چاپ

بازار آریا - دنیای اقتصاد : دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، تنها چند هفته بعد از آغاز به کار خود، کمپین فشار حداکثری علیه ایران را از سر گرفت و در‌عین‌حال تاکید کرد که نمی‌خواهد تهران به سلاح هسته‌ای دست یابد. به گزارش الجزیره، مقامات ایرانی اعلام کرده‌اند که قصد تسلیم شدن ندارند و سیاست رسمی این کشور مبنی بر عدم دستیابی به بمب هسته‌ای همچنان پابرجاست، اما آنها فضا را برای گفت‌وگو باقی گذاشته‌اند.
بیایید به وضعیت پیچیده بازی تقریبا هفت سال بعد از آنکه ترامپ در مسیر «فشار حداکثری» قرار گرفت نگاهی بیندازیم؛ سیاستی که تهران معتقد است شکست خورده است.
ترامپ در مورد ایران در کاخ سفید چه گفت؟
ترامپ روز سه‌شنبه مدعی شد که - به دلایل اعلام‌نشده - تمایلی به روشن کردن یک کمپین فشار جدید علیه ایران نداشت، با این وجود قول داد که تحریم‌های نفتی ایران را به صفر برساند. وی در‌عین‌حال تاکید کرد که تنها اولویت او این است که ایران به سلاح هسته‌ای دست پیدا نکند.
رئیس‌جمهور آمریکا روز سه‌شنبه هفته گذشته یک یادداشت ریاست‌جمهوری را برای اعمال فشار حداکثری خود بر سیاست ایران امضا کرد. این تفاهم‌نامه فاقد جزئیات زیادی درباره «فشار حداکثری» است، اما ترامپ اشاره کرد که این اقدامات سخت خواهد بود و گفت که از امضای آن «ناراضی» است و افزود که امیدوار است «به‌هیچ‌وجه نیازی به استفاده از آن نباشد».
ترامپ در ماه مه 2018، در اولین دوره ریاست‌جمهوری خود، به طور یکجانبه از توافق هسته‌ای ایران با قدرت‌های جهانی که برنامه هسته‌ای تهران را در ازای لغو برخی تحریم‌ها و تعلیق برخی دیگر، محدود می‌کرد، خارج شد. رئیس‌جمهور آمریکا در پستی در شبکه اجتماعی خود «تروث» نوشت که می‌خواهد ایران کشوری بزرگ و موفق باشد، اما کشوری بدون سلاح هسته‌ای. او همچنین از «توافق‌نامه صلح هسته‌ای» که منجر به جشن‌هایی در سراسر خاورمیانه می‌شود، سخن گفت.
برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، توافق مهمی که بین ایران و گروه 1+5 (آمریکا، چین، روسیه، انگلستان، فرانسه و آلمان) در سال 2015 پس از سال‌ها مذاکره امضا شد، محدودیت‌های سختی را برای برنامه هسته‌ای ایران در ازای لغو تحریم‌های سازمان ملل ایجاد کرد. ترامپ با تشویق اسرائیل و نخست‌وزیرش، بنیامین نتانیاهو، بدون ارائه جایگزینی، به طور یکجانبه از این توافق خارج شد و شدیدترین تحریم‌های آمریکا را علیه ایران اعمال کرد.
واشنگتن چه فشار بیشتری می‌تواند اعمال کند؟
تحریم‌های گسترده‌ای که در دوره اول ترامپ اعمال شد، کل اقتصاد ایران را در بر گرفت و به‌ویژه در طول همه‌گیری کووید-19 ایران ضربه شدیدی خورد. اما این تحریم‌ها و فشارها منجر به تسلیم ایران در برابر خواسته‌های آمریکا نشد.
دولت جو بایدن، رئیس‌جمهور سابق ایالات متحده، نیز تحریم‌ها را حفظ کرد، اما به طور مداوم توسط رقبای جمهوری‌خواه خود به سهل‌انگاری در اجرای آن متهم می‌شد، زیرا درگیر گفت‌وگوهای غیرمستقیم برای احیای برجام بود – که از آن زمان به حالت اغما رفته است اما رسما نمرده است. بند غروب اصلی این توافق در اکتبر سال جاری منقضی می‌شود و توانایی ایالات متحده و اتحادیه اروپا را برای بازگرداندن سریع تحریم‌های سازمان ملل با فعال کردن مکانیسم «اسنپ‌بک» برجام سلب می‌کند.
