بازار آریا - هدا احمدی در گزارشی با مشورت دکتر سیدعباس احمدی، استاد دانشگاه تهران، به این پرسش پاسخ داده است که چرا استان‌های مرزی پیشرفت نمی‌کنند.
به گزارش گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد؛ سفر رئیس جمهور به سیستان و بلوچستان، اعتراف تلخی را به همراه داشت. مسعود پزشکیان گفت: «برای من به‌عنوان یک ایرانی و مسوول کشور، پذیرش وضعیت زابل و سیستان و بلوچستان قابل قبول نیست. این وضعیت، به هر شکلی که شده، باید اصلاح شود.»
آنچه رئیس‌جمهوری درباره سیستان و بلوچستان مطرح کرده، واقعیتی است که درباره دیگر شهرهای مرزی
ایران هم مصداق دارد.
با وجود تلاش‌هایی که پس از انقلاب برای رفع محرومیت از مناطق کمترتوسعه‌یافته انجام شده، گستره‌ای از کشور که شامل حوزه‌های مهمی همچون مناطق و نواحی مرزی است، به دلایلی از قبیل انزوای جغرافیایی، ناهماهنگی‌ها، ناامنی‌های ناشی از جنگ و عوامل محدودکننده امنیت سرمایه‌گذاری، از چرخه توسعه بازمانده‌اند و با وجود قابلیت‌های فراوان، شاخص‌های توسعه در آنها در سطح مطلوبی نیست.
در نتیجه این وضعیت، در حال حاضر اغلب شهرهای مرزی
ایران گرفتار
فقر و توسعه‌نیافتگی هستند؛ به نحوی که در اغلب مناطق مرزی، بیکاری و حاشیه‌نشینی بیداد می‌کند. خشونت به وفور قابل مشاهده است و نابرابری در همه اشکال آن وجود دارد.
شواهد نشان می‌دهند که فرآیند توسعه در نواحی مختلف کشور یکسان عمل نکرده و نابرابری‌ها و نابسامانی‌هایی را به دنبال داشته که صحنه ظهور این نابسامانی‌ها، مناطق مرزی و دورافتاده از مرکز هستند.
بخش عمده‌ای از مناطق شرقی، جنوب شرقی و پاره‌ای از مناطق کوهستانی در غرب به علت قرار داشتن در قلمرو بیابان‌های خشک و بی‌آب و کوهستان‌های مرتفع دور از دسترس، به نسبت دیگر نقاط مستعد کشور، از نعمت توسعه بهره مناسب نبرده‌اند و در برخی از نقاط اصلاً رنگ توسعه به خود ندیدهاند.
به‌طور مشخص مناطق شرقی کشور که در تله محرومیت و توسعه‌نیافتگی گرفتار شده‌اند، بیشتر حالت حاشیه‌ای پیدا کرده‌اند، حتی جمعیت و نیروی انسانی در این مناطق هم به حاشیه رانده شده‌اند.
اگر جمع بزرگی از متخصصان توسعه را یکجا جمع کنید و از آنها بپرسید چرا اغلب استان‌های مرزی توسعه پیدا نکرده‌اند، اولین دلیلی که مطرح می‌کنند، انزوای جغرافیایی است.
انزوای جغرافیایی، عمدتاً ناشی از انطباق مفاهیم
اقتصادی و جغرافیایی بر یکدیگر است. تحت تاثیر این ویژگی، به دلیل سختی دسترسی، سرعت ارتباطات کند شده، در نتیجه، به دلیل کم‌توجهی و عدم صرفه
اقتصادی در بهره‌برداری از منابع محدود این مناطق، فرآیندهای بعدی توسعه آن، از دیگر مناطق کشور عقب‌تر می‌ماند.
انزوای جغرافیایی باعث جداافتادگی و گسستگی میان مناطق مرزی و مناطق داخلی کشور، نبود دسترسی یا کندی آن و قرارگیری در یک موقعیت بن‌بست خواهد شد.
از دید اغلب متخصصان توسعه، شهرهای مرزی برای حاکمان مرکزنشین، مزیت خاصی ندارند و فقط از این جهت مهم به نظر می‌رسند که مرزهای جغرافیایی کشور هستند.
سال‌ها پیش حبیب‌الله بیطرف، وزیر نیرو در دوران اصلاحات، گفته بود: «در یکی از نهادهای امنیتی مصوب کرده بودند که در شعاع مشخصی از مرزها، ساخت نیروگاه و
کارخانه ممنوع شود.»
احتمالاً دلیل نهادهای امنیتی این بوده که در صورت بروز مشکل، دشمنان نتوانند علیه تاسیسات و زیرساخت‌های کشور اقدامی صورت دهند.
با منطق امنیتی ممکن است چنین تصمیم‌هایی وجاهت داشته باشد اما نتیجه آن برای مرزنشینان جز
فقر و تنگدستی چیزی نبوده است.
اغلب مرزنشینان
ایران اهل سنت هستند و برخی معتقدند حکومت شیعه عمداً نمی‌خواهد که آنها وضعیت بهتری پیدا کنند، اما این گزاره درست نیست چون خیلی از شهرهای مرزی شیعه‌نشین هم وضعیت نامناسبی دارند.
سیدعباس احمدی مهم‌ترین مشکل توسعه‌نیافتگی مناطق مرزی را در این می‌داند که به‌طور معمول از کانون توجه برنامه‌ها و سیاست‌گذاری‌های توسعه دور هستند و همین امر سبب می‌شود سطح توسعه اجتماعی و
اقتصادی آنها کاهش یابد.
این استاد دانشگاه تهران معتقد است در طول تاریخ در نتیجه بی‌توجهی به نواحی پیرامونی به‌ویژه مناطق مرزی، روند توسعه این نواحی با اختلال مواجه شده و باعث کمبودهای بالقوه ازجمله فقدان اشتغال، نازل بودن درآمد و عدم دسترسی به نیازهای اولیه در این نواحی استراتژیک شده است.
به عقیده اقتصاددانان همین بی‌توجهی‌ها زمینه را برای معضلات و نابسامانی‌هایی چون قاچاق کالا، مهاجرت، شورش و ناامنی فراهم کرده است.
بی‌توجهی از سوی سیاستگذار به مناطق پیرامونی، آثار و عواقب زیان‌بار فراوانی از جمله تداوم بیکاری، افزایش بسترهای نارضایتی، ادامه روند مهاجرت‌ها، افزایش احساس تبعیض و فاصله طبقاتی، تخریب محیط زیست و توزیع نامتوازن جمعیت و تخلیه برخی از بخش‌های کشور به دنبال داشته است.
منبع:
تجارت فردا، شماره 576