بازار آریا - دنیای
اقتصاد - حسین موسوی : ماه گذشته یک جت خصوصی از ابوظبی به دوحه، از دوحه به باکو و از باکو به مسکو سفر کرد. این جت خصوصی متعلق به استیو ویتکاف، فرستاده ویژه
ترامپ در امور خاورمیانه است که پس از این دیدارها او از مسکو به فلوریدا پرواز کرد تا آخرین جزئیات دیدارش با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری
روسیه را به اطلاع دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری ایالات متحده برساند. به گزارش سیانان، این فقط یک هفته دیگر برای ویتکاف بود که جهانگردی او اکنون او را بسیار فراتر از شغل اصلی خود به این‌سو و آن‌سو می‌برد؛ زیرا به‌طور فزاینده‌ای آشکار می‌شود که او چیزی را دارد که تعداد کمی از افراد در دولت جدید
آمریکا دارند: «ایمان مطلق به رئیس‌جمهور ترامپ.»
سرعت وی در هفته‌های اخیر کاهش نیافته است. ویتکاف روز پنج‌شنبه با اوکراینی‌ها و اروپایی‌ها در پاریس دیدار کرد تا درباره پایان دادن به جنگ اوکراین صحبت کند، پیش از اینکه برای دور دوم مذاکرات با
ایران هموار کردن راه برای توافق احتمالی هسته‌ای به رم سفر کند.
در سه ماه کوتاه، ویتکاف تبدیل به مرد اصلی
ترامپ در برخی از فوری‌ترین چالش‌های سیاست خارجی دولت جدید شد. وظایف گسترده او در مواقعی به قلمرویی که معمولا مختص وزرای امور خارجه و مدیران سی‌آی‌ای بوده، رسیده است.
برای کسی که هرگز در دولت کار نکرده است، این سوالاتی را در واشنگتن و خارج از کشور ایجاد کرده است که
ترامپ چگونه به سایر دست‌های سنتی‌تر و با تجربه‌تر سیاست خارجی تیمش نگاه می‌کند و اینکه آیا ویتکاف واقعا آمادگی آن را دارد تا در چنین سطوح بالایی در صحنه جهانی عمل کند. یک مقام باسابقه آمریکایی که به شرط ناشناس ماندن با سیانان صحبت کرد تا بتواند آزادانه صحبت کند، گفت: «تعداد کمی از افراد خارج از حلقه داخلی کاخ سفید با او کار کرده‌اند. او به‌عنوان یک تکاور تنها عمل می‌کند.» او افزود: «انجام این دیپلماسی رفت و برگشت بدون یک متخصص، قطعا غیرعادی است. من واقعا نمی‌توانم آن را توضیح دهم. عجیب است و ایده‌آل نیست.»
اگرچه زود است، اما تاکنون نتایج متفاوت بوده است. ویتکاف نتوانسته آتش‌بس در غزه را که ماه گذشته از هم پاشید، احیا کند.
روسیه تاکنون آتش‌بسی را که
آمریکا بیش از یک ماه پیش در اوکراین خواستار آن شده، رد کرده است. وزیر امور خارجه
ایران هم هفته گذشته، تغییر موضع ویتکاف درباره برنامه هسته‌ای
ایران را «متضاد و متناقض» خواند.
در جبهه اوکراین، ناامیدی به‌دلیل عدم پیشرفت در حال افزایش است. مارکو روبیو، وزیر امور خارجه
آمریکا روز جمعه از پاریس، جایی که ویتکاف برای گفت‌وگوهای سطح بالا با مقامات اروپایی و اوکراینی به وی پیوست، هشدار داد که ایالات متحده می‌تواند به تلاش‌های خود برای صلح پایان دهد. روبیو پیش از خروج از پاریس به خبرنگاران گفت: «اگر پایان دادن به جنگ در اوکراین ممکن نیست، باید از این موضوع (آتش‌بس) عبور کنیم. اکنون باید خیلی سریع تصمیم بگیریم و من درباره چند روز صحبت می‌کنم که آیا این امکان‌پذیر است یا خیر؟»
مقایسه با کوشنر
ویتکاف، یک توسعه‌دهنده املاک در نیویورک است که رابطه‌اش با
ترامپ به دهه‌ها قبل برمی‌گردد. او نزدیک‌ترین فرد به
ترامپ در دوره دوم ریاست‌جمهوری است. برخی منابع آشنا، نقش او را با نقشی که جرد کوشنر در دوره اول ریاست‌جمهوری داشت، مقایسه می‌کنند.
