چاپ

بازار آریا - سعید شیرامینی* چگونه سیستم‌‌‌های یکپارچه سازمان‌‌‌ها را سبزتر و سودآورتر می‌‌‌کنند؟ در دنیایی که تغییرات اقلیمی، فشارهای اقتصادی و نابرابری‌‌‌ها هر روز سازمان‌‌‌ها را به چالش می‌‌‌کشند، سازمان‌‌‌ها به دنبال راه‌‌‌هایی برای بهبود بهره‌‌‌وری و همزمان کاهش تاثیرات زیست‌‌‌محیطی خود هستند. یکی از ابزارهای کلیدی در این مسیر، سیستم‌‌‌های برنامه‌‌‌ریزی منابع سازمانی (ERP) هستند. اما آیا این سیستم‌‌‌ها واقعا به پایداری کمک می‌‌‌کنند یا فقط یک ابزار مدیریتی دیگرند؟
مطالعات نشان می‌‌‌دهند که سیستم‌‌‌های ERP با یکپارچه‌‌‌سازی بخش‌‌‌های مختلف یک سازمان مانند تولید، زنجیره تامین، منابع انسانی و امور مالی، به سازمان‌‌‌ها این امکان را می‌‌‌دهند که ضمن حفظ سودآوری خود، به حفظ محیط زیست و بهبود وضعیت اجتماعی نیز کمک کنند.
این سیستم‌‌‌ها با کاهش هزینه‌‌‌ها و ضایعات، بهبود فرآیند تصمیم‌‌‌گیری و افزایش کارآیی، راهی برای دستیابی به آینده‌‌‌ای پایدارتر فراهم می‌‌‌کنند. البته این مسیر بدون چالش نبوده و نیازمند مدیریت دقیق است.
ERP به معنای هماهنگی است: همه بخش‌‌‌های یک سازمان در یک سیستم متصل کار می‌‌‌کنند تا کارآیی بالا برود و هدررفت کم شود. توسعه پایدار که تامین نیازهای امروز بدون آسیب به نسل‌‌‌های آینده را هدف دارد، در سه بعد زیست‌‌‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی تعریف می‌‌‌شود ERP .با تاثیرگذاری در این سه حوزه، از شرکت‌‌‌های بزرگ تا کسب‌‌‌وکارهای کوچک را به سمت دنیایی سبزتر و عادلانه‌‌‌تر هدایت می‌‌‌کند. اما چگونه؟
سود بیشتر با کارآیی بهتر
ERP در بعد اقتصادی مانند کلیدی برای باز کردن قفل کارآیی عمل می‌‌‌کند. این سیستم با خودکارسازی فرآیندها، کارهای دستی و تکراری را حذف می‌‌‌کند و هزینه‌‌‌ها را کاهش می‌‌‌دهد. به‌‌‌عنوان مثال، شرکت تویوتا با استفاده از ERP، زمان تولید را به‌‌‌طور قابل‌‌‌توجهی کاهش داد و توانست بهره‌‌‌وری نیروی کار و مصرف انرژی را تا 20 درصد بهینه کند. این پیاده‌‌‌سازی باعث کاهش هزینه‌‌‌های عملیاتی شده و توانسته است شرکت را به سطحی از کارآیی برساند که در آن می‌‌‌تواند هر واحد تولیدی را با هزینه‌‌‌های کمتری تولید کند. تصمیم‌‌‌گیری بهتر هم از مزیت‌‌‌های بزرگ ERP است. وقتی مدیران به اطلاعات دقیق و لحظه‌‌‌ای از همه بخش‌‌‌ها دسترسی دارند، می‌‌‌توانند انتخاب‌‌‌هایی کنند که هم سود را بالا ببرد و هم از هدررفت منابع جلوگیری کند. مثلا، با ردیابی موجودی و زنجیره تامین، شرکت‌‌‌ها می‌‌‌توانند از انباشت غیرضروری کالا جلوگیری کنند و هزینه‌‌‌های انبارداری را کم کنند. این هماهنگی به رشد سریع‌‌‌تر هم کمک می‌‌‌کند؛ سازمان‌‌‌ها می‌‌‌توانند بدون نیاز به تغییرات بزرگ، فرآیندهای جدید را به سیستم اضافه کنند و در بازار رقابتی پیش بیفتند.
