چاپ

بازار آریا - مهندس صادق ذوالقدری * «سه‌گانه تاریک»، ترکیبی از سه ویژگی شخصیتی منفی است: ماکیاولیسم، خودشیفتگی و روان‌پریشی. مطالعات انجام شده در رابطه با این سه‌گانه نشان می‌دهد افرادی که چنین شخصیت‌هایی دارند، تا حد زیادی در برقراری ارتباط با دیگران دچار مشکل می‌شوند و طیف وسیعی از رفتارهای ناخوشایند را نشان می‌دهند. این رفتارهای ناخوشایند شامل خشونت، تجاوز، زور یا فریبکاری در محل کار و سوءاستفاده از دیگران می‌شود.
در سال‌های اخیر، تحقیقات فزاینده‌ای درباره کارکنان مخرب، توهین‌‌کننده یا سمی صورت گرفته است. به‌طور خاص، این تحقیقات روی این موضوع متمرکز شده است که چگونه ویژگی‌هایی مانند خودشیفتگی، روان‌پریشی، و ماکیاولیسم - همان سه‌گانه تاریک - بر نتایج محل کار تاثیر منفی می‌گذارند.
خودشیفتگی، با رفتار غیراخلاقی مدیران اجرایی و نیاز به قدرت‌طلبی مرتبط است. افراد روان‌پریش، سطح مسوولیت‌پذیری شرکتی را کاهش می‌دهند و می‌توانند بر بهره‌وری تاثیر منفی بگذارند. ماکیاولیسم با کاهش تعهد سازمانی، سرپرستی و کار تیمی همراه است.
اما حتی با وجود این خصوصیات نامطلوب، استخدام شدن این افراد جای تعجب ندارد؛ زیرا آنها بسیاری از ویژگی‌های مطلوب مانند جذابیت، رهبری تیم، جرات‌ورزی و مهارت‌های تاثیرگذار بودن را در خود دارند. مصاحبه‌ استخدام آنها هم در یک دوره کوتاه انجام می‌شود و ممکن است زمان کافی برای آشکار شدن جنبه‌های تیره این افراد وجود نداشته باشد.
تاکتیک‌های نرم/سخت
افراد ممکن است از تاکتیک‌های نرم (مثل متقاعدسازی، برقراری روابط اجتماعی، یا مشورت‌دهی) یا تاکتیک‌های سخت (مثل ائتلاف درست کردن، فشار یا فریبکاری) برای تحقق اهداف خود استفاده کنند. تمایز اولیه بین این دو نوع تاکتیک، در جایگاه قدرت آنها نهفته است. تاکتیک‌های سخت اساسا تاکتیک‌هایی هستند که در آن کاربر اراده خود را به شخص دیگری تحمیل می‌کند. ممکن است کسی که از تاکتیک‌های سخت استفاده می‌کند، یک فرد «زورگو» تلقی شود. در مقابل، تاکتیک‌های نرم برای متقاعد کردن ذی‌نفعان در این خصوص است که این عمل به نفع آنها طراحی شده‌ است.
هر تاکتیک مطمئنا جای خود را در محل کار دارد. به‌عنوان مثال، در مذاکرات، تاکتیک‌های سخت ممکن است برای انجام کاری تا یک تاریخ مشخص، مثلا انجام یک پروژه ساختمانی، مفید باشد. تاکتیک‌های نرم در قالب ظریف‌تری از اعمال نفوذ خود را نشان می‌دهند و فردی که این تاکتیک در برابرش استفاده می‌شود، توجیه می‌شود و ذهنیت خود را تغییر می‌دهد. به‌دلیل ماهیت استثمارگرایانه مشترکی که صفات سه‌گانه تاریک دارند، انتظار می‌رود این سه‌گانه بیشتر با تاکتیک‌های سخت مرتبط باشد. افرادی که دچار سه‌گانه تاریک هستند، ممکن است با یکدیگر اتحادهایی را برقرار کنند تا قدرت خود را به دیگران تحمیل کنند. به‌عنوان مثال، قدردانی، تبادل لطف و شوخی ممکن است باعث ایجاد دوستی در محل کار شود. این دوستی‌ها می‌توانند بعدا برای جبران تعهدات کاری مورد سوءاستفاده قرار بگیرند. در این شرایط تشخیص تحت استثمار قرار گرفتن دشوار می‌شود؛ چون فرد فکر می‌کند به دوستش لطف می‌کند.
خودشیفتگی در مقایسه با روان‌پریشی و ماکیاولیسم با پرخاشگری همبستگی کمتری دارد. بنابراین، در خودشیفتگی ممکن است از تاکتیک‌های نرم هم استفاده شود. مثلا خودشیفته‌ها به حفظ ظاهر فیزیکی علاقه دارند. ماهیت ماکیاولیسم، در تمایل به فریبکاری دیگران و جذاب بودن است. بنابراین، فرد از تاکتیک‌هایی مانند شوخی یا تمجید کردن، به فریبکاری فرد مقابل می‌پردازد. از نظر جنسیتی، مردانی که صفات سه‌گانه مذکور را دارند، بیشتر از تاکتیک‌های سخت برای اعمال نفوذ در محل کار استفاده می‌کنند. هر چه فرد سطح بالاتری از صفات سه‌گانه تاریک را داشته باشد، رسیدن به موقعیت‌های مدیریت ارشد در سازمان برای او تسهیل می‌شود.
* کارشناس ارشد مدیریت استراتژی