چاپ

بازار آریا - منصور بیطرف* دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا بالاخره تهدیدی را که پیش از این هشدار داده بود (اعمال تعرفه‌های 25‌درصدی بر واردات کالا از کانادا و مکزیک و 10‌درصدی بر واردات کالا از چین) شنبه شب عملیاتی کرد. این تعرفه‌ها هرچند از نگاه ترامپ برای کمک به اقتصاد آمریکا از یک طرف و تنبیه سیاستی از طرف دیگر، بیان‌شده، اما از نگاه کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی و سیاسی، اعمال تعرفه‌ها نه‌تنها برای اقتصاد آمریکا بلکه برای اقتصاد جهان زیان و خسارتی برجای می‌گذارد که به این زودی‌ها نمی‌توان آن را برطرف کرد؛ در واقع ترامپ با اعمال این تعرفه‌ها که پیش‌بینی می‌شود به‌زودی بر کشورهای دیگر اروپایی اعمال شود، جنگ تجاری‌ای را آغاز کرده که پیش از این سابقه نداشته‌است. هرچند ترامپ با استفاده از اختیارات قانونی خود این تصمیم را گرفته‌است اما به عقیده کارشناسانی که با رویترز مصاحبه کرده‌اند این تصمیم می‌تواند در معرض پیگردهای حقوقی قرار گیرد؛ زیرا ترامپ فرمان اجرایی خود را بر مبنای قانون معروف به «قانون اختیارات اقتصادی در شرایط اضطراری بین‌المللی» (IEEPA) گرفته‌است.
قانون International Emergency Economic Powers Act (‌IEEPA) که در سال‌1977 تصویب شد، به رئیس‌‌‌‌‌‌‌جمهور این کشور اختیارات گسترده‌ای برای تنظیم تجارت و اعمال تحریم‌های اقتصادی در مواقع اضطراری ملی اعطا می‌کند و به او اجازه می‌دهد در صورت وجود تهدید غیرعادی و فوق‌‌‌‌‌‌‌العاده علیه امنیت ملی، سیاست خارجی، یا اقتصاد ایالات‌متحده که منشأ آن خارج از این کشور باشد، وضعیت اضطراری اعلام و بر اساس آن، محدودیت‌هایی بر معاملات اقتصادی و مالی وضع کند، اما از نگاه کارشناسانی که با رویترز مصاحبه کرده‌اند، گفته شده‌است که شرایط فعلی شرایط فوق‌العاده علیه امنیت ملی نیست و دو کشور کانادا و مکزیک هم دشمن ایالات‌متحده نیستند.
اما از نگاه اقتصادی اعمال این تعرفه‌ها چه بر سر اقتصاد آمریکا و دو کشور مکزیک و کانادا خواهد آورد؟ حدود دو هفته پیش اندیشکده پترسون تحلیل جامعی بر این موضوع ارائه داد.
از نگاه این اندیشکده، واردات کالاهای آمریکایی از کانادا و مکزیک عمدتا بدون تعرفه یا با میانگین تعرفه‌های ارزشی کمتر از یک‌‌درصد وارد بازار ایالات‌متحده می‌شوند، بنابراین اعمال تعرفه 25‌درصدی شوک بزرگی هم برای خریداران صنعتی که کالاهای واسطه‌‌‌‌‌‌‌ای تهیه می‌کنند و هم برای خانوارهایی که از فروشگاه‌هایی مانند آلبرتسونز یا والمارت خرید می‌کنند، خواهد بود.
واردات صنعتی که سالانه در محدوده 100‌میلیارد دلار یا بیشتر قرار دارد، عمدتا شامل ماشین‌آلات، الکترونیک، ماشین‌آلات الکتریکی، وسایل نقلیه و قطعات آنها و سوخت(نفت و گاز طبیعی) است. خریدهای مصرف‌کنندگان نیز بیشتر به مواد غذایی آماده(مانند آبجو و چیپس)، میوه و سبزی‌ها (مانند انبه، آووکادو، گوجه‌‌‌‌‌‌‌فرنگی)، گوشت، اسباب‌‌‌‌‌‌‌بازی و کفش اختصاص دارد. قیمت این محصولات در ایالات‌متحده افزایش خواهد یافت، هم به دلیل تاثیر مستقیم تعرفه 25‌درصدی بر کالاهای وارداتی و هم به دلیل افزایش قیمت‌های بعدی توسط شرکت‌های آمریکایی که کالاهای رقابتی تولید می‌کنند.
