بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای اقتصاد - هادی سلگی : در سال 1382 با بـهره‌بــرداری از میــــدان گـــازی پارس‌جنوبی و مناسب بودن قیمت جهانی متانول این فرصت در اختیار صنعت پتروشیمی و سرمایه‌گذاران قرار گرفت تا بتوانند به توسعه این صنعت در کشور بپردازند. با اینکه اکنون با مساله ناترازی در گاز طبیعی مواجه شده‌ایم، اما همچنان طرح‌های زیادی روی دست باقی مانده‌اند که بازنگری و اصلاح آنها به یک چالش تبدیل شده‌است.
حسن عباس‌‌‌‌‌زاده، مدیرعامل شرکت ملی پتروشیمی در این گفت‌وگو به رویکرد این شرکت برای تعیین‌‌‌‌‌تکلیف این طرح‌ها و پروژه‎هایی که به گفته او صوری بوده‌اند، می‌پردازد. به گفته او «ما این طرح‌ها را به‌صورت مستمر و با حضور سرمایه‌گذاران آنها در کمیته بازنگری مورد بررسی قرار می‌دهیم و تقریبا هر ماه، حدود 4 الی 5 مورد را در این کمیته لغو مجوز می‌کنیم.» به گفته عباس‌‌‌‌‌زاده حدودا 110 طرح سرمایه‌گذاری پتروشیمی وجود دارند که نزدیک به 48مورد آنها پیشرفت قابل‌ملاحظه‌ای داشته و حمایت خواهند شد، ولی تقریبا نیمی از آنها (52مورد) با برچسب قرمز نشانه‌‌‌‌‌گذاری شده‌اند که باید مورد بازنگری قرار گیرند.
در حال‌حاضر به دلیل محدودیت‌های گازی کشور، سهم بسیار کمی به پتروشیمی‌ها اختصاص می‌‌‌‌‌یابد. شما چگونه این تنگنای انرژی را مدیریت می‌کنید؟
موضوع محدودیت‌‌‌‌‌‎های منابع گازی در کشور را همه می‌دانیم. صنعت پتروشیمی در وضعیت فعلی حدود 90‌میلیون متر‌مکعب گاز (قبل از اعمال محدودیت‌ها) یعنی حدود یک‌دهم کل تولید گاز کشور برداشت می‌کند. بخش عمده این گاز در صنعت پتروشیمی(حدود 60‌درصد) صرف تولید برق واحدها می‌شود. ما سه واحد بزرگ تولید برق با نام‌های فجر، دماوند و مبین داریم که ظرفیت هرکدام‌هزار‌مگاوات یعنی به اندازه یک نیروگاه بزرگ وزارت نیرو است. اینها برق را برای صنعت پتروشیمی تامین و مازاد آن را به شبکه توزیع برق کشور تزریق می‌کنند. برخلاف همه نیروگاه‌ها که تقریبا گازشان را به قولی مجانی می‌گیرند، ما به ازای هر متر‌مکعب 7‌هزار‌تومان، یعنی معادل 60‌درصد قیمت خوراک پتروشیمی‌ها را به وزارت نفت پرداخت می‌کنیم. بخشی از گاز دریافتی ما به مجتمع‌های تولید برق، آب و بخار یا به‌اصطلاح یوتیلیتی اختصاص می‌یابد که این را مسلما نمی‌شود قطع کرد چون اینها برای همه مجتمع‌های ما برق تولید می‌کنند. از سویی تعدادی از مجتمع‌های ما اصلا خوراکشان گاز نیست، مثلا آنهایی که اتان یا خوراک‌‌‌‌‌های مایع دارند مانند واحدهای تولید اولفین و آروماتیک‌‌‌‌‌ها. اینها از گاز طبیعی به مقدار کم به‌عنوان سوخت و گرمایش کوره‌‌‌‌‌ها استفاده می‌کنند، بنابراین محدودیتی که در صنعت پتروشیمی اعمال شد تنها به بخش واحدهای متانولی و اوره که خوراک گاز طبیعی دارند، برمی‌گردد. 
