بازار آریا - دنیای
اقتصاد - فاطمه کرکچی : صنایع
برق و
گاز از جمله حوزه‌‌‌‌هایی هستند که در اغلب بخش‌‌‌های زنجیره به صورت انحصاری در اختیار دولت بوده یا از سیاستگذاران خط می‌گیرند. ابعاد بزرگ سرمایه‌گذاری در این دو
صنعت و مداخلات گسترده در
قیمت و روندهای عرضه و تقاضا، بخش خصوصی را طی سال‌ها از ورود به این بخش بازداشته است. همین عامل باعث شده است تا سطح بهرهوری در این بخش از صنایع کشور نسبت به کشورهای رقیب تنزل یابد.
صنعت برق، به‌ویژه در حوزه حرارتی، نسبت به بسیاری از کشورهای جهان راندمان پایین‌‌‌تری دارد. گرچه بهره‌‌‌برداری بهینه و کارآیی
اقتصادی در این
صنعت کشور از قدیم در دستور کار بوده، اما دست‌‌‌کم در مقایسه با بهترین‌‌‌ها، راندمان نیروگاههای ایرانی 10 تا 20درصد کمتر است؛ موضوعی که به معنی وجود شکاف بزرگ در استفاده از منابع ملی در مهم‌ترین بخش سبد
انرژی برق کشور است. از آنجا که نیروگاههای حرارتی
برق از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان سوخت فسیلی کشور به شمار می‌روند، ارتقای راندمان این نیروگاهها می‌‌‌تواند بخشی از ناترازی امروز کشور را حل کند.
امروز در
ایران نیروگاههای حرارتی طبق آخرین آمار، راندمانی در حد 38درصد دارند. در حالی این نیروگاهها 29درصد از
گاز طبیعی، 23درصد از گازوئیل و 78درصد از نفت‌کوره کشور را مصرف می‌کنند که نرخ بهرهوری و کارآیی آنها امکان ارتقا دارد. با توجه به افزایش مصرف
برق در فصول گرم و نیاز به خنک‌سازی، ارتقای راندمان این نیروگاهها از اهمیت زیادی برخوردار است؛ به‌خصوص که بخش مهمی از آلایندگی کلا‌‌‌شهرها ناشی از وضعیت همین نیروگاه‌‌‌هاست.
ایران هم‌‌‌اکنون بخش عمده
برق خود را از پنج‌نیروگاه
برق حرارتی، شامل نیروگاه حرارتی دماوند، نیروگاه کرمان، نیروگاه رامین خوزستان، نیروگاه شهید سلیمی و نیروگاه شهید محمد منتظری تامین می‌کند. از دلایل پایین بودن بهرهوری در این
صنعت می‌‌‌توان به مسائل زیر اشاره کرد:
قرارگیری
ایران در ارتفاعات:
ایران در سرزمین نسبتا مرتفعی واقع شده است، به طوری که ارتفاع آن از سطح دریا به طور متوسط بیش از هزار متر است. البته تاثیر افزایش ارتفاع بر کاهش راندمان نیروگاههای گازی و بخاری قابل‌توجه نیست، اما باعث افت دائمی توان توربین گازی می‌شود، به طوری که به ازای هر هزار متر افزایش ارتفاع، توان اسمی توربین گازی حدود 10درصد کاهش مییابد. نمی‌توان این امر را اصلی‌ترین دلیل بهرهوری پایین دانست، ولی بی‌‌‌شک از دلایل مهمی است که بهرهوری را به حداقل می‌رساند.
مدیریت ناکارآمد و کمبود سرمایه‌گذاری در این صنعت: نبود برنامه‌‌‌ریزی دقیق برای بهره‌‌‌برداری و نگهداری بهینه و ضعف در مدیریت
انرژی و نبود نظارت دقیق بر این صنایع، همه از عوامل ناکارآمدی مدیریتی در این بخش هستند. اتلاف
انرژی در شبکه انتقال: اتلاف بالا در خطوط انتقال و توزیع
برق به دلیل زیرساخت‌‌‌های قدیمی و بازسازی‌نکردن این سیستم‌ها در طول زمان طولانی، باعث کاهش بازده کلی سیستم تولید و توزیع
برق می‌شود.
نبود سیاست‌‌‌های تشویقی برای بهبود بهرهوری: تشویق‌نکردن نیروگاهها به ارتقای فناوری و بهرهوری از طریق سیاست‌‌‌های حمایتی و
قیمت پایین
انرژی در
ایران (یارانه‌‌‌ای بودن) باعث کاهش انگیزه برای بهینه‌‌‌سازی مصرف
انرژی شده است.
هادی مدقق، کارشناس و صاحب‌نظر حوزه انرژی، به بیان نکات جالبی پیرامون نیروگاههای حرارتی پرداخت. مدیرکل دفتر برنامه‌‌‌ریزی کلان شرکت مادرتخصصی
برق حرارتی با بیان اینکه بیش از 92درصد
انرژی برق کشور در نیروگاههای
برق حرارتی تولید می‌شود، تاکید کرد: این آمار اهمیت تولید
برق حرارتی را نشان می‌دهد، در حالی که سوخت اصلی آن
گاز طبیعی و سوخت پشتیبان گازوئیل و مازوت است که به صورت دوره‌‌‌ای مصرف آنها برحسب تولید افزایش مییابد. وی در ادامه با اشاره به اهمیت بهرهوری در حوزه
برق حرارتی، افزود: رشد تقاضای
برق و ناترازی شدیدی داریم که باید در این زمینه اقداماتی مانند بازنشستگی نیروگاههای کم‌‌‌بازده و فرسوده، احداث نیروگاه با راندمان بالا، بازتوانی نیروگاههای بخار و ارتقای توان واحدهای گازی در دستور کار قرار گیرند.
راز راندمان پایین حرارتی‌‌‌ها
مدیرکل دفتر برنامه‌‌‌ریزی کلان شرکت مادرتخصصی تولید نیروی
برق حرارتی، در گفت‌‌‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» درباره میزان راندمان نیروگاههای حرارتی و راهکارهای افزایش آن گفت: راندمان نیروگاههای حرارتی
ایران 39.3درصد است که مقدار کمی نیست و نسبت به کشورهای اروپایی هم بیشتر برآورد شده است. نیروگاههای سیکل ترکیبی رشد بالایی دارند. البته این مقدار جای بهبود دارد و می‌‌‌توانیم آن را تا 5درصد بیشتر هم ارتقا دهیم.
مدقق، در ادامه راهکارهایی برای افزایش و بهبود راندمان نیروگاههای حرارتی معرفی و بیان کرد: در ابتدا باید نیروگاههای قدیمی را که واحدهای گازی کوچک و زیر 30درصد دارند جایگزین کنیم. این نیروگاهها در دهه 60 ساخته شده‌‌‌اند و چون در آن زمان تکنولوژی نبود، باید با نیروگاه‌‌‌هایی که راندمان بالای 55درصد دارند جایگزین شوند. وی در ادامه به اهمیت واحد گازی نیروگاه سیکل حرارتی پرداخت و گفت: باید نیروگاههای بخار جدید احداث کنیم. اگر نیروگاههای قدیمی بخار را که عمر مفیدشان تمام شده است بازتوانی کنیم، می‌‌‌توانیم به ارتقای راندمان بخش حرارتی امیدوار شویم. این هدف در برنامه هفتم گنجانده شده که با انجام برخی راهکارها راندمان را تا 44درصد ارتقا دهیم.