بازار آریا - امیر شاملویی* در دنیای امروز همگام با رشد و توسعه
اینترنت و استفاده از تلفن‌‌‌های همراه هوشمند، اپلیکیشن‌‌‌ها نیز بازار خوبی پیدا کرده‌‌‌اند. ارائه انواع خدمات از این طریق باعث رشد فروش شرکت‌ها شده و علاوه بر ایجاد فرصت‌‌‌های نوین، روی هزینه‌‌‌های آنها نیز تاثیر گذاشته است. آمار و ارقام نشان می‌دهند که بازار اپلیکیشن‌‌‌ها در حال گسترش است و حالا بازار سوپراپلیکیشن‌‌‌ها داغ‌‌‌تر شده است.
سوپراپلیکیشن‌‌‌ها امکاناتی را برای کاربران پدید می‌‌‌آورند تا از خدمات متنوعی در قالب یک اپ استفاده کنند. در واقع، آنها نیازهای مختلف کاربران را یک‌جا جمع می‌کنند و روی یک پلتفرم ارائه می‌دهند. همین موضوع هم می‌‌‌تواند بازار آنها را توسعه دهد. شرکت‌های بزرگ نیز به چنین فرصتی نگاه ویژه‌‌‌ای دارند. با این حال، ارائه خدمات بسیار تخصصی، گسترده و متنوع و یکپارچه‌‌‌سازی آنها در یک محیط گاهی از عهده یک شرکت خارج است.
در این شرایط شرکت‌ها دو راهکار دارند. اولین راهکار، همکاری در یک سوپراپلیکیشن بزرگ و جامع است؛ به این معنی که خدمات شرکت دیگری در دل سوپراپلیکیشن یک شرکت دیگر جای بگیرد. دومین راهکار، استفاده از سازوکارهایی مانند ادغام و تملیک است. این دو راه‌‌‌حل می‌‌‌توانند برای هر دو شرکت مفید باشند.
سوپراپلیکیشن‌‌‌ها:این خدمات می‌‌‌توانند باعث رشد بازار و پلتفرم‌‌‌های فناوری شوند. سوپراپلیکیشن‌‌‌ها با ادغام خدمات مختلف در یک پلتفرم (مانند پیام‌‌‌رسانی، پرداخت، خرید آنلاین و حمل‌‌‌ونقل) تجربه کاربری یکپارچه‌‌‌ای ایجاد می‌کنند. این کار باعث افزایش وفاداری کاربران، ایجاد اکوسیستمی جامع و شخصی‌‌‌سازی بهتر می‌شود. همچنین رقابت برای سایر شرکت‌ها را دشوارتر می‌کند.
از سوی دیگر، استفاده از سوپراپلیکیشن‌‌‌ها رو به گسترش است. طبق گزارش فیوچرمارکت اینسایتز (FMI) انتظار می‌رود بازار سوپراپ‌‌‌ها تا سال 2033 از 800میلیارد
دلار فراتر رود و از سال 2023 تا 2033 به طور متوسط سالانه 27.5درصد رشد داشته باشد. جذاب‌‌‌تر شدن بازار سوپراپ‌‌‌ها و کاربران آنها در دنیا باعث می‌شود شرکت‌های بزرگی برای رقابت وارد این حوزه شوند.
روش اول؛ همکاری استراتژیک: همان‌طور که اشاره کردیم، شرکت‌ها برای ارائه خدمات خود در قالب سوپراپلیکیشن دو راه دارند. اولین مورد همکاری استراتژیک شرکت‌های فناوری برای ایجاد آن است. به‌عنوان مثال، شاید بتوان به همکاری «اوبر» و «اسپاتیفای» اشاره کرد که به افراد اجازه می‌دهد هنگام استفاده از تاکسی‌‌‌های اینترنتی به موسیقی دلخواه خود گوش کنند. البته این همکاری در قالب سوپراپلیکیشن نبود؛ چرا که دامنه آن محدود است. با این حال، موارد دیگری از این قبیل وجود دارند.
