بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای اقتصاد : وزیر خارجه ایران با تبیین نقشه راه مذاکرات، اولین موضع رسمی دستگاه دیپلماسی برای مواجهه با ترامپ را بیان کرد. عراقچی با بیان اینکه احتمال توافقی جدید یا دور جدیدی از مذاکرات را نادیده نمی‌گیرم، اما گفت بی‌اعتمادی در ما نسبت به دفعه قبل افزایش یافته است.
سید‌عباس عراقچی وزیر امور خارجه و مجید تخت‌روانچی معاون سیاسی دستگاه دیپلماسی در گفت‌وگوهایی جداگانه و برای نخستین بار «موضع تهران» در مقابل اظهارات و سیاست‌های دونالد ترامپ را تشریح کردند. وزیر خارجه احتمال دور جدید مذاکره با آمریکا را تایید کرد ولی گفت که امروز وضعیت بسیار دشوارتر از قبل است. تخت‌روانچی نیز گفت که ایران ایده‌هایی برای سیاست‌های احتمالی ترامپ دارد و این‌گونه نیست که منتظر باشیم ترامپ بیاید و بگوید سیاست ما در برابر ایران چیست. وی همزمان تاکید کرد که باید خودمان را برای بدترین حالت آماده کنیم.
وزیر خارجه ایران، در گفت‌و‌گو با اسکای نیوز، به ابراز تمایل رئیس‌جمهور آمریکا برای توافق با تهران واکنش نشان داد و گفت: «ما هیچ‌گاه امیدمان را به تلاش‌های دیپلماتیک از دست نمی‌دهیم اما شرایط فرق کرده و طرف مقابل باید کارهای زیادی برای جلب اعتماد ما انجام دهد.»
در پی اظهارات دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا که گفته توافق با ایران «خوب» خواهد بود، عراقچی گفت که این «مشخصا کافی نخواهد بود و وضعیت در‌حال‌حاضر، بسیار دشوارتر از قبل است.» ترامپ در سال 2018 از توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی، از جمله آمریکا، به بهانه ناقص بودن آن خارج شد و با در پیش گرفتن سیاست «کارزار فشار حداکثری» تحریم‌های پیشین علیه ایران را که طی این توافق لغو شده بودند، بازگرداند و تحریم‌های جدیدی را نیز علیه ایران اعمال کرد. عراقچی درباره اظهارات تهدیدآمیز غرب علیه ایران تاکید کرد: «ما به زبان تهدید‌آمیز آنها سخن نمی‌‌گوییم و این یک واقعیت است و ما آن را در گذشته هم ثابت کرده‌ایم اما به زبان احترام پاسخ می‌دهیم.»
وزیر امور خارجه ایران در پاسخ به اینکه «آیا ایران آماده مذاکره با آمریکا تحت ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ است؟»، بیان کرد: «احتمال توافقی جدید یا دور جدیدی از مذاکرات را نادیده نمی‌گیرم اما مایلم به یک واقعیت اشاره کنم؛ بی‌اعتمادی در ما نسبت به دفعه قبل افزایش یافته است. اول با باید این بی‌اعتمادی از بین برود برای اینکه ایران باری دیگر وارد مذاکره شود، باید اعتماد کافی در آن ایجاد شود. فکر می‌کنم هنوز کمی با آن فاصله داریم. بله، توافق خوب است. اما چه توافقی؟»
ایده‌های تهران برای مواجهه با آمریکای ترامپ
همزمان مجید تخت‌روانچی، معاون سیاسی وزیر خارجه ایران، در گفت‌وگویی با خبرگزاری ایسنا، با بیان اینکه درباره سیاست‌های ترامپ در قبال ایران، «در تعامل و مشورت هستیم» و برای آن ایده و برنامه داریم، درباره گفت‌وگوهای رفع تحریم‌ها گفت که «از نظر شکل مذاکراتی، اروپایی‌ها و روس‌ها هم‌نظر نیستند و این یکی از چالش‌هایی است که باید آن را حل کنیم.»
