بازار آریا - دنیای
اقتصاد - عباس بیات : یکی از اثرگذارترین صنایع در روند بازار
سرمایه بی‌شک
صنعت خودروست. ارزیابی رفتار معامله‌‌‌گران نشان میدهد که در دوره‌‌‌های گذشته همواره نوسانات خودروسازان با محوریت
ایران خودرو مسیر آتی بازار
سهام را نمایان کرده است. چند روز اخیر خبری از
ایران خودرو مبنی بر گزارش توجیهی جهت اعمال افزایش
سرمایه بیش از 900درصد از محل تجدید ارزیابی دارایی‌‌‌ها منتشر شد. خبر مذکور از این حیث با اهمیت است که موجب خروج کامل شرکت
ایران خودرو از مشمولیت ماده 141 و در نتیجه به سود رسیدن این شرکت در فصول آتی میشود. این خبر در کنار از سرگیری عرضه آریسان در
بورس کالا همگی چشم‌‌‌انداز مثبت از آینده خودروسازی در بازار
سرمایه را تشکیل میدهد. ارزیابی صورت‌‌‌های مالی این
صنعت نشان میدهد که قیمت‌‌‌گذاری دستوری آنچنان وضعیت خودروسازان را نابسامان کرده است که
رکود هم در بخش تولیدات و هم در بخش درآمد اثر منفی برجای گذاشته است. حاشیه سود خودروییها نیز در پاییز امسال با بهبود 6درصدی نسبت به میانگین فصلی به منفی 3درصد رسیده است. باتوجه به چشم‌‌‌انداز مثبت کاهش زیان خودروسازان و عرضه محصولات در
بورس کالا می‌‌‌توان انتظار داشت در آینده وضعیت این
صنعت کمی سامان یابد.
بررسی مقادیر تولید شرکتهای تولیدکننده
خودرو نشان میدهد، در 13سال گذشته متوسط در هر سال 1میلیون و 98هزار دستگاه
خودرو توسط هفت شرکت بورسی این
صنعت به تولید رسیده است. با توجه به کاهش مقادیر تولید خصوصا طی سال گذشته، میانگین رشد تناژ این
صنعت در مقیاس سالانه تقریبا صفر درصد بوده است. در سال گذشته عملکرد خوب رشد تولیدات خودروسازان طی سال 1401 تکرار نشده و مجموعا تولیدات این
صنعت با افت 10درصدی همراه شده است.
طی سال جاری ارزیابی مقادیر تولید فصلی خودروسازان حکایت از نزول تناژ تولیدی این
صنعت دارد. در تابستان و پاییز امسال به ترتیب افت 5 و 2درصدی در مجموع مقادیر تولید
صنعت خودرو به وقوع پیوسته است. این کاهش در مجموع تولیدات خودروسازان طی 10ماه نخست امسال نیز تکرار شده است. در 10ماه نخست سال جاری مجموع تولیدات این
صنعت بهمیزان 864هزار تن به ثبت رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته 2درصد کاهش یافته است. اصلی‌‌‌ترین عاملی که می‌‌‌توان برای
رکود در تولیدات این
صنعت عنوان کرد کابوس قیمت‌‌‌گذاری دستوری خودروسازان است.
در سال 1401 برای چندماه محصولات خودروسازان در
بورس کالا عرضه شد که همین موضوع عاملی شد تا وضعیت تولیدات این
صنعت بهبود چشمگیری را نسبت به بازه تاریخی تجربه کند. این وضعیت پایدار نماند و بار دیگر
قیمت دستوری کمر تولیدکننده را شکست و با توقف عرضه محصولات این
صنعت در
بورس کالا نزول تولیدات را در پی داشت. در بازه 10ماهه امسال، به غیر از شرکت «خزامیا» مابقی نمادهای خودرویی بازار
سهام با نزول مقادیر تولید همراه شده‌‌‌اند. شرکت «خزامیا» طی 10ماهه امسال با ثبت تولید 42هزار و 700دستگاه
خودرو توانسته است تولیدات خود را نسبت به مدت مشابه سال گذشته 8درصد افزایش دهد.
عملکرد خوب «خزامیا»
باتوجه به سیاست‌‌‌های واحدهای تولیدکننده، بعضا محصولات تولیدی به فروش نمی‌‌‌رسد و در انبارها دپو میشود تا با نرخ بالاتری به فروش برسد. بنابراین در کنار ارزیابی وضعیت تولید، بررسی مقادیر فروش هر
صنعت میتواند دید بهتری نسبت به عملکرد کلی متغیرها نشان دهد. در بازه سالانه متوسط در هر سال 1میلیون و 52هزار دستگاه
خودرو توسط شرکتهای بورسی این
صنعت به فروش می‌‌‌رسد. در سال 1402 مجموع مقداری فروش
صنعت خودرو در بازار سرمایه، بهمیزان 1میلیون و 67هزار تن بوده که در قیاس با سال ماقبل نزول 12درصدی را تجربه کرده است.