همکاری شرکت «دیدی» با «وی‌‌‌چت» جزو چنین همکاری‌‌‌های استراتژیکی به شمار می‌رود که اجازه می‌‌‌داد خدمات کرایه تاکسی اینترنتی در یک سوپراپلیکیشن مهیا باشد. البته این همکاری بعدا به دلایلی با مشکل روبه‌رو شد. این روش یعنی همکاری استراتژیک می‌‌‌تواند مزایایی نسبت به ادغام داشته باشد؛ زیرا به شرکت‌ها اجازه می‌دهد
استقلال و هویت برند خود را حفظ کنند و در عین حال از مزایای هم‌‌‌افزایی نیز بهره ببرند.
مزایای این روش دسترسی به یک بازار جدید با هزینه بسیار کمتر و ریسک پایین‌‌‌تر نسبت به خرید یا ادغام و تملیک، افزایش فروش و وفادارسازی مشتری است. همکاری شاپیفای و تیک‌‌‌تاک نیز از این جمله است که به هر دو شرکت کمک می‌کند و اجازه فروش محصولات در تیک‌‌‌تاک را از طریق شاپیفای ممکن می‌‌‌سازد.
با این حال، برخی مشکلات این روش باعث می‌شود تا شرکت‌ها به سوی ادغام و تملیک بروند. هماهنگی فنی تیم‌‌‌ها در این همکاری و فرهنگ سازمانی شرکت‌ها ممکن است متفاوت باشد و همین موضوع در آینده مساله‌‌‌ساز شود. علاوه بر این، ممکن است شرکت‌های ارائه‌‌‌کننده خدمات با یکدیگر رقابت پنهان یا به نحوی تعارض منافع داشته باشند که در بلندمدت خود را آشکار کند. موضوع آخر نیز وابستگی است که این دو شرکت به یکدیگر پیدا می‌کنند و در شرایطی ممکن است برای آنها گران تمام شود.
روش دوم؛ ادغام و تملیک : این روش یا همان M&A (merger and acquisition) از جمله شیوه‌‌‌هایی است که شرکت‌های مختلف می‌‌‌توانند از این طریق کار واحدی را انجام دهند. با این کار، شرکت‌ها و دارایی‌‌‌های این کسب‌وکارها با تراکنش‌‌‌های مالی بین آنها ترکیب می‌‌‌شوند. ادغام و تملیک یکی از استراتژی‌‌‌های کلیدی برای رشد، توسعه و بهبود شرکت‌ها به حساب می‌‌‌آید. این کار به شیوه‌‌‌های مختلفی صورت می‌گیرد. یک شرکت می‌‌‌تواند شرکت دیگری را به طور کامل بخرد یا با آن ادغام شود تا شرکت جدیدی تاسیس شود و برخی یا تمام دارایی‌‌‌های مهم یک شرکت به دیگری منتقل شود.
ادغام و تملیک می‌‌‌تواند دلایل زیادی داشته باشد که از آن جمله میتوان به مواردی مانند گسترش دامنه خدمات و محصولات، دستیابی به فناوری‌‌‌های جدید، افزایش سهم بازار و رقابت‌‌‌پذیری و همچنین کاهش هزینه‌‌‌ها و افزایش بهره‌‌‌وری اشاره کرد. شرکت‌ها با ادغام، می‌‌‌توانند سبد محصولات و خدمات خود را گسترش دهند. یکی از مثال‌‌‌های معروف در این مورد از سوی شرکت‌های فناوری، خرید واتس‌‌‌اپ و اینستاگرام توسط شرکت فیس‌بوک (متا) است. این کار به متا کمک کرد تا به طیف گسترده‌‌‌تری از کاربران دسترسی پیدا کند. با این حال، همیشه ادغام یا تملیک شرکت‌ها با شرکت‌های بزرگ نیست.
گاهی اوقات شرکت‌ها با استارت‌آپ‌‌‌ها یا شرکت‌های نوآوری ادغام می‌‌‌شوند تا به تکنولوژی‌‌‌های جدید دست یابند. از جمله چنین مواردی میتوان به خرید دیپ‌مایند از سوی
گوگل اشاره کرد. این کار باعث شد توانایی
گوگل برای پیشبرد هوش‌مصنوعی بیشتر شود. یکی از مزایای دیگر ادغام برای شرکت‌ها این است که رقبا را حذف کنند و سهم بازار خود را افزایش دهند. علاوه بر این، یکی دیگر از مزایای ادغام و تملیک آن است که باعث کاهش هزینه‌‌‌های عملیاتی و افزایش کارآیی می‌شود.