این منابع گفتند، مانند کوشنر، ویتکاف تقریبا هر روز رئیس‌جمهور را می‌بیند، به اعضای خانواده
ترامپ پیامک می‌فرستد، از امتیازات ویژه برای ورود به دفتر بیضی شکل برخوردار است و افسارش نسبت به هر فرد دیگری در دولت دونالد ترامپ، طولانی‌تر است.
اگرچه این آزادی عملیاتی گاهی به هرج و مرج داخلی منجر شده است؛ مانند زمانی که ویتکاف خود را برای مصاحبه‌های تلویزیونی آماده می‌کند؛ فرآیندی که معمولا از طریق تیم امنیت ملی رئیس‌جمهور انجام می‌شود. استیون چونگ، مدیر ارتباطات کاخ سفید، در بیانیه‌ای اعلام کرد که هر رزرو رسانه‌ای برای مصاحبه از طریق کاخ سفید انجام می‌شود.
به گفته منابع، با گسترش مسوولیت‌های ویتکاف - ابتدا مدیریت مذاکرات غزه، سپس اضافه کردن
روسیه و در حال حاضر رهبری مذاکرات با
ایران - او به تیم کوچکی از مقامات کاخ سفید تکیه کرده و به مصرف‌کننده دائمی اطلاعات
آمریکا تبدیل شده است. به گفته یک مقام دولت، ویتکاف همچنین هیچ حقوقی از دولت ایالات متحده نمی‌گیرد و تنها هزینه سفر با هواپیمای شخصی خود را از طرف دولت فدرال می‌گیرد. این مقام افزود ویتکاف انتظار دارد بیش از هزار ساعت از سفرهای خود را به شکل گزارش تحویل دولت دونالد
ترامپ بدهد. ویتکاف برخی از ویژگی‌های فرستاده‌های ویژه سنتی را دارد؛ اما از بسیاری جهات آنها را نادیده می‌گیرد. او در کاخ سفید دفتر خودش را در بال غربی -دفتری که در دوره اول به ایوانکا
ترامپ تعلق داشت– قرار داده است تا بتواند به
ترامپ نزدیک‌تر شود.
در همین حال، حدود یک‌مایل دورتر در وزارت امور خارجه، برخی از تیم کوچک اما در حال گسترش ویتکاف در فضایی کار می‌کنند که جان کری، آخرین بار در زمانی که فرستاده جو بایدن، رئیس‌جمهور
آمریکا بود، از آن استفاده کرده بود. منابع گفتند درحالی‌که او ابتدا قرار بود در وزارت امور خارجه کار کند، تماس‌های غیرمنتظره با دفتر بیضی شکل که اکثر بعدازظهرها می‌شد، ویتکاف را در کاخ سفید مستقر کرد. این امر گاهی باعث می‌شود، تیمش که متشکل از 12نفر از مقامات وزارت امور خارجه است، با اطلاعات اندک از او کار کنند. آنها اغلب برنامه روزانه ویتکاف را نمی‌دانند. منابع نزدیک به او می‌گویند ممکن است نتیجه آن، دستور کاری باشد که ساعت به ساعت تغییر می‌کند. منابع متعدد گفتند، آنها همچنین گاهی اوقات از تعاملات برنامه‌ریزی‌شده ویتکاف، از جمله با پوتین و عباس عراقچی، وزیر امور خارجه
ایران مطلع نمی‌شوند.