برای اینها هم محدودیت به‌صورت کامل نبوده، مثلا ما ملزم به تامین اوره بخش کشاورزی هستیم و از همین‌رو واحدهای تولید اوره را به‌صورت محدود در سرویس داشتیم، مخصوصا آنهایی که یک محصول خاص تولید می‌کنند؛ مثلا پتروشیمی شیراز تنها واحد تولیدکننده نیترات آمونیوم در کشور است و مشخصا نباید روی آن محدودیتی اعمال شود. از واحدهای متانولی هم تقریبا همه به‌جز پتروشیمی فناوران با محدودیت مواجه شدند. فناوران با اینکه خوراک گازی است اما به متانول این شرکت در داخل همان مجتمع نیاز است؛ چراکه در این واحد متانول به اسید‌استیک تبدیل و در داخل کشور توزیع می‌شود، لذا برای آنکه بازار داخل را متوازن نگه داریم، این واحد را هم اگرچه متانولی هست حفظ کردیم، پس به‌طور کل اولویت ما در اعمال محدودیت‌های گازی، واحد‌هایی بودند که عمده تولیدات متانولی آنها صادرات می‌شود و بعد از آن واحدهای اوره قرار دارند به استثنای واحدهایی که برای کشاورزان کود تولید می‌کنند.
در مجموع چه تعداد واحد مشمول محدودیت شدند و پیش‌بینی شما از زمان پایان محدودیت‌ها چیست؟
بیش از 12 تا 13 واحد هستند، حالا گاهی ما یکی را وارد مدار می‌کنیم و یکی دیگر را متوقف. پیش‌بینی می‌کنیم این شرایط در اوایل اسفند به روال طبیعی برگردد.
بعد از انتشار نرخ‌های جدید خوراک گاز با رقم 12‌هزار‌تومان، برخی از پتروشیمی‌ها نسبت به آن انتقاد کردند. به‌نظر شما این رقم چقدر تعادلی است؟
درست است. اینها الان ارزشان را هم در بازار مبادله با نرخ‌های کمتر از بازار می‌فروشند و اگر با این نرخ محاسبه کنیم، نرخ خوراک آنها تقریبا 20‌سنت می‌شود که رقم بالایی است. ما هم اعتقاد داریم و تلاش می‌کنیم که فرمول جاری را اصلاح کنیم. به‌نظر ما باید پارامتر هاب‌‌‌‌‌های اروپایی که جهش گازی آنها عمده عامل افزایش این نرخ بود، از این فرمول حذف شود. ما در حال مذاکره با وزارت نفت برای اصلاح این فرمول هستیم.
در حال‌حاضر چه طرح‌هایی در اولویت توسعه قرار دارند؟
توسعه صنعت پتروشیمی همیشه تحت‌قالب برنامه‌ها در دستور کار قرار داشته‌است. در برنامه هفتم پیشرفت که امسال قدم اول آن است، طرح‌ها تقریبا برای ما تعیین‌تکلیف شده‌اند. تمرکز برنامه هفتم بر تکمیل زنجیره ارزش قرار دارد، برخلاف برنامه‌های قبلی که یک عدد به‌عنوان اینکه ظرفیت صنعت پتروشیمی تصور و ثبت می‌شد(مثلا گفته می‌شد که در پایان برنامه ششم ظرفیت تولید به 100‌میلیون‌تن برسد که البته ما به 96‌میلیون‌تن آن رسیده‌‌‌‌‌ایم‌)، در برنامه هفتم علاوه‌بر اینکه گفته‌شده به 131‌میلیون‌تن ظرفیت برسیم، ولی به این اکتفا نشده و در جداول زنجیره‌ها نام‌گذاری و ارقامی برای آنها هدف‌گذاری شده‌است. به‌عنوان مثال برای هرکدام از زنجیره‌های پروپیلن، آروماتیک و الفین، یک هدف کمی تعریف شده‌است، بنابراین ذیل این رقم 131‌میلیون‌تن به‌عنوان هدف مشخص‌شده و ما تمام تلاش خود را معطوف به تحقق این برنامه کرده‌ایم. این جداول در ماده‌47 این برنامه درج‌شده و با همکاری شرکت ملی صنایع پتروشیمی تهیه شده و امیدواریم که با اجرای طرح‌های زنجیره ارزش که اولویت ما هستند بتوانیم برنامه را محقق کنیم. اولویت اول ما تمرکز روی طرح‌هایی هستند که به تکمیل زنجیره ارزش، خصوصا در زنجیره پایین‌دست متانول‌ کمک می‌کنند چراکه مازاد تولید متانول داریم و ضمنا زنجیره پروپیلن مورد‌نیاز صنایع پایین‌دستی است. همه اینها در سند پشتیبان برنامه آمده و در سال‌های 1403 الی 1407 اجرایی می‌شوند. سال‌آینده هم تعداد زیادی از این طرح‌ها به بهره‌برداری خواهند رسید.
