» تنها پروژه‌ای که داریم می‌بینیم در حوزه کالابرگ است که در همراهی با مجلس انجام می‌شود و همچنین توفیقاتی در زمینه رفع فیلتر و توقف قانون حجاب داشته است. در کوی دانشگاه هم خوب کار کرده، اما در رابطه با معیشت چه می‌خواهد انجام دهد؟ جدا از عاملیت سیاسی، عاملیت اجرایی و اقتصادی هم مهم است. رابطه ایده و کارگزار در دولت پزشکیان دیده نمی‌شود و این تجربه دولت دوم آقای روحانی را به یاد می‌آورد.» او تصریح کرد که نقش عاملیت دولت را باید خود دولت جدی بگیرد. وقتی من صحنه را نگاه می‌کنم، لحن دولت لحن گشایشگر نیست و پاستور هم پاستور قدرتمندی نیست که وزرا را هماهنگ کند.
آجرلو درباره موضوع ظریف هم گفت: باید بگویم که اتفاقی نمادین برای حامیان پزشکیان بود: «من می‌فهمم برای پزشکیان کار سختی است که از این فضایی که وجود دارد، بیرون بیاید، اما به نظر من در حال حاضر راست توده‌ای و چپ جنبشی به دنبال استعفای پزشکیان هستند، ولی او همچنان می‌تواند معنا بسازد و از حوزه کار و معیشت شروع کند، سرمایه‌ای درست کند و اعتبار دولت را نزد مردم بالا ببرد.» او در نهایت تاکید کرد: «این تصویری است که من از آینده دارم. اینها واقعیت‌های سیاسی است. پزشکیان در مجلس 90 نفر مخالف دارد، ولی در سطح جهانی و داخلی فرصت هم دارد و باید عاملیت دولت را به آن بازگرداند.»