غریبه و اهل معامله
رابطه نزدیک ویتکاف با ترامپ، هنگام تعامل با دیپلمات‌های خارجی، به او اجازه مانور زیادی داده است. یکی از مقامات خاورمیانه که با ویتکاف کار کرده است، او را به‌عنوان یک «مذاکره‌کننده باهوش» تحسین کرد و گفت که رویکرد او به تنهایی می‌تواند منجر به «اجرای کارآمد و موثر معاملات» شود. این مقام رسمی گفت: «بدون شک او در منحنی یادگیری قرار دارد؛ اما از یادگیری ترسی ندارد و برای ملاحظات و زوایایی که قبلا ندیده بود، بسیار باز عمل می‌کند.»
در اظهاراتی به سیانان، روبیو که از نزدیک با ویتکاف کار می‌کند، از او حمایت قوی به‌عمل آورد. روبیو گفت: «استیو از رهبری تلاش‌ها برای بازگرداندن آمریکایی‌ها به
خانه تا تعهدش به بازگرداندن صلح در سراسر درگیری‌های جهانی، یک رهبر باورنکردنی در جنبش «اول آمریکا» بوده است.» وزیر امور خارجه
آمریکا افزود: «او شور و شوق فوق‌العاده‌ای از خود نشان داده و راه‌های نوآورانه‌ای را برای پیشبرد منافع ملی ما در داخل و خارج به‌کار گرفته است. مردم
آمریکا به‌دلیل کمک‌هایی که او در سه ماه اخیر به عنوان بخشی از این دولت انجام داده است، وضعیت بهتری پیدا کرده‌اند.» با این حال، این سوال باقی می‌ماند که ویتکاف چقدر از تیمی که برای او در نظر گرفته شده است، استفاده خواهد کرد و در نهایت چقدر در هدایت مذاکراتی که منجر به معاملات بزرگ می‌شود، موثر خواهد بود.
تعدادی از دیپلمات‌های آمریکایی و اروپایی که به‌طور خصوصی با سیانان صحبت می‌کردند، نسبت به توانایی ویتکاف برای دستیابی به توافق‌های نهایی درباره غزه، اوکراین یا
ایران تردید داشتند؛ زیرا این نیازمند استفاده از جزئیات پیچیده فنی است که وی فاقد آن توانایی‌هاست. یکی از دیپلمات‌های کهنه‌کار آمریکایی که به شرط ناشناس ماندن با سیانان صحبت کرد، گفت: «این کسی است که به تنهایی و بدون تجربه دیپلماتیک شروع به کار کرده است.» این شخص گفت: «از طرف
روسیه او با دیپلمات‌ها و افراد بسیار باتجربه مذاکره می‌کند. نگرانی این است که شما کسی را دارید که با همتایان خود همتراز نیست و این جایگاه مناسب او نیست.» منابع نزدیک به ویتکاف می‌گویند که او خوشحال است که مذاکرات فنی سخت را به پایان می‌رساند و علاقه‌ای به تلاش برای تصاحب کل فرآیند در هیچ یک از این جبهه‌ها را ندارد.
اما درباره اوکراین، ویتکاف نگرانی‌هایی را در میان برخی از مقامات آمریکایی و خارجی با عادت خود به تمجید از پوتین ایجاد کرده است. ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین روز پنج‌شنبه گفت: «من فکر می‌کنم که ویتکاف استراتژی طرفداری از
روسیه را در پیش گرفته است. من فکر می‌کنم بسیار خطرناک است؛ زیرا او آگاهانه یا ناآگاهانه، روایت‌های روسی را منتشر می‌کند.» این مقام باسابقه آمریکایی گفت: «این نکات گاهی اوقات توسط ویتکاف پشت درهای بسته در دیدار با مقامات ارشد
ترامپ تکرار می‌شود. مطمئنا هزینه آن ناراحتی برخی در این اتاق است. به نظر می‌رسد که ویتکاف نسبت به برخی روایات روسی بسیار حساس‌تر بوده و این یک مشکل واقعی است.» منابع نزدیک به ویتکاف می‌گویند که او از انتقادات مبنی بر مبتدی بودن در دیپلماسی آگاه است؛ اما همچنین معتقد است که نداشتن آموزش دیپلمات‌های حرفه‌ای مزایایی دارد. یکی از منابع نزدیک به ویتکاف گفت: «او در برخورد با بازیگران خارجی تازه کار نیست، او در طول دوران حرفه‌ای املاک و
تجارت خود با آنها سروکار داشته است.»