اقتصاد ایران که پس از کمک‌های توافق هسته‌ای شروع به تثبیت کرده بود، به دلیل تحریم‌ها وارد یک آشفتگی چندساله شده است. ده‌ها میلیون ایرانی همچنان شاهد کاهش قدرت خرید خود در بحبوحه تورم هستند. اما به نظر می‌رسد تیم ترامپ قصد دارد میلیاردها دلار دیگر از خزانه ایران را از طریق اجرای دقیق رژیم تحریم‌های واشنگتن و اعمال تحریم‌های جدید کاهش دهد. طرح‌های بالقوه می‌تواند شامل هدف قرار دادن کشتی‌های تحت مدیریت ایران باشد که اغلب با فرستنده‌های خاموش و با پرچم کشورهای دیگر و ثبت‌شده در کشورهای ثالث به منظور انتقال مجزای نفت خام کار می‌کنند. حتی می‌تواند به معنای توقیف کشتی‌های بیشتر توسط ایالات متحده باشد، چیزی که ایران آن را «دزدی دریایی» می‌نامد.
واشنگتن همچنین به احتمال زیاد فشار بیشتری بر چین را در نظر دارد، زیرا این کشور سال‌ها بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران بوده است. اما در‌حالی‌که ترامپ اعلام می‌کند که آماده جنگ تجاری دیگری با پکن است، برنامه‌های او برای به صفر رساندن صادرات نفت خام ایران دور از ذهن به نظر می‌رسد.
ایران چه سیگنالی می‌دهد؟
ایران یکی از بزرگ‌ترین ذخایر اثبات‌شده نفت در جهان را دارد و یکی از اعضای موسس سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) است که نماینده برخی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت جهان است. مسعود پزشکیان، رئیس جمهور ایران، روز چهارشنبه گذشته در دیدار با رئیس این سازمان در تهران از اعضای اوپک خواست علیه تحریم‌های احتمالی آمریکا متحد شوند. رئیس‌جمهور میانه‌رو ایران که در ماه ژوئیه برنده انتخابات شد، همچنین گفت که دولت او تلاش خواهد کرد روابط خود را با همسایگان و سایر شرکای خود تعمیق بخشد تا از تحریم‌ها عبور کند.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، نیز گفت: اگر ترامپ فقط ایران را بدون بمب هسته‌ای می‌خواهد، پس این امر قابل دستیابی است و مساله دشواری نیست. محمد اسلامی، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی، در حاشیه جلسه روز چهارشنبه (17بهمن‌ماه 1403) هیات دولت گفت: اینکه دونالد ترامپ گفته ایران نباید سلاح هسته‌ای داشته باشد واضح است، ایران برنامه‌ای برای سلاح هسته‌ای نداشته، ندارد و نخواهد داشت، رویکرد ایران در این زمینه کاملا روشن است.
ایران اکنون در حال غنی‌سازی اورانیوم با غنای تا 60درصد است که یک گام فنی کوتاه برای رسیدن به اورانیوم با غنای 90درصد که برای ساخت بمب لازم است فاصله دارد. طبق گفته آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و اطلاعات غربی‌ها، این کشور دارای مواد شکافت‌پذیر کافی برای بمب‌های متعدد است، اما هیچ تلاشی برای ساخت سلاح هسته‌ای انجام نداده است.
ماه گذشته، دیپلمات‌های ایرانی در رایزنی‌هایی با قدرت‌های اروپایی با هدف دستیابی به تفاهم درباره موضوع هسته‌ای و موارد دیگر شرکت کردند و هر دو طرف توافق کردند که به‌زودی مذاکرات بیشتری را انجام خواهند داد. پس از سقوط بشار اسد، رئیس‌جمهور پیشین سوریه، و برخی ضرباتی که به محور مقاومت وارد شد، نیروهای مسلح ایران رزمایش‌های نظامی گسترده‌ای را برگزار کرده‌اند که انتظار می‌رود در هفته‌های آینده ادامه یابد.
این رزمایش‌ها عمدتا بر پدافند هوایی متمرکز بوده‌اند، اما همچنین شامل رونمایی از قابلیت‌های تهاجمی مانند یک پایگاه موشکی زیرزمینی شامل طیف وسیعی از پرتابه‌ها با قابلیت رسیدن به اسرائیل، یک هواپیمای بدون سرنشین جدید و قایق‌های تندرو با قابلیت حمل موشک‌های ضدکشتی نیز می‌شود.