بازار آریا - از زمان آغاز دولت دوم دونالد ترامپ، سیگنال‌های متناقضی درباره رویکرد آن در قبال
ایران ارسال شده است. از یک سو،
ترامپ درباره اقدامات سختگیرانه و سیاست «فشار حداکثری» سخن گفته و از سوی دیگر، به تعامل با
ایران تمایل نشان داده است.
تریدیوش سینگ ماینی، تحلیلگر هندی، در سایت The Geopolitics نوشت:
ترامپ در اولین اظهارات خود درباره
ایران پس از آغاز ریاست‌جمهوری‌اش، گفت: «افراد زیادی در سطوح بالای
ایران هستند که نمی‌خواهند سلاح هسته‌ای داشته باشند.» وزیر امور خارجه ایران، عباس عراقچی، ضمن انتقاد از سیاست فشار حداکثری ترامپ، اظهار کرد اگر موضوع اصلی این است که
ایران دنبال سلاح هسته‌ای نرود که این قابل‌حصول است.
گفته شده است که عربستان سعودی می‌تواند نقش یک میانجی بالقوه بین
ایران و ایالات متحده را ایفا کند. روابط ریاض با تهران در سال‌های اخیر بهبود یافته است. دو کشور در 10 مارس سال 2023 با میانجی‌گری
چین توافقی امضا کردند. عربستان سعودی مایل است که ثبات در خاورمیانه برقرار باشد و از هسته‌ای شدن
ایران جلوگیری کند.
نکته قابل توجه این است که مذاکرات بین ایالات متحده و
روسیه برای پایان دادن به جنگ
روسیه و اوکراین، ماه گذشته در 18 فوریه 2025 در ریاض برگزار شد. هیات آمریکایی به رهبری مارکو روبیو، وزیر امور خارجه ایالات متحده، و هیات روسی به سرپرستی سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، در این این نشست حضور داشتند.
دونالد
ترامپ پس از اولین گفت‌وگوی خود با ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، گفته بود که اولین دیدار آنها در عربستان سعودی برگزار خواهد شد. علاوه بر این، نشستی از کشورهای عربی برای بررسی امکان بازسازی نوار غزه در عربستان سعودی برگزار شد. رهبران کشورهای خلیج فارس، مصر و اردن گرد هم آمدند تا گزینه‌های جایگزین برای طرح غزه را که
ترامپ پیشنهاد داده بود – و بر اساس آن، غزه به «منطقه توریستی» خاورمیانه تبدیل می‌شد – بررسی کنند.
در هفته‌های اخیر، دولت
ترامپ اقدامات سختگیرانه‌ای در قبال
ایران اتخاذ کرده است. دراوایل فوریه 2025، دولت
ترامپ سندی با عنوان «یادداشت ریاست‌جمهوری در مورد امنیت ملی» تصویب کرد. در این یادداشت آمده است: «وزیر امور خارجه باید معافیت‌های تحریمی را اصلاح یا لغو کند، به‌ویژه آن دسته از مواردی که به
ایران اجازه و امکان هرگونه تسهیلات
اقتصادی یا مالی را می‌دهند، از جمله معافیت‌های مربوط به بندر چابهار ایران.»
این موضوع اهمیت دارد زیرا هند سرمایه‌گذاری وسیعی در پروژه بندر چابهار انجام داده است که دروازه این کشور به افغانستان و فراتر از آن محسوب می‌شود. شرکت «ایندیا پورتس گلوبال لیمیتد» با مسوولیت محدود، از سال 2018این بندر را اداره کرده است، درحالی‌که هند در ماه مه 2024 با
ایران توافقی 10ساله برای توسعه و بهره‌برداری از بندر امضا کرد.
هند تلاش کرده است بندر چابهار را به عنوان بخشی از کریدور بین‌المللی حمل‌ونقل شمال-جنوب (INSTC) معرفی کند. این کریدور به هند اجازه می‌دهد از طریق
روسیه به
اروپا دسترسی داشته باشد. قابل ذکر است که در دوران ریاست‌جمهوری پیشین ترامپ، او معافیت تحریمی برای توسعه بندر چابهار به هند اعطا کرده بود.
تحریم‌های ایران
در 24 فوریه 2025،
آمریکا تحریم‌هایی علیه چندین شخص و نفتکش در چین،
امارات متحده عربی، هند و سایر کشورهایی که ادعا شده از نظر مالی
ایران را حمایت کرده و در حمله به گروه‌های شبه‌نظامی کمک می‌کنند، اعمال کرد. وزیر خزانه‌داری ایالات متحده، اسکات بسنت، اعلام کرد که دولت
ترامپ «از تمام ابزارهای موجود برای هدف قرار دادن تمام جنبه‌های زنجیره تامین
نفت ایران استفاده خواهد کرد و هر کسی که در
نفت ایران معامله کند، خود را در معرض خطر جدی تحریم‌ها قرار می‌دهد.»
بسنت از سیاست تحریم‌های سختگیرانه‌تر در قبال
ایران حمایت کرده و از سیاست‌های دولت بایدن در قبال
ایران انتقاد کرده است. دونالد
ترامپ همچنین رویکرد «نرم» دولت بایدن، به‌ویژه کاهش تحریم‌ها علیه
ایران را، مقصر بی‌ثباتی کنونی در خاورمیانه دانسته است.
ایران اعلام کرده است که اگر دولت
ترامپ به سیاست فشار حداکثری خود ادامه دهد، از گفت‌وگوی مستقیم با ایالات متحده خودداری خواهد کرد.
پیامدهای
اقتصادی سیاست فشار حداکثری
اقدامات
اقتصادی سختگیرانه علیه
ایران از چند جهت حائز اهمیت است:
1. این اقدامات فضای محدودی برای تعامل میان ایالات متحده و
ایران باقی خواهد گذاشت.
2. مشخص نیست که آیا سیاست حداکثری دولت
ترامپ به نتایج مطلوب خواهد رسید یا خیر.
3. کشورهایی که روابط نزدیکی با ایالات متحده دارند و همزمان در تلاش برای گسترش روابط
اقتصادی با
ایران هستند، با دقت رویکرد دولت
ترامپ را زیر نظر خواهند داشت. آنها امیدوارند تنش بین دو کشور تشدید نشود، زیرا خودشان نیز روابط قابل قبولی با
ایران دارند. هند نمونه‌ای برجسته از این دسته کشورهاست.
4. نقش عربستان سعودی به عنوان میانجی بالقوه میان
ایران و ایالات متحده بسیار حیاتی خواهد بود.