یک تجربه موفق از ادغام شرکت‌های فناوری در اندونزی: یکی از سوپراپلیکیشن‌‌‌های موفق که حاصل مشارکت شرکت‌های فناوری است، در اندونزی ایجاد شد. این سوپراپلیکیشن امروزی حاصل ادغام دو شرکت گوجک و توکوپدیاست که برای رسیدن به یک شرکت موفق تاکنون مسیر جالب و رو به رشدی را طی کرده است. شرکت گوجک در سال 2010 در شهر جاکارتا افتتاح شد و در ابتدا یک مرکز تماس برای مشتریان متقاضی خدمات باربری و حمل‌‌‌ونقل با موتور بود. ایده تاسیس این شرکت از آنجا شکل گرفت که موتورسواران همیشه در جست‌وجوی مسافر بودند و مسافران هم به دنبال کسی می‌‌‌گشتند که آنها را به مقصدشان برساند. زمان انتظار برای هر دو دسته زیاد بود و به همین دلیل هم یک کارآفرین به فکر افتاد تا این مشکل را حل کند.
این شرکت اپلیکیشن خود را در سال 2015 راه‌‌‌اندازی و خدماتی مانند خرید و غذا را نیز بعدا به آن اضافه کرد. در ماه مه سال 2021 گوجک با یک شرکت فعال در حوزه
تجارت الکترونیک در اندونزی به نام توکوپدیا ادغام شد و این دو، یک هلدینگ جدید به نام گوتو ایجاد کردند. از آن زمان تاکنون این شرکت تغییراتی را شاهد بوده است. خدمات فعلی شرکت در 5گروه عرضه می‌‌‌شوند که عبارتند از: حمل‌‌‌ونقل و لجستیک، پرداخت، غذا و خرید، کسب‌وکار و در نهایت سرگرمی. این شرکت تا اواخر سال 2023 بیش از 3.1میلیون راننده در اختیار داشت و دریافت اعتبار، خریدهای اعتباری و حتی خرید
بیمه و سرمایهگذاری نیز در حوزه خدمات مالی این شرکت قرار گرفته‌‌‌اند.
ارزش فعلی این شرکت به بیش از 5میلیارد
دلار رسیده و سوپراپلیکیشن آن بیش از 20خدمت مختلف ارائه می‌کند. یکی از امکانات سوپراپلیکیشن این شرکت، خدمات برحسب تقاضا (on-demand) یا اصطلاحا عندالمطالبه است که مشتریانی را که نسبت به زمان انتظار خود حساس هستند و می‌‌‌خواهند کارشان سریع انجام شود به تامین‌‌‌کنندگان یا عوامل ارائه‌‌‌کننده آن خدمات مرتبط می‌کند. ارائه این نوع خدمات توسط شرکت گوجک از سال 2021 افزایش قابل‌‌‌توجهی داشته است. با این حال، خدمات مربوط به فناوری مالی و به‌خصوص
تجارت الکترونیک آن به‌شدت در حال رشد است.
درآمد خالص این هلدینگ در سال 2019 حدود 2.3هزار میلیارد روپیه اندونزی بود که در سال 2021 به 4.5هزار میلیارد روپیه رسید. در مدت دوسال، یعنی تا 2023 درآمد خالص این شرکت به 14.8هزار میلیارد روپیه افزایش یافت. این اعداد و ارقام یعنی در مدت دوسال سود خالص شرکت 3.25برابر شده است. این تجربه را میتوان نمونه موفقی از ادغام شرکت‌های فناوری برای پیشبرد اهداف شرکت‌ها دانست.
چالش‌‌‌های همکاری و ادغام در سوپراپ‌‌‌ها: با تمام مزایایی که سوپراپلیکیشن‌‌‌ها برای توسعه و بهبود شرکت‌ها دارند و نقشی که می‌‌‌توانند در توسعه کسب‌وکار ایفا کنند، باید به خاطر داشت که این کار با چالش‌‌‌هایی روبه‌روست. به عنوان مثال، حفظ حریم شخصی و خصوصی افراد، مدیریت پیچیده سرویس‌‌‌های مختلف در یک پلتفرم و مواردی مانند انحصاری شدن از جمله این چالش‌‌‌ها محسوب می‌‌‌شوند.
* پژوهشگر اقتصادی