از نگاه نویسندگان گزارش، از آنجاکه واردات آمریکا از کانادا و مکزیک در سال‌2023 معادل 3.3درصد تولید ناخالص داخلی(GDP) ایالات‌متحده بود، تاثیر مستقیم این تعرفه‌‌‌‌‌‌‌ها بر سطح قیمت‌ها در آمریکا 0.8درصد خواهد بود و تاثیر غیرمستقیم آن نیز ممکن است به نصف این مقدار برسد، زیرا شرکت‌های آمریکایی رقیب نیز قیمت‌های خود را افزایش می‌دهند که در مجموع تاثیر آن ممکن است به 1.2درصد برسد.
اما مشکل سیاسی برای ترامپ نه افزایش جزئی در سطح کلی قیمت‌ها، بلکه افزایش قیمت محسوس در کالاهای مشخصی مانند بنزین در برخی مناطق، برخی برندهای خودرو، آووکادو و گوجه‌‌‌‌‌‌‌فرنگی خواهد بود.
اما برای کانادا و مکزیک چه پیامدهایی خواهدداشت؟ به نوشته اندیشکده پترسون رنج ناشی از تعرفه 25‌درصدی آمریکا بسیار شدیدتر خواهد بود. تجزیه‌‌‌‌‌‌‌وتحلیل‌های انجام‌شده نشان می‌دهد که این تعرفه‌‌‌‌‌‌‌ها منجر به کاهش تولید ناخالص داخلی و افزایش تورم در هر دو کشور خواهدشد. از آنجا که مکزیک و کانادا وابستگی بسیار بیشتری به تجارت با ایالات‌متحده دارند تا آمریکا به آنها، کالاهای واسطه‌‌‌‌‌‌‌ای‌ به‌ویژه در صنعت خودرو، چندین‌بار از مرزها عبور می‌کنند، بنابراین اعمال تعرفه در هر مرحله «فاجعه‌‌‌‌‌‌‌بار» خواهد بود. صادرات مکزیک که 80‌درصد آن به آمریکا است، 40‌درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را تشکیل می‌دهد.
در اصل، مکزیک یک‌‌‌‌‌‌‌ششم از تولید اقتصادی سالانه خود را در قالب صادرات به ایالات‌متحده ارسال می‌کند و از آنجا که بسیاری از این صادرات از کارخانه‌‌‌‌‌‌‌های ماکیلودورا در شعاع 30 مایلی از مرز نشأت می‌گیرند، ازبین‌رفتن معیشت کارگران این کارخانه‌‌‌‌‌‌‌ها می‌تواند برخی از آنها را مجبور به مهاجرت به ایالات‌متحده کند که این امر تلاش‌های آمریکا برای متوقف‌کردن عبور از مرز را تضعیف خواهد کرد. برای کانادا و مکزیک، زیان‌های تجاری و کاهش تولید ناخالص داخلی آنقدر چشمگیر و تمرکز آسیب‌‌‌‌‌‌‌دیدگی در صنایع صادراتی آنقدر شدید خواهد بود که رهبران سیاسی آنها ناگزیر به تلافی خواهند شد.
کما اینکه جاستین ترودو، پس از صدور فرمان اجرایی ترامپ اقدامات تلافی‌جویانه خود را اعلام کرد و بر واردات کالاها از آمریکا هم 25‌درصد تعرفه گذاشت، اما در واقع هزینه چنین تلافی‌‌‌‌‌‌‌ای بسیار سنگین خواهد بود و متاسفانه برای کانادا و مکزیک، تلافی به‌صورت متقارن -یعنی اعمال تعرفه 25‌درصدی بر تمام واردات از آمریکا- به همان اندازه که تعرفه 25‌درصدی آمریکا برای آنها هزینه دارد، برای خودشان نیز پرهزینه خواهد بود. البته، این هزینه‌ها بر بخش‌های مختلفی تاثیر خواهند گذاشت، اما شوک کلی به اقتصاد کانادا و مکزیک بسیار عظیم خواهد بود. اما وضعیت تعرفه‌ها و جنگ تجاری علیه چین و پیامدهای آن نیازمند یک یادداشت دیگر است که به آن در آینده خواهیم‌پرداخت.
* روزنامه‌نگار