این شخص گفت: «آنچه جدید بوده این است که او برای دولت ایالات متحده با آنها سروکار دارد. اما هنوز برای انجام هر کاری نیاز به سطحی از اعتماد است.» او گفت که ویتکاف «انگیزه‌های باطنی» ندارد که او را به جلو پیش ببرد و برخی از متحدان
ترامپ استدلال می‌کنند که یک «غریبه» (خارج از ساختار) دقیقا همان چیزی است که در این نوع مذاکرات مورد نیاز است. برنی مورنو، سناتور جمهوری‌خواه اوهایو که در طول مبارزات انتخاباتی
ترامپ در سال 2024 از نزدیک با ویتکاف و خانواده‌اش آشنا شد، گفت: «او یک فرد خارج از ساختار است و این چیزی است که او را به یک معامله‌گر خوب تبدیل می‌کند. ما باید آن طرز فکر قدیمی را با توجه به دیدگاه خارجی جدید رد کنیم. این دقیقا همان کاری است که استیو انجام می‌دهد و این دقیقا همان چیزی است که لازم است.»
فرد مورد اعتماد حلقه داخلی ترامپ
ترامپ پس از خودش، بر این باور است که ویتکاف توافق‌کننده نهایی است. مقامات دولت
ترامپ و افراد نزدیک به رئیس‌جمهور به سیانان گفتند که او فکر می‌کند پیشینه مشترک آنها در
تجارت املاک و مستغلات، آن دو را در رویکردشان با رهبران خارجی مشابه می‌کند. به همین دلیل ویتکاف به یکی از افراد مهم و تعیین‌کننده در دوره دوم ریاست‌جمهوری
ترامپ تبدیل شده است.
منابع نزدیک به رئیس‌جمهور و ویتکاف به سیانان گفتند که
ترامپ ابتدا به ویتکاف سبد خاورمیانه را سپرد؛ زیرا می‌خواست دوستش نقشی معنادار در دولتش پیدا کند و می‌دانست که به لطف معاملات تجاری با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل و دیگر مقامات خاورمیانه ارتباط خوبی دارد. این منابع گفتند: اما
ترامپ از نحوه عملکرد ویتکاف در آتش‌بس اولیه و توافق گروگان‌گیری راضی بود، شخصا به ویتکاف گفت که به‌عنوان مذاکره‌کننده ارشد برای مذاکرات بین
روسیه و اوکراین و اکنون
ایران باشد. یکی از مقامات دوم دولت
ترامپ گفت: «ویتکاف اوایل ثابت کرد که می‌تواند یک معامله‌گر باشد. او کمک کرد تا به پیشرفت‌هایی برسند که دیگران نتوانسته بودند. این موفقیت باعث شد رئیس‌جمهور به او فرصت‌های کاری بیشتری بدهد.»
به‌رغم اینکه بسیاری از متحدان سابق
ترامپ پس از شکست سال2020 او را ترک کردند، ویتکاف در حلقه داخلی
ترامپ حضور دائمی داشت. منابع آشنا به موضوع گفتند، در طول مبارزات انتخاباتی 2024، ویتکاف به بسیاری از مشاوران ارشد ترامپ، از جمله سوزی وایلز، مدیر ستاد انتخاباتی
ترامپ و اکنون رئیس دفتر کاخ سفید نزدیک شد. یکی از نزدیکان به خانواده
ترامپ به سیانان گفت: «ویتکاف فقط اعتماد رئیس‌جمهور
ترامپ را ندارد، او اعتماد کل خانواده رئیس‌جمهور و اعتماد نزدیک‌ترین دستیاران رئیس‌جمهور را دارد. استیو کسی است که در زمانی که ایستادن در کنار
ترامپ سخت بود، در کنار او ایستاد.»