در مقیاس فصلی وضعیت کاهشی تناژ فروش
صنعت خودرو تکرار شده است. در تابستان و پاییز سال جاری میزان فروش خودروسازان با افت 4درصدی همراه شده است. این کاهش در مجموع فروش 10ماهه این
صنعت نیز به ارمغان رسیده است. در 10ماه نخست سال جاری مجموعا 808هزار دستگاه
خودرو توسط خودروسازان به فروش رسیده است که این میزان فروش در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته 7درصد کاهش داشته است.
«خزامیا» همان‌طور که در بخش تولیدات تنها شرکتی بود که موفق به ثبت افزایش مقادیر تولید خود شده بود، در بحث مقداری فروش نیز این شرکت یکه‌تاز میدان فروش بود و در سال جاری موفق به افزایش مقداری فروش خود شد. در 10ماه نخست امسال «خزامیا» 41هزار دستگاه
خودرو به فروش رساند که در مقایسه با 10ماهه سال گذشته 24درصد افزایش تجربه کرد.
کابوس دستوری
صنعت خودرو
بر هیچ‌کس پوشیده نیست که قیمت‌‌‌گذاری دستوری، آفت
صنعت خودروست و در سال‌‌‌های گذشته بیشترین آسیب از این محل به خودروسازان تحمیل شده است. کیفیت پایین خودروهای جدید نسبت به گذشته، افزایش سرسام‌آور قیمت‌‌‌ها به دلیل کاهش عرضه فقط دو جنبه منفی دستوری بودن نرخ فروش خودرویی‌‌‌هاست. در 10ماه نخست امسال 24درصد به نرخ فروش محصول اصلی شرکتهای خودروساز نسبت به مدت مشابه افزوده شده است.
در همین مقیاس بیشترین میزان جهش نرخ فروش مربوط به شرکت ایران‌خودروست. این شرکت در 10ماهه امسال محصول اصلی خود یعنی گروه
پژو را با 51درصد افزایش نسبت به 10ماهه 1401 به فروش رسانده است. در دهمین ماه از سال جاری، میانگین 9درصد نرخ فروش محصول اصلی خودروسازان نسبت به متوسط سال جاری افزایش یافته است. بیشترین میزان رشد نرخ در همین مقیاس مربوط به «خکاوه» است.
این شرکت در دی ماه امسال محصول اصلی خود یعنی کامیون سنگین را توانست با 40درصد افزایش نسبت به میانگین سال جاری به فروش برساند. در مقایسه نقطه به نقطه نیز «خکاوه» با رشد 53درصدی نرخ فروش کامیون سنگین خود در دی ماه امسال بیشترین میزان جهش نرخ را تجربه کرده است. این در حالی است که میانگین 26درصد به نرخ فروش محصول اصلی نمادهای خودروساز در دی ماه امسال افزوده شده است.
رکود درآمدی
پس از بررسی تولید و فروش شرکتهای خودروساز، حال نوبت به ارزیابی وضعیت درآمدی این
صنعت رسیده است. در 13سال گذشته به‌طور متوسط در هر سال 37درصد به مبلغ فروش شرکتهای خودرویی افزوده شده است. در سال 1402 درآمد
صنعت خودرو بهمیزان 448هزار میلیارد تومان به ثبت رسید که در مقایسه با سال ماقبل رشد 33درصدی را تجربه کرده است. این افزایش در بازه فصلی نیز تکرار شده است.
در تابستان و پاییز امسال به‌‌‌ترتیب افزایش 22 و 15درصدی در مجموع درآمد شرکتهای خودرویی بازار
سرمایه افزوده به ثبت رسیده است. طی 10ماه نخست امسال درآمد فروش هفت نماد خودروساز بازار
سهام بهمیزان 413هزار میلیارد تومان به ثبت رسید که در قیاس با 10ماه نخست 1402، افزایش 15درصدی تجربه کرده است. شرکت «خزامیا» همان‌طور که در بحث افزایش مقادیر تولید و فروش یکه‌تاز میدان بود، در جهش درآمدی نیز با ثبت رشد 35درصدی توانسته است فروش خود را در سال جاری به 25هزار و 406میلیارد تومان برساند و با این اوصاف بیشترین میزان رشد درآمد در سال جاری را تجربه کرده است.
