چاپ

بازار آریا - مریم رحیمی در گفت‌وگو با آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران، عواقب زیان‌بار طرح رزاق را بررسی کرده است.
به گزارش گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد؛ طرح رزاق به‌زعم تدوین‌کنندگانش قرار بود منبع درآمدی برای مرزنشینان کشور باشد تا هم از قاچاق سوخت ممانعت شود و هم نانی در سفره مرزنشینان بگذارد.
اما این طرح پس از چند سال اجرا در مرزهای شرقی کشور تنها به رسمی شدن جریان قاچاق منجر شده است.
قرار بود سود کلان به‌دست‌آمده در این فرآیند زیرساخت‌های استان را بسازد اما در عمل اتفاقی که رخ داد آن بود که بسیاری از این منابع در مسیر خود هزینه نشد و حتی برخی از مسئولان این طرح نیز با اتهام فساد، تحت پیگرد قرار گرفتند.
آرش نجفی معتقد است که «طرح رزاق سبب می‌شود دولت تولیدکننده، توزیع‌کننده و در نهایت خریدار بنزین باشد.»
مسئله قاچاق سوخت، مدت‌هاست که ذهن سیاست‌گذار را به خود مشغول کرده است. طبق برآوردهای رسمی که مسئولان مطرح کرده‌اند، روزانه 20 تا 30 میلیون لیتر فرآورده از کشور خارج می‌شود.
90 درصد این میزان قاچاق را گازوئیل تشکیل می‌دهد، بعد از آن سه درصد بنزین، سه درصد نفت کوره و وکیوم باتوم و در زمستان دو تا سه درصد نفت سفید از مرزهای کشور قاچاق می‌شود.
در این میان روزی 10 تا 12 میلیون لیتر سوخت هم تحت عنوان طرح رزاق از کشور خارج می‌شود. این طرح با هدف مقابله با خروج غیرقانونی سرمایه کشور، جلوگیری از حوادث جاده‌ای و قانونمند کردن فروش سوخت در نقاط مرزی به اجرا درآمده تا از این طریق ضمن ساماندهی مرز، اشتغال پایدار برای مرزنشینان ایجاد شود.
اما این کار از اساس اشتباه است چون وقتی قیمت سوخت در داخل کشور پایین‌تر از قیمت آن در خارج از مرزها نباشد، همه این اتفاقات به خودی خود حل می‌شود.
وقتی در این حد و اندازه، سوخت از کشور خارج می‌شود، ما هم سوخت را به‌عنوان منابع ملی از دست می‌دهیم و هم اینکه مابه‌ازای سوختی که خارج شده، کالای قاچاق وارد کشور می‌شود.
طرح رزاق نه‌تنها از نظر اقتصادی طرح درستی نیست و تهدیدکننده امنیت کشور است، که باعث تحقیر مرزنشین‌های کشور می‌شود.
ما به جای راه‌اندازی کارخانه و فراهم کردن زمینه تجارت، به مرزنشین‌ها اجازه قاچاق کالا می‌دهیم و به این ترتیب مرزنشین ایران تنها به قاچاق مشغول می‌شود و نمی‌تواند فعالیتی جز آن انجام دهد.
اصلاً این پیش‌فرض غلط سبب می‌شود که مرزنشینان، از رزق و روزی واقعی و فعالیت کارآمد در اقتصاد محروم شوند و فقر هم بازتولید شود.
فردی که در سیستان و بلوچستان کارخانه تولید سیمان احداث می‌کند، در حال کمک به مردم این خطه است چراکه به توسعه استان کمک می‌کند؛ نه طرحی که به‌طور پیش‌فرض همه مردم این استان را قاچاقچی می‌داند و فرآیند قاچاق را تسهیل می‌کند.
اعطای سهمیه سوخت برای فروش به مرزنشینان حاصلی جز دندان‌گرد شدن گروه‌های قاچاق ندارد. استان‌های مرزی و به‌خصوص سیستان و بلوچستان ظرفیت‌های بسیار زیادی دارند که دولت می‌تواند با تمرکز بر آنها باعث توسعه شود؛ برای مثال سواحل مکران و همچنین بندر چابهار از جمله مسیرهای بسیار پرپتانسیل برای توسعه استان هستند.
از سوی دیگر دولت به صنایعی مانند صنایع دستی اصلاً توجهی نکرده و این صنعت مورد غفلت قرار گرفته است.
سال‌های زیادی است که کارشناسان از دولت می‌خواهند در آمایش‌های سرزمینی، برخی از صنایع را در استان‌های مرزی جاگیر کند اما دولت به هر دلیل و هر بار به بهانه‌ای از این کار سر باز می‌زند.
چنانچه دولت نمی‌تواند صنایع را در این استان جاگیر کند، دست‌کم می‌تواند صنایعی مانند فرش‌بافی را در این استان توسعه دهد.
اقداماتی مانند طرح رزاق، تنها به ضعیف‌تر شدن استان‌های مرزی منجر خواهند شد. از سوی دیگر هم به دلیل اینکه باعث شده این افراد کمتر آموزش‌های لازم را دریافت کنند، امکان اشتغال‌زایی را برای آنان کاهش می‌دهد.
نتیجه راهبری غلط و حکمرانی غلط، ناترازی در همه عرصه‌های کشور است.
منبع: تجارت فردا، 576