تامین سرمایه این طرح‌ها به چه شکلی خواهد بود؟
طرح‌هایی که در قالب برنامه هفتم هدف‌گذاری شده‌اند، حدودا 24‌میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارند، ولی اینها طرح‌هایی نیستند که از ابتدا شروع شوند، ما الان در وضعیتی قرار داریم که تقریبا 12‌میلیارد دلار برای این طرح‌ها هزینه شده یعنی اینها طرح‌هایی هستند که به‌صورت میانگین بالای 40‌درصد پیشرفت دارند و در برنامه‌های قبلی تعریف‌شده و اکنون ما در این برنامه آنها را به بهره‌‌‌‌‌برداری می‌‌‌‌‌رسانیم. همچنین طرح‌های برنامه هشتم را نیز داریم، اگرچه تغییراتی خواهند داشت و برخی که خوراک‌‌‌‌‌شان گاز طبیعی است اصلاح می‌شوند، لذا کل طرح‌هایی که در برنامه هفتم به بهره‌برداری می‌رسند 24‌میلیارد دلار است که 12‌میلیارد آن هزینه شده و اولویت ما این است که این طرح‌ها را هرچه زودتر به بهره‌‌‌‌‌برداری برسانیم. علاوه‌بر این 12‌میلیارد دلار، لازم است حدود 10‌میلیارد دلار از طرح‌های برنامه هشتم هزینه کنیم که در مجموع به 25‌میلیارد دلار یعنی‌سالی 5‌میلیارد دلار نیاز داریم
. طبق روال سابق تقریبا سالانه سه و نیم‌میلیارد دلار از محل منابع داخلی هلدینگ‌ها و واحدهای پتروشیمی تامین می‌شود، البته بخشی از این رقم خارج از کشور و مقداری از آن‌هم خط‌‌‌‌‌های اعتباری است که این شرکت‌ها به‌صورت محدود از خارج جذب سرمایه می‌کنند، بنابراین فعلا منابع خارجی ما زیاد نیست و برای تامین یک و نیم‌میلیارد دلار باقی‌مانده باید تلاش کنیم. اگرچه کار سختی است اما تلاش‌ها شروع شده و در برنامه هفتم پیشرفت هم یک بند‌ را داریم که در آن هلدینگ‌ها و شرکت‌های پتروشیمی ملزم شده‌اند 40‌درصد از سودشان را توزیع نکنند و به توسعه شرکت اختصاص دهند. فروش خالص صنعت پتروشیمی حدودا 23‌میلیارد دلار است. ما در سال‌گذشته 13‌میلیارد دلار صادرات و حدودا 10‌میلیارد دلار هم فروش داخلی داشتیم. حال اگر فرض کنیم 20‌درصد این رقم سود باشد، با اختصاص 40‌درصد آن، رقم موردبحث را به‌دست خواهیم آورد. امیدوارم همینطور که به طرح‌های برنامه هفتم اولویت می‌دهیم، بتوانیم طرح‌های برنامه هشتم را نیز توسعه دهیم و با یک پیشرفت خوب به مسوولان بعدی تحویل دهیم.
لازم نیست برخی از طرح‌های متانولی که خوراک گازی هم هستند، اصلاح شوند؟
برخی از پروژه‌ها که سرمایه‌گذاری در آنها انجام‌شده و به مقدار زیادی پیشرفت فیزیکی هم داشته‌‌‌‌‌اند، لاجرم باید تمام شوند و امکان توقف آنها وجود ندارد. به‌عنوان نمونه واحد متانولی آپادانای خلیج‌فارس در حال‌حاضر 100‌درصد پیشرفت داشته و به اتمام رسیده‌است. برای این واحد تقریبا یک چیزی حدود 300‌میلیون دلار هزینه شده‌است، یا مثلا واحد متانول سیراف که از برنامه پنجم به‌جا مانده و اکنون تقریبا 40‌درصد پیشرفت دارد، ولی بقیه طرح‌هایی که پیشرفت‌‌‌‌‌ آنها زیر 10‌درصد است‌ و یا تمام طرح‌های پتروشیمی که تا پایان 1403 به بهره‌‌‌‌‌برداری نرسند، باید مورد بازنگری قرار بگیرند. قانون‌گذار تا پایان شهریور ماه 1404 به ما فرصت داده که این طرح‌ها را تعیین‌تکلیف کنیم؛ این طرح‌ها به سه گروه سبز، قرمز و زرد تقسیم شده‌اند. طرح‌ها سبز طرح‌هایی هستند که پیشرفت قابل‌توجهی داشته و از همین‌رو باید آنها را مورد حمایت قرار دهیم تا به بهره‌‌‌‌‌برداری برسند. طرح‌های قرمز به بخشی اطلاق می‌شود که به شکل صوری و به قصد استفاده از منابع کشور مانند زمین و تسهیلات، مجوزی اخذ کرده‌اند و اهتمامی برای سرمایه‌گذاری روی آنها وجود ندارد.