بهبود نسبی حاشیه سود
اصلی‌‌‌ترین چالش شرکتهای خودروساز بازار سرمایه، بحث حاشیه سود این
صنعت است. نرخ‌گذاری دستوری عاملی بوده است تا متغیرهای سودآوری خودروسازان متزلزل باشد و هر ساله با کاهش همراه شود. در مقیاس سالانه میانگین حاشیه سود
صنعت خودرو منفی 4درصد بوده است. در سال 1401 وضعیت حاشیه سود این
صنعت بحرانی شده و به منفی 8درصد رسیده است. با این حال در سال 1402 وضعیت بحرانی متغیرهای سودآوری خودروسازان جبران شده و حاشیه سود این
صنعت همچون متوسط سالانه به منفی 4درصد بهبود یافته است.
در بازه فصلی میانگین حاشیه سود شرکتهای تولیدکننده خودروی بورسی، بهمیزان منفی 9درصد بوده است. در سال جاری طی فصل پاییز حاشیه سود بهمیزان منفی 3درصد به ثبت رسیده است که در مقایسه با متوسط فصلی 6درصد بهبود یافته است. شرکت
ایران خودرو به عنوان لیدر خودروسازان بازار سرمایه، چند روز گذشته از افزایش
سرمایه خود خبر داد.
این شرکت اعلام کرد که قصد دارد بیش از 900درصد از محل تجدید ارزیابی دارایی‌‌‌ها اقدام به افزایش
سرمایه کند. به موجب این افزایش
سرمایه شرکت
ایران خودرو از مشمولیت ماده 141 خارج میشود و میتواند در گزارش‌های فصل آتی سود شناسایی کند. بنابراین باتوجه به تحقق این امر و اثرگذاری بالای
ایران خودرو در کلیت خودروسازی بازار سرمایه، می‌‌‌توان انتظار داشت در دوره‌‌‌های آتی حاشیه سود
صنعت خودرو به سمت مثبت شدن میل کند. بیشترین میزان حاشیه سود در
صنعت خودرو، مربوط به شرکت «خدیزل» است. حاشیه سود این شرکت در سال 1402 و پاییز امسال به‌‌‌ترتیب بهمیزان 33 و 14درصد به ثبت رسیده است که در مقایسه با دیگر شرکتهای این حوزه عملکرد بسیار خوبی از لحاظ رشد سودآوری تجربه کرده است.
بهبود دلاری خودروییها
ارزیابی دلاری سودآوری شرکتهای خودروساز میتواند دید بهتری نسبت به وضعیت واقعی این
صنعت ارائه کند. بر اساس
دلار توافقی، سود ناخالص
صنعت خودرو در پاییز امسال بهمیزان 62میلیون و 380هزار
دلار به ثبت رسیده است. این نشان میدهد سود ناخالص خودروسازان در سومین فصل سال بهمیزان 395درصد نسبت به پاییز 1402 رشد کرده است. همچنین مقایسه سود ناخالص خودروسازان در پاییز امسال نشان میدهد152درصد از تابستان رشد تجربه کرده است.
در بازه فصلی همواره خودروسازان زیان عملیاتی تجربه کرده‌‌اند. در پاییز امسال زیان عملیاتی این
صنعت با 28میلیون
دلار کاهش نسبت به تابستان همراه شد و به 108میلیون
دلار رسیده است. باتوجه به سایه
قیمت دستوری خودروسازان، همواره شرکتهای خودرویی متحمل زیان خالص می‌‌شوند. در پاییز سال‌جاری زیان خالص این
صنعت بهمیزان 204میلیون
دلار به ثبت رسید که در مقایسه با تابستان 15درصد بهبود را تجربه کرده است.
در بازه سالانه در سال 1402 برای نخستین مرتبه در شش سال اخیر سودآوری این
صنعت مثبت شد. سود خالص دلاری خودروییها در سال گذشته بهبود 600میلیون دلاری را تجربه کرد و به 126میلیون
دلار افزایش یافت. این بهبود در سود عملیاتی و خالص خودروییها نیز به وقوع پیوسته است. در سال 1402 زیان عملیاتی دلاری این
صنعت نسبت به سال گذشته بهبود تجربه کرد و به منفی 522میلیون
دلار رسید. در بخش زیان خالص نیز، زیان شرکتهای خودرویی در سال 1402 با کاهش همراه شد. زیان خالص این
صنعت در سال گذشته 364میلیون
دلار کاهش یافت و به 961میلیون
دلار رسید.