بازار آریا - دنیای
اقتصاد : شواهد غیررسمی از التهاب در بازار روغن حکایت دارد. در حالی که بازار این محصول تحت‌تاثیر سیاستهای
اقتصادی ناکارآمد نظیر مداخلات دولتی، قیمت‌گذاری دستوری و
تورم همواره در سال‌های اخیر تحت فشار بوده، به عارضه تازه‌‌‌ای دچار شده است. ظاهرا در نتیجه چالش ارزی و کاهش واردات نهاده‌‌‌های تولید روغن، اعم از دانه روغنی و روغن خام، تولید این
صنعت کاهشی شده و همین عامل بازار را طی روزهای اخیر ملتهب کرده است.
کارشناسان معتقدند بازار روغن خوراکی در
ایران بیش از آنکه متاثر از خروج یا ورود بازیگران جدید داخلی و خارجی به این حوزه باشد، متاثر از سیاستهای داخلی همچون قیمت‌گذاری دستوری و مسائل ارزی است. بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد در حالی که
قیمت جهانی روغن 35درصد رشد داشته، تولیدکننده این محصول در کشور با وجود
تورم بیش از 33درصدی تنها 17درصد اجازه افزایش
قیمت داشته است. این در شرایطی است که بازار و مصرف‌کننده نیز کشش افزایش بیشتر
قیمت را ندارند. از طرف دیگر بررسی آمارهای تجاری هشت‌ماهه امسال حاکی از کاهش 56درصدی واردات روغن و همچنین کاهش 17درصدی ارزش واردات دانه‌‌‌های روغنی است. از همین رو به نظر می‌رسد اصلاح سیاست‌‌‌ها در این بخش، هم به لحاظ واردات و هم به لحاظ قیمت‌گذاری با توجه به
تورم فعلی کشور باید در اولویت سیاستگذار قرار گیرد.
بررسی‌‌‌های پیشین «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد، حتی در مقاطعی که کشور با رشد چشمگیر تولید روغن روبه‌‌‌رو بوده، شیوه مداخله دولت در بازار، هم به رشد نسبتا شدید
قیمت روغن منجر شده و هم کمبود این
کالا در بازار را در پی داشته است؛ دلایلی که به نظر می‌رسد در کمبود و گرانی
کالا در مقطع فعلی نیز تاثیرگذار است.
کاوه زرگران، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» به سیاستهای داخلی اشاره می‌کند که سبب ایجاد التهاب در بازار برخی کالاها از جمله روغن شده است. او با اشاره به کمبود و افزایش
قیمت روغن، بیان می‌کند که اختیار دادن به برخی مدیران برای تصمیم‌گیری در مورد برخی مسائل حساس و ملی باعث شده تا کشور و بازار متحمل خسارت‌‌‌هایی شود و این امر موجب تامین
کالا گران‌‌‌تر از ارزش و
قیمت واقعی آن شده یا در مقاطعی بی‌‌‌نظمی‌‌‌ها و مشکلاتی در تنظیم بازار ایجاد شده است.
این فعال
اقتصادی می‌‌‌گوید: ورود ماده اولیه فرآوری کارخانه‌ها به کشور چند ماهی است دچار نوسان و خلل شده است و به وجود آمدن چنین وضعیتی کاملا متوجه سیاستگذاری و بخشنامه‌‌‌های داخلی است. در برخی موارد وزارت جهاد
کشاورزی مقصر است که به گفته معاونت بازرگانی وزارت جهاد، این موضوع به دلیل سیاستهای بانک‌مرکزی کشور است که واردات
کالا را به صورت سهمیهبندی درآورده و سهمیه فصلی و ماهانه به تولیدکننده داده می‌شود. به گفته او سیاستگذار بدون توجه به شرایط منطقه و تنش‌‌‌ها و محدودیت‌هایی که در تامین
کالا از مبادی اصلی وجود دارد، واردات
کالا را به صورت سهمیهبندی ماهانه درآورده است. از همین رو در شرایطی مشابه وضعیت فعلی بازار روغن، کشور به دلیل کمبود دچار بحران و معضل می‌شود.
این عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی در مورد تاثیر خروج سهامدار عربستانی بر بازار روغن معتقد است سهامدار عربستانی دلایل خود را برای خروج از
ایران داشته و طبیعتا جایگزین می‌شود و فرآیند تولید متوقف نمی‌شود.
از طرفی از آنجا که حدود 85درصد دانه‌‌‌های روغنی کشور وارداتی است، فعالان این
صنعت تاکید دارند برای تنظیم بازار ضروری است سریعا مجوز ثبت‌سفارش به شرکت‌های تولیدکننده تخصیص یابد و
بانک مرکزی در پرداخت‌‌‌ها اقدام فوری کند، چرا که تامین و پرداخت
ارز هم از سوی
بانک مرکزی با تاخیر صورت می‌گیرد.