تخت‌روانچی با استناد به اعتراف غربی‌ها، گفت که سیاست «فشار حداکثری» ترامپ شکست خورده و تحولات منطقه ارتباطی به مساله هسته‌ای و پرونده مذاکراتی ایران ندارد. این دیپلمات باسابقه در پاسخ به اینکه آیا «برنامه‌ای در مورد دولت ترامپ و سیاست‌های احتمالی وی دارید؟»، گفت: «حتما در این مورد فکر می‌کنیم و با دوستان در تعامل و مشورت هستیم. این‌گونه نیست که دست روی دست گذاشته باشیم و منتظر باشیم ترامپ بیاید و بگوید سیاست ما در برابر ایران چیست و بعد تازه ما یادمان بیاید که می‌خواهیم چه‌کار کنیم. حتما مدت‌هاست در این ارتباط فکر می‌کنیم و با دوستانمان مشورت داشته‌ایم.»
تخت‌روانچی توضیح داد که ایده‌هایی هست، اما شما زمانی می‌توانید این ایده‌ها را اجرایی کنید که ببینید سیاست دقیق طرف مقابل شما چیست. اینکه اطرافیان ترامپ افراد تندرویی هستند و آیا صحبت‌هایی که در زمان تبلیغات مطرح کرده‌اند، اجرایی و عملیاتی می‌کنند، چیزی است که باید در مورد آن صبر کنیم و نباید عجله داشته باشیم، ولی درعین‌حال باید خودمان را برای بدترین حالت آماده کنیم.
ارتباط تحولات منطقه و مذاکرات
معاون سیاسی وزیر خارجه درباره ادعاها پیرامون وضعیت ایران در منطقه و احتمال مذاکره بر سر موضوعات دیگر غیر از هسته‌ای تشریح کرد: «این اظهارات که ایران در منطقه ضعیف شده یا اینکه با توجه به وضعیت موجود می‌توان در مذاکرات از ایران امتیاز گرفت، حرف‌های نامربوطی است.» وی در‌عین‌حال توضیح داد که تحولات منطقه ارتباطی به مساله هسته‌ای و پرونده مذاکراتی ایران ندارد. این دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی ایران تاکید کرد:« در سال 2013تا 2015 که ما مذاکرات برجام را انجام می‌دادیم و منطقه این‌گونه نبود، در آن زمان نیز اجازه ندادیم که مسائل منطقه در مذاکرات برجام دخالت کند. اکنون نیز این تحولات را دخالت نخواهیم داد.»
فرمت گفت‌وگوها
تخت‌روانچی همچنین گفت که یکی از مواردی که مطرح است، بحث شکل و فرمت مذاکره است که مثلا این مذاکرات چگونه باید باشد. وی افزود: «اکنون ما با اروپایی‌ها صحبت می‌کنیم و در‌عین‌حال با چین و روسیه نیز گفت‌وگوهای خود را داریم و آنها را در جریان نتایج رایزنی‌های خود با اروپا قرار می‌دهیم.» این دیپلمات در ادامه گفت: «وقتی بخواهیم روی متن کار کنیم طبیعی است که باید روی شکل مذاکرات گفت‌وگو کنیم که مثلا این مذاکرات چند وقت یک بار انجام شود، کجا انجام شود. این‌ها موضوعاتی است که بعدا به وجود می‌آید.» به گفته معاون سیاسی وزیر خارجه، هنوز تاریخ دور جدید گفت‌وگوهای ایران و اروپا مشخص نشده، ولی استنباط می‌کنیم حدود یک ماه دیگر برگزار شود.
کانال تبادل پیام
در نهایت تخت‌روانچی درباره کانال تبادل پیام بین تهران و واشنگتن گفت که همیشه یک کانال رسمی برای تبادل پیام بین ایران و آمریکا وجود داشته و آن سفارت سوئیس در تهران است. در دوران بایدن، کانال مسقط نیز راه‌اندازی شد که در واقع کانال گفت‌وگوهای غیرمستقیم بین ایران و آمریکا بود که این کانال چند وقتی است که تعطیل شده است. در این میان برخی از کشورها بودند که پیام‌هایی را بین ایران و آمریکا می‌بردند و می‌آوردند.