دونالد
ترامپ جونیور که با ویتکاف دوست صمیمی‌شده و یکی از مدافعان اصلی نقش او در دولت پدرش است، در تمجید از ویتکاف به‌شدت پر حرارت صحبت می‌کند.
ترامپ جونیور به سیانان گفت: «استیو ویتکاف نه تنها یکی از شگفت‌انگیزترین تاجران این نسل است، بلکه یکی از شایسته‌ترین انسان‌هایی است که تاکنون ملاقات کرده‌اید.» وی افزود: «زمانی که بسیاری از دوستان قلابی پدرم، پس از انتخابات2020 او را ترک کردند، استیو همیشه به پدرم و تمام خانواده ما وفادار ماند و این چیزی است که ما هرگز فراموش نخواهیم کرد.»
ترامپ جونیور اضافه کرد: «هیچ‌کس بهتر از او برای رهبری مذاکرات صلح در خاورمیانه و بین
روسیه و اوکراین مناسب نیست. توانایی او در دستیابی به توافقات و موفقیت در مذاکرات سخت در رده دوم قرار دارد و
آمریکا به‌دلیل سخت‌کوشی او وضعیت بهتری خواهد داشت.»
استیو از «پس»ش برمی‌آید
ویتکاف هنگام آماده شدن برای مذاکرات خارج از کشور خود، درخواستی برای تنظیم یک کتاب توجیهی قطور یا مجموعه‌ای از جلسات توجیهی دپارتمان (وزارت خارجه) نمی‌کند. یک منبع آگاه به سیانان گفت: «در عوض، او به ارتباطات تقریبا روزانه‌اش با رئیس‌جمهور، جلسات بداهه، تعامل با اعضای شورای امنیت ملی
ترامپ و گزارش‌های اطلاعاتی منظم او به‌عنوان منابع اولیه آماده‌سازی متکی است.» این منبع افزود: «ویتکاف دو دفترچه یادداشت یکسان را همه جا با خود می‌برد. یکی برای اطلاعات عمومی است. دیگری برای اطلاعات حساس‌تر است.» حلقه کوچک ویتکاف شامل دوست دخترش، لورن اولایا، یک گلف‌باز حرفه‌ای سابق است که در مراسم تحلیف
ترامپ به ویتکاف پیوست. دو منبع توضیح دادند که اولایا اغلب او را در ملاقات‌های حساس همراهی و با جت شخصی‌اش پرواز می‌کند. یک منبع گفت که او همچنین در سفر دوم خود به مسکو به ویتکاف پیوست؛ اما در جلسات ویتکاف با رهبران و مقامات ارشد خارجی شرکت نمی‌کند.
منابع گفتند: با این حال، او اغلب به‌عنوان یک انعکاس صدا برای او عمل می‌کند. ویتکاف در ابتدا به مردم گفت که به مدت یک‌سال در این نقش باقی می‌ماند؛ هرچند منابع می‌گویند، او گفته است تا زمانی که از خط پایان در معاملاتی که قرار است به سرانجام برسد، عبور نکند، در آنجا خواهد ماند. درحالی‌که در حال حاضر هیچ برنامه‌ای برای گسترش نقش ویتکاف وجود ندارد، مقامات آمریکایی می‌گویند که این امر خارج از تصور نیست که نقش وی افزایش یابد، به‌خصوص که سوالاتی درباره اینکه چه کسی می‌تواند گفت‌وگوها با
چین را رهبری کند، مطرح شده است. یک منبع آگاه توضیح داد که
ترامپ و تیم امنیت ملی او اغلب هنگام بحث درباره طیف گسترده‌ای از موضوعات شوخی می‌کنند؛ اما استیو از «پس»ش برمی‌آید.