طبیعت سالم‌‌‌تر با هدررفت کمتر
در بعد زیست‌‌‌محیطی، ERP به عنوان ابزاری موثر در کاهش هدررفت شناخته می‌‌‌شود. گزارش‌ها نشان می‌دهند که با استفاده از ERP، سازمان‌ها قادر به بهینه‌سازی مدیریت منابع خود هستند و مصرف کاغذ را به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهند. علاوه بر این، پیاده‌‌‌سازی سیستم‌‌‌های ERP به حمل‌‌‌ونقل هوشمندتر کمک می‌‌‌کند، که منجر به کاهش سفرهای غیرضروری و صرفه‌‌‌جویی در مصرف سوخت می‌‌‌شود. طبق تحقیقی که در شرکت‌‌‌های بزرگ انجام شده، این سیستم‌‌‌ها می‌‌‌توانند تا 18درصد در مصرف سوخت صرفه‌‌‌جویی کنند و به این ترتیب انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای را کاهش دهند. یکی دیگر از جنبه‌‌‌های مهم ERP ، مدیریت پسماند است. با استفاده از ERP، سازمان‌‌‌ها می‌‌‌توانند مواد و فرآیندهای خود را ردیابی کرده و ضایعات را شناسایی و کاهش دهند. تحقیقات نشان داده است که سازمان‌‌‌ها با به‌‌‌کارگیری این سیستم می‌‌‌توانند ضایعات خود را تا 20درصد کاهش دهند . علاوه بر این، برخی از سیستم‌‌‌های ERP می‌‌‌توانند مصرف انرژی را نظارت کرده و به سازمان‌‌‌ها کمک کنند تا با تنظیم بهینه تجهیزات، مصرف برق خود را کاهش دهند. این منجر به کاهش هزینه‌‌‌ها و تاثیرات منفی بر محیط‌زیست می‌‌‌شود .
شرایط بهتر، فساد کمتر
تحقیقات درباره تاثیر سیستم‌‌‌های ERP در بُعد اجتماعی کمتر از جنبه‌‌‌های اقتصادی و زیست‌‌‌محیطی است، اما نتایج قابل‌‌‌توجهی دارد. این سیستم‌‌‌ها با بهبود شرایط کاری و شفافیت، اثرات اجتماعی مثبتی به همراه دارند. به عنوان مثال، در بسیاری از سازمان‌‌‌ها، ERP اضافه‌‌‌کاری کارکنان را تا 15درصد کاهش داده و رضایت شغلی را افزایش داده است. این امر از طریق خودکارسازی وظایف و کاهش فشار کاری محقق می‌‌‌شود. برای نمونه، شرکتی مانند یونیلیور با ERP برنامه‌‌‌ریزی بهتری برای شیفت‌‌‌ها انجام داده و روحیه کارکنان را بهبود بخشیده است. همچنین، ERP با ارائه داده‌های شفاف، نظارت را تقویت می‌کند و در سازمان‌های دولتی، به‌ویژه در کشورهایی با نظارت ضعیف، فساد را کاهش می‌دهد. برای مثال، سازمان خدمات درآمد آفریقای جنوبی (SARS) با استفاده از سیستم‌های پیشرفته، شفافیت را افزایش داده و تخلفات مالی را کاهش داده است.در نتیجه، ERP ابزاری برای تقویت عدالت اجتماعی و توسعه پایدار سازمان‌هاست.
چالش‌‌‌هایی در مسیر سبز شدن
با وجود مزایای متعدد سیستم‌‌‌های برنامه‌‌‌ریزی منابع سازمانی (ERP)، پیاده‌‌‌سازی این سیستم‌‌‌ها با موانع قابل‌‌‌توجهی مواجه است. هزینه‌‌‌های هنگفت، مقاومت کارکنان و مشکلات فنی از جمله چالش‌‌‌هایی هستند که می‌‌‌توانند موفقیت این پروژه‌‌‌ها را به خطر اندازند. با این حال، با اتخاذ رویکردهای مناسب، می‌‌‌توان بر این موانع غلبه کرد. در ادامه، این چالش‌‌‌ها و راهکارهای مقابله با آنها بررسی می‌‌‌شوند.
