چاپ

بازار آریا - تین نیوز | محمد حسین محمدی :
این کشور با تکیه بر منابع مالی قابل توجه ، در حال خلق زیرساخت هایی است که نه تنها وابستگی اش به نفت را کاهش می دهد ، بلکه نفوذ اقتصادی اش را در قاره های مختلف گسترش می دهد . به بیان دیگر ، عربستان با هوشمندی در حال بازسازی نقش تاریخی خود در جغرافیای تجارت جهانی است ؛ نقشی که در گذشته ، در مسیرهای کاروانی و دریایی از شرق به غرب دیده می شد و اکنون با زبان فناوری ، سرمایه و مشارکت های راهبردی بازتعریف می شود .
عربستان سعودی در سال 2025 با اجرای برنامه ای گسترده و جاه طلبانه در حوزه لجستیک ، مسیر تازه ای در راهبرد اقتصادی خود ترسیم و خود را به عنوان بازیگری محوری در نقشه تجارت جهانی معرفی کرده است .
این کشور که تا پیش از این ، بیش از هر چیز با منابع عظیم نفتی اش شناخته می شد ، اکنون در حال تحقق فاز جدیدی از چشم انداز 2030 خود است ؛ مرحله ای که مبتنی بر تنوع بخشی به اقتصاد ، کاهش وابستگی به نفت و ایفای نقشی کلیدی در زنجیره تأمین جهانی است .
بر اساس گزارش های رسمی منتشر شده از منابع دولتی عربستان ، این کشور در سال 2025 با اختصاص بیش از 267 میلیارد دلار به پروژه های زیرساختی لجستیکی ، از جمله توسعه 59 منطقه لجستیکی در نقاط کلیدی و افزایش ظرفیت بنادر به بیش از 40 میلیون TEU گامی بی سابقه در راستای تبدیل شدن به یکی از ده کشور برتر جهان در شاخص عملکرد لجستیکی برداشته است . بخش عمده این منابع همانند دیگر پروژه های زیرساختی در عربستان همچنان از منابع دولتی تامین میشود لیکن صندوق مشارکت های عمومی خصوصی ، سرمایه گذاری های مستقیم خارجی ، انتشار اوراق صکوک و وام های سازمان های توسعه ای بین المللی از جمله IDB که محل استقرار آن در جده قرار دارد از دیگر محل های تامین منابع است . در این مسیر ، قراردادهای استراتژیک با بنادر بزرگ بین المللی نظیر آنتورپ و روتردام نیز به عنوان راهبرد انتقال دانش ، دیجیتالی سازی بنادر و توسعه منابع انسانی متخصص در حوزه لجستیک ، نقشی اساسی ایفا می کنند .
از میان پروژه های زیرساختی ، توسعه منطقه لجستیکی جدید در بندر جده به مساحت 415 هزار مترمربع ، از اهمیت ویژه ای برخوردار است . این منطقه نه تنها به عنوان هاب منطقه ای در دریای سرخ عمل خواهد کرد ، بلکه نقطه اتصال کلیدی برای صادرات مجدد و تجارت میان اروپا ، آفریقا و آسیا به شمار می رود . در کنار آن ، خرید اکثریت سهام شرکت بین المللی اولم آگری از سوی صندوق سرمایه گذاری عمومی عربستان ، گواهی دیگر بر تلاش این کشور برای کسب مالکیت مستقیم بر گره های استراتژیک زنجیره تأمین جهانی است ؛ به ویژه در حوزه محصولات کشاورزی در آسیا و آفریقا .
ابعاد بین المللی این تحولات از سطح صرفاً اقتصادی فراتر می رود . از منظر ژئوپلیتیکی ، عربستان با اتکا به دیپلماسی اقتصادی و ایجاد پیوندهای تجاری و صنعتی با قدرت های لجستیکی جهانی ، در حال بازتعریف نقش خود در نظام جهانی است .
این رویکرد ، جایگاه عربستان را از یک صادرکننده منابع خام به یک بازیگر کلیدی در فرآیندهای ارزش افزوده و مدیریت جریان تجارت جهانی ارتقاء می دهد . در واقع ، لجستیک در نگاه جدید سعودی ها ، نه فقط ابزاری برای رشد اقتصادی ، بلکه بستری برای نفوذ ژئوپلیتیکی در سطح منطقه و جهان تلقی می شود .