مسیر دشوار مذاکرات
با توجه به اعلام مواضع ایران از سوی وزیر خارجه و معاون وی درباره مذاکرات احتمالی با دولت دونالد ترامپ، اکنون پرسش این است که آیا مذاکره با ترامپ شدنی است و این گفت‌وگوها چه فرمتی خواهد داشت؟
مجید محمدشریفی، استادیار گروه روابط بین‌الملل دانشگاه خوارزمى، در مورد امکان مذاکره جمهوری اسلامی ایران با دولت دونالد ترامپ و در خصوص موضوعات محل اختلاف، به روزنامه «دنیای اقتصاد» گفت که در این رابطه باید به چند نکته مهم توجه کرد. نکته اول این است که جمهوری اسلامی ایران همواره دیپلماسی و مذاکره را به‌عنوان کم‌هزینه‌ترین و عقلانی‌ترین مسیر برای حل اختلافات پذیرفته است. این رویکردی است که تقریبا تمامی دولت‌ها تا آنجایی که بتوانند اختلافات خود را از مسیر مذاکره و گفت‌وگو حل کنند، آن را دنبال خواهند کرد.
محمدشریفی با اشاره به اینکه هر موضوعی قابلیت این را ندارد که از طریق مذاکره حل‌وفصل شود، افزود: «به همین خاطر برای صحبت در مورد احتمال مذاکره و به نتیجه رسیدن مذاکرات، نخست باید به موضوع محل بحث دقت کرد. به این مفهوم که چه موضوعی محل اختلاف است و این موضوع برای طرفین چقدر اهمیت دارد. مساله دیگر اینکه موضع طرفین نسبت به این موضوع چیست؟ یعنی چه دیدگاه‌ها و نگاهی دارند. مساله سوم هم انتظارات طرفین از انجام مذاکرات است.»
به گفته این کارشناس، اگر موضوعات محل اختلاف ایران و کشورهای اروپایی و آمریکا را در نظر بگیریم، اصلی‌ترین موضوع محل اختلاف، برنامه هسته‌ای و ادعاها در خصوص پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران است. وی افزود: «اما با توجه به اتفاقات رخ‌داده، به‌ویژه اتفاقاتی مانند جنگ اوکراین و اتهاماتی که به ایران وارد شده و اتفاقاتی که در منطقه در یک سال گذشته رخ داده، به نظر می‌رسد که طرف غربی دیگر حاضر به انجام مذاکره صرفا بر سر برنامه هسته‌ای ایران نیست و می‌‌خواهد مذاکرات را به موضوعاتی فراتر از این، یعنی برنامه موشکی ایران و مسائل منطقه‌ای، پیوند بزند.»
شریفی معتقد است در این شرایط احتمالا دولت ترامپ اگر قرار باشد مذاکره کند، این گفت‌وگوها را فقط به برنامه هسته‌ای ایران محدود نخواهد کرد، بلکه در مورد برنامه موشکی و سیاست‌های منطقه‌ای ایران نیز وارد مذاکره خواهد شد که همین امر باعث پیچیدگی و دشوارتر شدن مذاکرات می‌شود. این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه اروپا این بار موضعی برخلاف دوره‌های قبل دارد و دیگر نقش میانجی را ایفا نمی‌کند و به یک مدعی در مقابل ایران تبدیل شده است، گفت: «این تغییر رویکرد اروپا به جنگ روسیه و اوکراین و ادعاهایی که علیه تهران مطرح می‌کنند، مربوط می‌شود.»
کارشناس مسائل آمریکا تاکید کرد: «لذا با در کنار هم گذاشتن این عوامل متوجه می‌شویم که برای ایران مذاکره مطلوبیت دارد ولی شرایط و اتفاقاتی که رخ داده، محیطی را فراهم کرده که مذاکرات را بسیار دشوار کرده است.» به گفته شریفی، خواسته غرب به‌ویژه آمریکا برای جامع و کامل بودن مذاکرات، مسیر را دشوار کرده است؛ هر چند این مساله غیرممکن نیست ولی رسیدن به نتیجه ممکن است زمان‌بر باشد.