بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای اقتصاد : «به زودی خانه روسیه در تهران راه‌اندازی می‌شود.» تحقق این خبر می‌تواند، شروع دیگرگونه‌ای در روابط ایران و روسیه باشد؛ این خبر را چندی پیش، هیات روسی و مشاور رئیس آژانس فدرال دولتی همکاری‌های روسیه با اشاره به انجام تفاهمات اولیه برای راه‌‌اندازی خانه روسیه در ایران مطرح کرد. بر پایه گفته‌های او، این تصمیم در سطوح عالی بین مقامات دو کشور گرفته شده است. پس از انعقاد معاهده 47 ماده‌ای مشارکت جامع راهبردی بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری فدراتیو روسیه پس از سفر پزشکیان به مسکو در 28 دی ماه 1403؛ روابط ایران و روسیه وارد کانال جدیدی شده و به نظر «خانه روسیه» در همین راستا راه‌اندازی می‌شود.
احمد محیط‌طباطبایی، رئیس‌ ایکوم و تهران‌شناس درباره پیشینه خانه روسیه در ایران به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «حدود 40 سال پیش، «خانه شوروی» در تهران در خیابان وصال قرار داشت. این خانه پس از انقلاب اسلامی تعطیل شد، اما به هر حال در همان زمان هم رونق بسیار داشت و تئاتر و ادبیات روس در آن ترویج می‌شد.» اکنون پس از گذشت چندین دهه از آن زمان، مشاور رئیس آژانس فدرال دولتی همکاری‌های روسیه درباره خانه روسیه می‌گوید: «هدف ما به هیچ عنوان تحمیل فرهنگ روسیه به کشورهای دیگر نیست و هدف ما صرفا شناساندن روسیه و ظرفیت‌های کشورمان به کشورهای مختلف است که با آنها رابطه داریم.» در همین‌زمینه، گفت‌وگویی داشتیم با سیدحسین طباطبایی، وابسته فرهنگی سابق ایران در روسیه که درباره راه‌اندازی خانه روسیه می‌گوید: «راه‌اندازی خانه روسیه بر اساس تفاهم‌نامه‌ای است که یک‌سال پیش بین ایران و روسیه بسته شده است. اگرچه ایران پیش‌تر خانه فرهنگ در این کشور داشته است.»
از لغو روادید تا برپایی خانه جدید
حمله نظامی روسیه به اوکراین پیامدهای عمیقی نه تنها برای خاورمیانه، بلکه برای جهان داشته است. روابط سیاسی-امنیتی و حتی اقتصادی و فرهنگی این دو کشور تحت تاثیر این جنگ قرار گرفته است. در این زمینه روسیه و ایران همواره روابط خود را حفظ و حتی عمیق‌تر کرده‌اند. در حال حاضر به نظر می‌رسد که ایران دریچه فرهنگ را هم در این رابطه گشوده است. همان‌طور که پیش از این در «بریکس» بر اهمیت توسعه گردشگری میان کشورها تاکید شده و پیرو همین تصمیم‌گیری هم بود که از اوایل مهرماه 1402 روادید سفرهای گروهی بین ایران و روسیه با هدف تسهیل و تقویت سفرهای گردشگری بین دو کشور لغو شد.
پیش‌بینی‌ها بر این است که محدودیت در سفرهای بین‌المللی اتباع روس پس از جنگ با اوکراین، ایران را می‌تواند در مسیر سفر گردشگران روسیه قرار دهد و لغو روادید این انگیزه را تقویت می‌کند. جالب اینجاست که در همین یک سال اخیر، 22 توراپراتور روسیه به ایران آمدند.‌ آنها نخستین «گروه گردشگری غیردولتی» روسیه به شمار می‌آیند که با استفاده از «قرارداد دولت‌های روسیه و ایران برای لغو ویزای گروهی بدون پرداخت هزینه»، به ایران سفر کرده‌اند و از زمان لغو روادید سفرهای گروهی، بزرگ‌ترین گروه توراپراتورهای روسیه هستند که با هدف آشنایی و برنامه‌ریزی برای سفر گردشگران روس، به ایران آمده‌اند. پس از این تصمیم هم بود که بحث راه‌اندازی خانه روسیه در ایران مطرح شده است.
مهم‌ترین هدف روسیه ترویج زبان روسی است
سید‌حسین طباطبایی، وابسته فرهنگی سابق ایران در روسیه به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «روس‌ها یک مجموعه‌ای به نام سازمان همکاری‌ بین‌الملل دارند که در ذیل آن مراکز خانه‌های روسیه قرار دارد. یک سال پیش بین ایران و روسیه تفاهم‌نامه‌ای امضا شد که بر اساس آن مراکز فرهنگی بین دو کشور راه‌اندازی شود. اگرچه روس‌ها خیلی وقت است که در ایران سفارت دارند، اما تا امروز مرکز فرهنگی مستقل بعد از انقلاب نداشتند.»
او توضیح می‌دهد که «بعد از فروپاشی شوروی یک تشکیلاتی در روسیه تحت عنوان رایزنی فرهنگی ایران در روسیه در راه‌اندازی شد که ما آن را در حال حاضر در حدود 50 کشور داریم. وظیفه را‌یزنی‌های فرهنگی این است که بر اساس اسناد بالادستی دو کشور در حوزه فرهنگ‌(موافقت‌نامه‌های فرهنگی و برنامه‌های مبادلات فرهنگی) تعریف و هر ساله اجرا می‌شود.»
طباطبایی همچنین تاکید می‌کند: «برگزاری نمایشگاه‌های فرهنگی و هنری با هدف حمایت از آموزش زبان فارسی و ترجمه و انتشار کتاب‌های ادبی به زبان روسی است. در داخل ایران این خانه‌های فرهنگی زیر‌مجموعه سازمان فرهنگ و ارتباطات هستند. روس‌ها با وجود داشتن سفارت تا امروز مرکز مستقل نداشتند و حالا تفاهم‌نامه‌ای که پارسال امضا شده در حال اجرایی شدن است تا از طریق این خانه رویدادهای فرهنگی در زمینه‌های مختلف همچون موسیقی و فیلم و تئاتر و... برگزار شود.» وابسته فرهنگی سابق ایران در روسیه می‌گوید: «مهم‌ترین هدف روسیه ترویج زبان روسی است که چند سالی است به‌شدت روی آن تمرکز کرده است و حتی در کشورهای آفریقایی بعد از جنگ اوکراین به دستاوردهای نسبی رسیده است.» 
تا امروز اتریش، آلمان-که مجموعه گوته چندی پیش به دلیل اختلافات دو کشور تعطیل شد- و ترکیه در ایران خانه فرهنگ داشته‌اند. او همچنین درباره جذب دانشجو می‌گوید: «یکی دیگر از برنامه‌های روسیه جذب دانشجو است و در این زمینه بورس‌های خوبی می‌دهد.» بر پایه برنامه‌ای که روسیه دارد؛ قرار است 30 سهمیه بورس روسیه را که به دانشجویان ایرانی اعطا شده است، به 500 دانشجوی بورسیه افزایش دهد. ازسوی دیگر، رئیس هیات روسی و مشاور رئیس آژانس فدرال دولتی همکاری‌های روسیه در این زمینه توضیح داده است که «البته هیچ یک از این دانشجویان بورسیه در روسیه قرار نیست پس از اتمام تحصیلات خود در روسیه بمانند و این دانشجویان با اتمام تحصیلات خود به کشور خود بازمی‌گردند.» 
بر پایه گفته‌های شپلنکو «ما در زمان حاضر در 80 کشور مختلف جهان دارای دفاتر مستقل نمایندگی هستیم و این دفاتر در کشورهای بزرگ، خارج از ساختمان سفارت روسیه و در دفاتر مستقل در آن کشور مستقر هستند و در کشورهای کوچک، دفاتر آن داخل سفارت روسیه فعال است.» او می‌گوید: «ما زیرمجموعه وزارت خارجه روسیه هستیم و رئیس آژانس از مقامات دولتی روسیه محسوب می‌شود.» جالب است که تصمیم‌گیری پیرو امضای تفاهم‌نامه همکاری حقوقی بین مرکز خدمات مشاوره ایرانیان خارج از کشور و هیات آژانس فدرال و دولتی روسیه با حضور هیات روسی در تهران مطرح شده است. نماینده روسیه با توجه به اجرای برنامه‌ای با عنوان «نسل جدید» در خانه‌های روسیه برای معرفی مراکز توریستی و دیدنی روسیه می‌گوید: «در زمان حاضر برای شهروندان ایرانی مقیم روسیه خدمات خاص حقوقی و البته از طریق سفارت روسیه ارائه می‌کنیم و این خدمات به دانشجویان بورسیه ایرانی در روسیه نیز ارائه می‌شود.» حال باید دید که این خانه روسیه چقدر مورد استقبال در ایران قرار می‌گیرد و متقابلا ایران چه برنامه‌هایی در خانه‌ فرهنگی خود در روسیه دارد.