بزرگنمايي:

بازار آریا - طهمورث غلامی* براساس اطلاعات منتشرشده از سوی موسسه کپلر، میزان واردات نفت چین از ایران در ماه ژانویه با کاهش 550‌هزار بشکه‌‌‌ای نسبت به ماه دسامبر همراه بوده است. اگرچه در سال‌های اخیر، روند کاهش خرید نفت ایران توسط چین در اولین ماه سال میلادی پدیده‌‌‌ای تکراری بوده است، اما برخی تحلیلگران معتقدند این کاهش ممکن است به دلیل آغاز دوره جدید ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ و سیاست‌‌‌های احتمالی او در قبال ایران باشد.
در خصوص سیاست فشار حداکثری آمریکا و موضع چین در مورد جمهوری اسلامی ایران حداقل یک‌دوره تاریخی تجربه این موضوع را داریم و آن دوره اول ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ است. وقتی ترامپ سیاست فشار حداکثری را آغاز کرد، شرکت‌های چینی نه‌تنها از ایران خارج شدند، بلکه چین خرید نفت خود از ایران را نیز به‌شدت کاهش داد و به 100‌هزار بشکه نفت در روز رساند.
براساس همان تجربه که خیلی هم تاریخی نیست و مربوط به چند سال پیش است، می‌‌‌توان گفت در صورتی که آمریکا، چین را تهدید به تحریم کند یا با آن وارد گفت‌وگو شود و در ازای امتیازاتی بخواهد که چین از ایران نفت نخرد، موفق خواهد شد.
لذا یکی از شاخصه‌‌‌هایی که نشان می‌دهد ایالات‌متحده همچنان قدرت مهمی در نظام بین‌الملل به شمار می‌رود، این است که در چهارسال گذشته با وجود آنکه چهار کشور بزرگ دیگر دنیا عضو برجام بودند، اما آمریکا توانست به‌تنهایی دست به اقدامی بزند که هیچ‌‌‌کدام از آن چهار کشور نتوانند با جمهوری اسلامی ایران تعاملات و همکاری اقتصادی داشته باشند. مدتی این نگاه در حزب دموکرات وجود داشت مبنی بر اینکه ایالات‌متحده زمانی در عرصه دنیا موفق است که بتواند با متحدانش همکاری چندجانبه داشته باشد و اقداماتی همچون تحریم‌‌‌ها را به صورت چندجانبه اعمال کند.
اما دولت ترامپ این استدلال را قبول نکرد و گفت تلاش برای چندجانبه‌سازی و همکاری‌‌‌های بین‌المللی زمان‌بر است و آمریکا به حدی قدرت دارد که بتواند از موضع قدرت و به صورت یک‌‌‌جانبه سیاست‌‌‌های خود را به دیگران تحمیل کند. ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری‌‌‌اش با همین دست‌‌‌فرمان پیش رفت و سیاست تحریمی‌‌‌اش علیه ایران را به اروپا، روسیه و چین تحمیل کرد و این کشورها نیز از تحریم‌‌‌های واشنگتن علیه تهران کاملا تبعیت کردند. در این دوره نیز به نظر می‌رسد شاهد همین روند باشیم.
باید متوجه این نکته باشیم که ارزش رابطه تجاری آمریکا و چین، بیش از 500میلیارد دلار است و بدون تردید چینی‌‌‌ها بازار آمریکا و بازار کشورهای غربی و متحدان آمریکا را به بازار کوچک و محدود ایران ترجیح خواهند داد. بنابراین اگر بر سر دوراهی انتخاب بازار قرار بگیرند، بدون تردید بازار آمریکا و متحدانش را انتخاب خواهند کرد. ترجیح پکن این خواهد بود که چنین بازارهایی را از دست ندهد.
در عین حال در مذاکرات تجاری که احتمالا در آینده‌‌‌ای نزدیک بین آمریکا و چین صورت خواهد گرفت، به نظر می‌رسد این درخواست از سمت واشنگتن مطرح ‌‌‌شود که پکن باید خرید نفت خود را از ایران کاهش دهد و چه‌بسا به صفر برساند و همچنین روابط تجاری‌‌‌اش را با ایران محدود کند.
چینی‌‌‌ها هم احتمالا در ازای چنین درخواستی از آمریکا امتیازی طلب خواهند کرد و به توافقی خواهند رسید. به همین خاطر باید به این نکته توجه داشته باشیم که علاوه بر الزامات سیاسی یعنی همان جایگاه آمریکا که دیگران را مجبور می‌کند از تحریم‌‌‌های این کشور تبعیت کنند، الزامات اقتصادی نیز چین را به این سمت حرکت می‌دهد که تلاش کند بازارهای جهانی خود را به خطر نیندازد و به همین خاطر از تحریم‌‌‌هایی که علیه ایران وضع خواهد شد، تبعیت خواهند کرد. حتی اگر جنگ روسیه و اوکراین فعلا پایان پیدا نکند، چین باز هم به سمت بازار نفت تحریمی روسیه متمایل خواهد شد؛ زیرا به نظر نمی‌رسد آمریکای ترامپ سختگیری‌‌‌ای را که در قبال ایران در حوزه تحریم‌‌‌ها دارد بر روسیه نیز اعمال کند.
* کارشناس مسائل آمریکا