نخستین چالش، هزینه‌‌‌های بالای پیاده‌‌‌سازی است. استقرار ERP نیازمند سرمایه‌‌‌گذاری قابل‌‌‌توجهی در خرید نرم‌‌‌افزار، زیرساخت‌‌‌های فناوری، و خدمات مشاوره‌‌‌ای است. این امر برای سازمان‌‌‌های کوچک‌‌‌تر یا کشورهایی با محدودیت‌‌‌های مالی، مانند ایران، می‌‌‌تواند مانعی جدی باشد. به عنوان مثال، یک بنگاه تولیدی متوسط ممکن است از نظر مالی توان تامین این هزینه‌‌‌ها را نداشته باشد، حتی اگر در بلندمدت سودآور باشد.
چالش دوم، مقاومت کارکنان در برابر تغییر است. بسیاری از افراد به روش‌‌‌های سنتی عادت دارند و پذیرش سیستم‌‌‌های جدید را دشوار می‌‌‌یابند. این مقاومت می‌‌‌تواند ناشی از عدم آشنایی با فناوری یا نگرانی از تغییر وظایف باشد، که در نهایت پیشرفت پروژه را کند یا متوقف می‌‌‌کند.
سومین مانع، مشکلات فنی است. ناسازگاری سیستم با نیازهای سازمان یا ضعف زیرساخت‌‌‌های موجود، مانند شبکه‌‌‌های ناپایدار، می‌‌‌تواند عملکرد ERP را مختل کند. برای نمونه، پیاده‌‌‌سازی بدون ارزیابی دقیق ممکن است به اختلالات عملیاتی منجر شود.
برای غلبه بر این موانع، راهکارهای زیر پیشنهاد می‌‌‌شود:
برنامه‌‌‌ریزی دقیق: سازمان‌‌‌ها باید سیستمی متناسب با نیازها و ظرفیت‌‌‌های خود انتخاب کنند تا از هدررفت منابع جلوگیری شود.
آموزش کارکنان: ارائه برنامه‌‌‌های آموزشی جامع برای افزایش آگاهی و مهارت کارکنان، پذیرش سیستم را تسهیل می‌‌‌کند.
مدیریت پروژه موثر: تشکیل تیم متخصص و اجرای تدریجی پروژه می‌‌‌تواند مخاطرات را کاهش داده و موفقیت را تضمین کند.
با اجرای این اقدامات، پیاده‌‌‌سازی ERP می‌‌‌تواند به ابزاری موثر برای تحقق اهداف پایداری تبدیل شود.
نتیجه‌‌‌گیری
پیاده‌‌‌سازی صحیح سیستم‌‌‌های برنامه‌‌‌ریزی منابع سازمانی (ERP) نه‌‌‌تنها هزینه‌‌‌های عملیاتی را کاهش می‌‌‌دهد، بلکه سازمان‌‌‌ها را در ایفای تعهدات زیست‌‌‌محیطی و اجتماعی یاری می‌‌‌کند. این سیستم‌‌‌ها با بهینه‌‌‌سازی فرآیندها، مصرف منابع را کم کرده و شفافیت و شرایط کاری را بهبود می‌‌‌بخشند. از این‌‌‌رو، ERP برای رشد پایدار سازمان‌‌‌ها، که مستلزم تعادل میان سودآوری و مسوولیت‌‌‌پذیری است، نقش حیاتی دارد. به‌‌‌ویژه در کشورهایی مانند ایران که به دلیل چالش‌‌‌های اقتصادی و زیست‌‌‌محیطی نیاز به بهینه‌‌‌سازی منابع و دستیابی به پایداری بالایی دارند، سیستم‌‌‌های ERP می‌‌‌توانند راهکاری موثر برای دستیابی به این اهداف باشند. با توجه به کمبود منابع، چالش‌‌‌های زیست‌‌‌محیطی و فشارهای اقتصادی، پیاده‌‌‌سازی صحیح و موثر ERP در سازمان‌‌‌ها می‌‌‌تواند نه‌‌‌تنها موجب کاهش هزینه‌‌‌ها و افزایش بهره‌‌‌وری شود، بلکه به سازمان‌‌‌ها کمک خواهد کرد تا در مسیر پایداری پیش بروند و از فرصت‌‌‌های موجود برای بهبود عملکرد اجتماعی و زیست‌‌‌محیطی خود بهره‌‌‌برداری کنند. در نتیجه، ERPها ابزارهایی حیاتی برای رشد پایدار در این نوع کشورها به شمار می‌‌‌روند.
* کارشناس سیستم و بهره‌‌وری