پیامدهای این تحولات ، به ویژه برای کشورهای همسایه عربستان سعودی نظیر ایران ، از اهمیت راهبردی برخوردار است . ایران که از موقعیتی ژئوپلیتیکی ممتاز در منطقه خلیج فارس و دروازه ورود به آسیای میانه برخوردار است ، با فرصت ها و تهدیدهایی جدی روبروست .
از یک سو ، نزدیکی جغرافیایی ایران با کریدورهای جنوبی عربستان و ظرفیت های بالقوه بنادری مانند بندرعباس و چابهار ، امکان رقابت یا همکاری را در قالب پروژه های منطقه ای فراهم می سازد .
از سوی دیگر ، عدم سرمایه گذاری کافی در توسعه زیرساخت های لجستیکی ، عدم جذب سرمایه گذاری خارجی و فقدان راهبرد یکپارچه ملی در حوزه حمل ونقل ، می تواند ایران را از زنجیره های نوظهور تجارت جهانی کنار بگذارد .
فرصت مهم دیگر برای ایران ، در تحولات مثبت اخیر در روابط تهران – ریاض نهفته است . این بهبود روابط می تواند بستر مناسبی برای تعریف پروژه های مشترک لجستیکی باشد؛ از جمله توسعه خطوط ریلی متصل کننده آسیای مرکزی به بنادر خلیج فارس ، تعامل در پروژه های بندری در سواحل مکران و دریای عمان و حتی طراحی و بهره برداری مشترک از کریدورهای زمینی - دریایی با محوریت تجارت جنوب - جنوب .
در سطح کلان ، تحولات لجستیکی عربستان را می توان نمونه ای از راهبردهای نوین اقتصاد سیاسی در عصر پسافسیل دانست ؛ راهبردهایی که بر ترکیب سرمایه گذاری هوشمند ، سیاست خارجی فعال و هدفمند و بهره گیری از ظرفیت های ژئوپلیتیکی متمرکزند .
این کشور با تکیه بر منابع مالی قابل توجه ، در حال خلق زیرساخت هایی است که نه تنها وابستگی اش به نفت را کاهش می دهد ، بلکه نفوذ اقتصادی اش را در قاره های مختلف گسترش می دهد . به بیان دیگر ، عربستان با هوشمندی در حال بازسازی نقش تاریخی خود در جغرافیای تجارت جهانی است ؛ نقشی که در گذشته ، در مسیرهای کاروانی و دریایی از شرق به غرب دیده می شد و اکنون با زبان فناوری ، سرمایه و مشارکت های راهبردی بازتعریف می شود .
برای کشورهای منطقه ، به ویژه ایران ، لحظه ای سرنوشت ساز فرا رسیده است . اگر رویکردی فعال ، مدرن و منطبق با تحولات جهانی در پیش گرفته نشود ، خطر حذف تدریجی از مسیرهای اصلی جریان تجارت جهانی جدی خواهد بود . راه نجات ، نه در رقابت صرف ، بلکه در ترکیب رقابت و همکاری ، درک واقع گرایانه از تحولات لجستیکی و تدوین راهبردهای ملی منسجم است . در این میان ، نقش بخش خصوصی ، نهادهای سیاست گذار و مراکز علمی در تدوین و اجرای این راهبردها بی بدیل خواهد بود .
آنجه روشن است پروژه حمل و نقلی 2025 عربستان سعودی تنها یک برنامه توسعه ای ملی نیست ؛ بلکه مدل نوینی از حکمرانی اقتصادی منطقه ای و بازتعریف قدرت نرم در بستر تجارت و حمل ونقل جهانی است . الگویی که دیگر کشورهای منطقه ، ناگزیر از بازاندیشی در رویکردهای خود نسبت به آن خواهند بود ؛ چرا که در دنیای به شدت متصل امروز ، فرصت ها و تهدیدها با سرعتی بی سابقه در حال جابجایی اند و کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست .