چاپ

بازار آریا - علی آقازمانی* بازطراحی نیاز عصر مدرن است. بدون بازطراحی اثربخش، توسعه و ارتقای سیستم‌ها و نگرش‌ها و استراتژی‌ها، امکان‌پذیر نیست. واقعیت‌های عصر مدرن، بخش‌های مختلف زندگی آدمی را به تجدیدنظر دعوت می‌کند. آنها که برای تغییر هزینه نمی‌دهند، موفقیتی کسب نمی‌کنند.
تغییر، هزینه دارد. تغییر با طراحی رخ می‌دهد و هزینه طراحی را برای کسب موفقیت، باید پرداخت کرد. آموزش و نظام آموزشی هم باید مثل هر چیز دیگری در زندگی آدمی، مورد بازطراحی قرار بگیرد تا خود را با واقعیت‌های امروزی تطبیق دهد.
بخشی از بدبختی ملل، محصول آموزش نادرست است. اگر نظام آموزشی کشوری در مسیر تعالی باشد، اقتصاد و فرهنگ و سیاست هم در مسیر جذب و پرورش ذهن‌ها و استعدادها گام برمی‌دارند. هیچ کشور پیشرفته‌ای در دنیا سراغ نداریم که نظام آموزشی ضعیف داشته و در جست‌وجوی بازطراحی نظام آموزشی خود در دهه‌های مختلف نباشد.
آموزش سرشار از اثربخشی، کارآمدی و کیفیت، تنها زمانی امکان‌پذیر خواهد بود که مدارس، فرایندی طراحی کنند که به آموزش‌پیشگان توانایی بهبود، توسعه و یکپارچه‌سازی سنگ بناهای پارادایم جدید آموزش را بدهد. این نیاز واقعی دانش‌آموزان و دانشجویان امروزی در عصر هوش مصنوعی است.
کنت ویلسون، برنده آمریکایی جایزه نوبل فیزیک، کتابی به نام «بازطراحی آموزش» نوشته که اخیرا توسط آرش اردهالی و امین هاشمی توسط انتشارات اختران، ترجمه و به بازار نشر کتاب ایران معرفی شده است. ویلسون به عنوان فردی که سال‌ها در نظام آموزشی آمریکا فعالیت کرده و یکی از نخبگان حوزه فیزیک آمریکا در قرن بیستم است، ناکامی‌های آمریکا در ارتقای آموزش عمومی را هنرمندانه روایت می‌کند.
هاروارد گاردنر که خود استاد رشته آموزش دانشگاه هاروارد و نویسنده کتاب ذهن تعلیم‌ندیده و ذهن از‌هم‌پاشیده هم هست، درباره کتاب «بازطراحی آموزش» کنت ویلسون گفته بود که در میان سیل گسترده طرح‌های پیشنهادی برای اصلاح مدارس در آمریکا، کتاب ویلسون چشم‌انداز شجاعانه و مستدل دارد.
سیمون ساراسون، استاد روان‌شناسی دانشگاه ییل، هم کتاب ویلسون را خارق‌العاده توصیف می‌کند که به عنوان یک اصلاحگر کوشیده تا علل شکست اصلاحات آموزشی در آمریکا را با مثال‌های متقاعده‌کننده و مشخص توضیح دهد که مدارس و نظام‌های اجتماعی در برابر تغییر مقاوم هستند.
ریاست محترم جمهور در نخستین هفته‌های آغاز به کار در دولت، اجرای عدالت آموزشی در ایران را نیازمند بازطراحی نظام آموزشی کشور معرفی کردند و آن را از اولویت‌های دولت دانستند. با این وجود ویلسون برای بازطراحی نظام‌های آموزشی چه درس‌هایی دارد و طراحان نظام آموزشی ایران چه نکاتی را می‌توانند بیاموزند؟ هفت نکته از توصیه‌های ویلسون به روایت دکتر آرش اردهالی، مترجم کتاب، به این شرح است.
1- ابزارهای یادگیری کیفیت تام چگونه می‌توانند به معلمان کمک کنند درس‌های چالش‌برانگیز و مرتبط با دنیای واقعی را جایگزین دروس کسل‌کننده و سردرگم‌کننده کنند؟ در کلاس‌های یادگیری کیفیت تام دانش‌آموزان در زمان کمتری مطلب بیشتری می‌آموزند، چون درگیر کارند و کسل نیستند، و به جای مقاومت یا بی‌توجهی همکاری می‌کنند.
2- معلمان، با همکاری و همیاری یکدیگر، روش‌ها و درس‌های کم‌اثر را با آنهایی جایگزین کنند که در همان زمان کلاسی و به دانش‌آموزان بیشتری به شیوه‌ بهتری بیاموزند.
3- پژوهش‌های شناختی می‌توانند به معلمان کمک کنند تا درس‌هایی را طراحی کنند که از چالش‌های بالقوه‌ فرایند یادگیری، پیش از آنکه پیشرفت دانش‌آموزان را سد کنند، اجتناب ورزند.
4- یادگیری همکارانه می‌تواند با تبدیل هر دانش‌آموز به یک کمک‌معلم، و تمرین دادنشان برای استفاده از آنچه می‌آموزند، اثرگذاری و گستره‌ تاثیر معلم را چند برابر کند.
5- فناوری‌های جدید الکترونیکی، وقتی عاقلانه از آنها استفاده شود، می‌توانند در بسیاری از موقعیت‌ها نقش جانشین معلم را بازی کنند، و معلم را آزاد کنند تا با دانش‌آموزان به صورت انفرادی و با روش‌هایی کار کند که بیشترین اثرگذاری را برای هریک از آنان حاصل کند.
6- دوره‌هایی مانند «فیزیک از راه پرسشگری» می‌توانند مهارت‌های دانش‌آموزان را در سازماندهی، تحلیل و استدلال با استفاده از داده‌ها، در تشخیص علل و در به‌کارگیری تجربه و فکت‌ها به جای برچسب‌ها و فرضیه‌های نیازموده ارتقا دهند.
7- با درک فرایندهای کیفیت تام، توانایی کار گروهی به طور موثر و بدون دردسرآفرینی و دانستن نحوه‌ استفاده از فناوری، کودکان برای جایگاه‌های مولد و موثر در جامعه و محیط کار قرن بیست‌و‌یکمی آماده می‌شوند.
فرایند بازطراحی آموزش حتما تبعات اجتماعی و اقتصادی برای کشور و نسل‌های آتی خواهد داشت و از طرف دیگر به تعویق انداختنش کشور را در سیکل‌های باطل و فرصت‌سوزی قرار می‌دهد که سیاستگذاران باید به آن توجه داشته باشند.
* کارشناس‌ارشد صنایع