حالا اینها دارای چه نوع خوراک گاز یا مایع باشند، به‌عنوان طرح قرمز برچسب‌‌‌‌‌گذاری شده‌اند. ما این طرح‌ها را به‌صورت مستمر و با حضور سرمایه‌گذاران آنها در کمیته بازنگری مورد بررسی قرار می‌دهیم و تقریبا هر ماه حدود 4 الی 5‌مورد را بدین شکل لغو مجوز می‌کنیم. ما حدودا 110 طرح داریم که نزدیک 48‌مورد آنها پیشرفت دارند که ما این‌ها را حمایت می‌کنیم، ولی تقریبا نیمی از اینها(52 مورد) در سبد قرمز قرار دارند که توسعه آنها باید بازنگری شوند. طر‌ح‌های زرد هم گروهی هستند که از نظر ما مطالعه بیشتری لازم دارند یا باید فعال‌تر شوند که ما آنها را در گروه سبز یا قرمز قرار می‌دهیم. اولویت لغو طرح با آنهایی است که خوراک گازی هستند. با توجه به اینکه در سه تا چهار سال‌آینده ناترازی گاز افزایش پیدا می‌کند، این طرح‌ها با مشکل مواجه می‌شوند، لذا ما با سرمایه‌گذاران آنها صحبت و پیشنهاد ورود به طرح‌های پایین‌دستی را می‌دهیم، طرحی که از خوراک بین مجتمعی استفاده کند یا به‌طور کل در گروه پایین‌دستی قرار گیرد. به هر حال سعی می‌کنیم سرمایه‌گذاران را با توجه به اینکه برخی از آنها در استان‌های مختلف قرار دارند، در صنعت پتروشیمی نگه داریم ولی طرح‌های مناسب‌تری به آنها معرفی کنیم.
چرا برخی به طرح‌های PDH انتقاد دارند و معتقدند؛ ممکن است اینها هم در حوزه خوراک به سرنوشت متانولی‌‌‌‌‌ها دچار شوند؟
این‌گونه نیست. ما در حوزه ال‌پی‌جی طرح‌های زیادی تعریف نکرده‌ایم؛ درحالی‌که سال‌هاست مقادیر فراوانی ال‌پی‌جی صادر می‌کنیم. درست است که ما مجوز جدید صادر نمی‌کنیم، ولی در این‌خصوص بحث دیگری وجود دارد. بحثی که ما هم به آن اعتقاد داریم این است که اگر قرار باشد پروپان را به‌جای خام‌فروشی تبدیل به پروپیلن کنیم، لازم است که به تنوع پایین‌دستی پروپیلن توجه کنیم که این مورد تاکید ماست. اینکه همه پروپیلن را تبدیل به پلی‌‌‌‌‌پروپیلن کنیم، مورد سوال است چون ما الان پلی‌‌‌‌‌پروپیلن در کشور کم داریم، ولی اینکه بسیاری از PDH‌ها محصول خود را به سمت پلی‌‌‌‌‌پروپیلن برده‌اند در آینده با مشکل مواجه خواهند شد، چون چین هم به‌صورت شدید به سمت تولید پلی‌‌‌‌‌پروپیلن روی‌آورده و به‌زودی از واردات آن بی‌نیاز می‌شود. اگر چنین اتفاقی بیفتد تقاضای جهانی این محصول کاهش می‌‌‌‌‌یابد، بنابراین تاکید ما این است که واحدهای یادشده به سمت محصولات دیگری چون آکریلیک اسید ‌یا سوپرجاذب(SAP) که ماده‌پوشک‌بچه می‌شود، بروند یا پروپیلن اکساید و پروپیلن گلایکول تولید کنند.