چاپ

بازار آریا - خاطره یحیایی * این روزها در رسانه‌ها، فضای مجازی و حتی در بین مردم کوچه و بازار، بحث‌های زیادی درباره لزوم تغییرات گسترده اقتصادی و بهبود زندگی مردم شنیده می‌شود. عده‌ای بر لزوم اصلاحات سریع یا تدریجی اقتصادی تاکید می‌کنند. این عده معتقدند اگر اصلاحات اقتصادی خصوصا در انرژی، ارز و بانک‌ها در فرصت کوتاهی شروع نشود، ایران به دره بی‌بازگشت فقر گسترده، رشد اقتصادی منفی و ابرتورم خواهد افتاد. در مقابل عده دیگری این اصلاحات را یا لازم نمی‌بینند یا زمان آن را اکنون نمی‌‌‌دانند یا معتقدند دولت سرمایه اجتماعی لازم برای اصلاحات را ندارد و این اصلاحات را باعث فشار به مردم و هرگونه فشاری را موجب شورش اجتماعی می‌‌‌‎دانند یا معتقدند اصلاحات باید به دولت فشار آورد نه به مردم.
آنچه بدیهی است، این نکته است که وضعیت کشور بسیار حساس است. هم با وجود تحریم‌ها، شرایط منطقه‌ای و بین‌المللی بسیار خطرناک و پرریسک است و هم وضعیت اقتصاد در داخل با حجم انبوه ناترازی‌ها، نبود برق در تابستان و گاز در زمستان، ورشکستگی واحدهای تولیدی و رانت‌‌‌های گسترده و گسترش بی‌سابقه فقر درگیر یک التهاب جدی است.
پس روشن است که ایران دو مساله بزرگ برای حل کردن دارد: سیاست خارجی و اقتصاد داخلی. این مسائل سال‌هاست روی میز سیاستگذاران است و تابه‌حال به سمت حل آنها نرفته‌اند، بلکه در بهترین حالت با راه‌حل‌های موقتی و با دادن مسکن به این بیمار سعی کردند شرایط را صرفا باثبات نگه دارند و اکنون دیگر به دلیل حجم انبوه مسائل و مشکلات راه‌حل‌های موقتی که نقش مسکن را دارند دیگر کار نمی‌‌‌کنند و حتی ثبات را هم نمی‌توانند حفظ کنند. به‌طور مثال، در تابستان آتی طی روزهای اوج مصرف مجبور به خاموش کردن 40‌درصد کشور و در زمستان در روزهای اوج مصرف مجبور به قطع گاز 30‌درصد از مردم هستیم. مشخص است که این وضعیت قابل ادامه نیست و اگر دولت اقدام جدی برای تغییر این شرایط ناگوار نکند حجم نارضایتی به قدری زیاد خواهد شد که غیرقابل کنترل خواهد بود.
پس نکته کلیدی این است که انجام اصلاحات بزرگ اقتصادی دیگر یک انتخاب برای ایران نیست، بلکه یک اجبار است. سال‌هاست که اجبار اقتصادی برای اصلاحات وجود دارد؛ اما اکنون این یک اجبار اقتصاد سیاسی است. ادامه شرایط فعلی به نارضایتی‌های گسترده منجر خواهد شد که با توجه به شرایط منطقه‌ای و بین‌المللی و دشمنانی که کشور دارد می‌تواند ماشه اعتراضات مردمی را بکشد. حال که می‌دانیم اصلاحات بزرگ اقتصادی یک اجبار است، پس مساله‌ای داریم که باید حلش کنیم و زمان حلش را هم نمی‌‌‌توانیم به تعویق بیندازیم. با درک همین نکته کلیه نکاتی که مخالفان اصلاحات می‌‌‌گویند بی‌اعتبار می‌شود. مخالفان اصلاحات باید راه‌حل ارائه دهند. اگر با راه‌حل‌های مبتنی بر شوک یا اصلاحات سریع موافق نیستند، راه‌حل‌های تدریجی ارائه دهند و از آن دفاع کنند و معایبش را هم بپذیرند. دیگر زمان اینکه عده‌ای بیرون گود بنشینند و ایده‌های فضایی برای عدم‌اجرای اصلاحات بدهند گذشته است. در بهترین حالت این افراد از فضای سیاستگذاری ایران به‌راحتی کنار گذاشته خواهند شد و حرفشان شنیده نخواهد شد؛ چون اصلاحات بزرگ دیگر یک انتخاب برای ایران نیست؛ یک اجبار است.
* پژوهشگر اقتصادی