کمبود روغن در بازار
بررسی‌‌‌های میدانی حاکی از این است که روغن خوراکی در فروشگاه‌‌‌های حضوری و اینترنتی کمیاب شده است و شرکت‌های مختلف، این محصول را به میزان کافی در اختیار فروشندگان قرار نمی‌‌‌دهند. همچنین به دلیل کاهش عرضه، بیشتر روغن‌‌‌های موجود در بازار روغن‌‌‌های ذرت، کنجد و... است که
قیمت بالاتری در مقایسه با روغن‌‌‌های مایع و سرخ‌‌‌کردنی دارند. کمبود روغن خوراکی در بازار در حالی است که بعد از خروج سهامدار عربستانی از بازار روغن، فعالان این حوزه عنوان کرده بودند، این موضوع تاثیر چندانی بر بازار روغن کشور ندارد. اما به نظر می‌رسد تولیدکننده‌‌‌های روغن، تصمیم به کاهش عرضه این محصول گرفتهاند؛ چرا که معتقدند
قیمت این محصول با توجه به
تورم و قیمت‌های جهانی رشد نداشته است. روغن از جمله کالاهایی است که متاثر از قیمت‌گذاری دستوری است و تولیدکنندگان این بخش متناسب با
تورم و هزینه تولید، امکان افزایش
قیمت را ندارند. از همین رو هرگونه محدودیت در واردات روغن بازار این کالای پرمصرف را دچار تنش می‌کند. فعالان این
صنعت همچنین میگویند بعضا به دلیل قیمت‌گذاری دستوری حتی نمی‌‌‌توانند در روغن و کنجاله صادرات داشته باشند و اگر این سیاست حذف شود بر
صنعت طیور و خوراک انسان اثر مثبت می‌‌‌گذارد.
کاهش واردات روغن و دانه‌‌‌های روغنی
کارشناسان کاهش واردات روغن و دانه‌‌‌های روغنی را یکی دیگر از دلایل التهاب بازار روغن عنوان می‌کنند. بررسی واردات هشت‌ماهه 1403 نشان می‌دهد در این بازه زمانی 793میلیون
دلار روغن وارد کشور شده است؛ این در حالی است که در مدت مشابه سال گذشته واردات این محصول، یک‌میلیارد و 815میلیون
دلار بوده است. براین اساس واردات روغن به لحاط ارزشی نسبت به سال گذشته 56درصد کاهش داشته است. به لحاظ وزنی نیز واردات روغن از 1.716هزار تن به 790هزار تن رسیده و کاهش 33درصدی وزنی را ثبت کرده است. ارزش واحد این
کالا نیز کاهش 35درصدی را ثبت کرده است.
همچنین بررسی واردات دانه‌‌‌های روغنی بیانگر کاهش 17درصدی ارزشی و کاهش 60درصدی وزنی این
کالا در هشت‌ماهه 1403 نسبت به هشت‌ماهه 1402 است. واردات دانه‌‌‌های روغنی از یک‌میلیارد و 547میلیون
دلار در هشت‌ماه سال گذشته به یک‌میلیارد و 128میلیون
دلار در هشت‌ماهه 1403 رسیده و 419میلیون
دلار به لحاظ ارزشی و 381هزار تن به لحاظ وزنی کاهش داشته است. ارزش واحد این
کالا نیز 10درصد کاهش را ثبت کرده است.
کمبود روغن خام
مصرفی کارخانه‌ها
عضو هیات‌مدیره انجمن صنفی صنایع روغن نباتی در تحلیل وضعیت فعلی بازار روغن می‌‌‌گوید، با وجود اینکه
قیمت روغن خوراکی مصرف خانوار 15درصد و روغن صنف و
صنعت 21درصد افزایش پیدا کرده، کمبود روغن خام
مصرفی کارخانه‌ها، مانع تولید مکفی و تنظیم بازار شده است.
محمد مختاریانی، عضو هیات‌مدیره انجمن صنفی صنایع روغن نباتی همچنین عنوان کرده که واردات روغن خام در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 32درصد کاهش داشته است و کارخانه‌ها برای تولید روغن خوراکی با کمبود مواد اولیه مواجه‌اند.
او در گفت‌وگو با خبرگزاری‌‌‌ها همچنین عنوان کرده، ظرف یک‌هفته، شرایط فعلی که حاکی از کمبود در بازار است با افزایش تولید کارخانه‌ها بهبود می‌یابد، اما برای تامین کامل نیاز بازار، باید سرعت ثبت‌سفارش و واردات روغن خام افزایش یابد و به همین علت دستگاه‌‌‌های مسوول به‌ویژه وزارت جهاد
کشاورزی باید اقدامات خود را تسریع کنند.
بر اساس آمارها تا پایان آذرماه امسال 520هزارتن کاهش واردات روغن نباتی داشتیم که این مساله در توزیع و عرضه روغن نباتی در بازار مصرف تاثیرگذار بوده است. به گفته فعالان این حوزه 32درصد کاهش واردات در کالایی که وابستگی زیادی در حوزه واردات به آن داریم بیانگر ضرورت تغییر رویه مسوولان در سیاست‌‌‌هاست.
دلایل کاهش واردات روغن
مختاریانی درباره دلایل کاهش واردات روغن نیز گفت: در مقاطعی مجوزهای کمتری برای ثبت‌سفارش داده شد و در ماه‌‌‌هایی نیز شاهد رشد جدی قیمت‌های جهانی بودیم و حدود 35درصد قیمت‌های جهانی رشد کرد که تطبیق
قیمت ثبت‌سفارش‌‌‌ها با قیمت‌های جهانی طول کشید و شرکت‌های واردکننده جا ماندند؛ تامین
ارز نیز در مقاطعی با کندی صورت می‌گرفت. این فعال بخش خصوصی درباره تاثیر این میزان کاهش واردات بر افزایش
قیمت روغن در بازار می‌‌‌گوید، روغن دارای نرخ مصوب است و با اینکه
قیمت جهانی این
کالا 35درصد رشد داشته، دولت اخیرا فقط اجازه افزایش
قیمت میانگین 17درصدی آن را داده است.