بازار آریا - محمد طاهری، سردبیر «تجارت فردا» با اشاره به تدوین استراتژی صنعتی کشور در اوایل دهه 1380 این پرسش را مطرح کرده است که چرا توسعه صنعتی در
ایران ناکام ماند؟
به گزارش گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد؛ 21 سال پیش
ایران می‌توانست سوار بر موجی بلند که همه عالم را فرا گرفته بود، در مسیر توسعه صنعتی گام بردارد.
همه‌چیز مهیا بود؛ هم دیپلماسی کیفیت لازم را داشت؛ هم سیاست‌گذاری
اقتصادی ظرفیت خوبی ایجاد کرده بود، هم سرمایه‌گذار خارجی اعتماد کرده بود و هم
اقتصاد ثبات لازم را داشت.
اما یک چیز کم بود، نقشه راه صنعتی شدن.
روزی که وزارت صنایع و معادن در دولت اصلاحات تشکیل شد اولین چیزی که به چشم آمد این بود که در بخش
صنعت هیچ برنامه و نقشه راهی برای توسعه صنعتی وجود ندارد.
متولیان وزارت صنایع و معادن نمی‌دانستند در کدام صنایع دارای مزیت هستیم و باید دنبال کدام
صنعت بروند.
به همین خاطر در وزارتخانه جدیدالتاسیس به این نتیجه رسیدند که باید یک استراتژی جامع برای بخش
صنعت و معدن نوشته شود تا بر اساس یک نقشه راه، مسیر صنعتی شدن را بپیماییم.
این موضوع به دغدغه اصلی اسحاق جهانگیری وزیر صنایع و معادن وقت و معاونان وی تبدیل شد. به این نتیجه رسیدند که باید تیمی متشکل از اقتصاددانان، تدوین استراتژی این وزارت را بر عهده گیرد.
البته در قانون تشکیل وزارت صنایع و معادن هم به این موضوع اشاره شده بود و بر اساس آن مدیران وزارتخانه ملزم به تدوین استراتژی برای بخش
صنعت کشور شده بودند.
در روزهای اول، هر بخش ساز خودش را می‌زد. فولاد برای خودش راهی تعیین کرده بود و
خودرو هم به مسیر خودش ادامه می‌داد.
ناهماهنگی کاملی در بین بخش‌های مختلف وزارتخانه و کارخانه‌های وابسته به آن وجود داشت که باید برطرف می‌شد.
این بود که وزیر صنایع و معادن به این نتیجه رسید که باید به سمت تدوین استراتژی برود و این ماموریت به مسعود نیلی و 68 همکارش سپرده شد.
نیلی در 22 تیر 1382 سند مکتوب «استراتژی توسعه صنعتی کشور» را رونمایی کرد.
تهیه و تدوین این طرح در بهمن 1379 با اختصاص هزینه‌ای معادل 400 میلیون تومان بر عهده او و اقتصاددانان همکارش گذاشته شد.
نیلی و همکارانش نتیجه مطالعات خود را در همایشی یک‌روزه برای عموم ارائه کردند و اسحاق جهانگیری که آن روزها وزیر صنایع و معادن بود، این مطالعه را «سند برنامه کشور در 20 سال آینده» اعلام کرد.
آن روزها
صنعت ایران در حد یک کشور نیمه‌صنعتی قرار داشت و تدوین‌کنندگان طرح استراتژی توسعه صنعتی، به‌دنبال این بودند که
اقتصاد ایران را با استفاده از مزایایی که در
صنعت داشت در مسیر توسعه صنعتی قرار دهند.
مسعود نیلی برای تشریح یافته‌های خود و همکارانش به
تلویزیون دعوت شد و در طرف مقابل فردی که کتاب استراتژی توسعه صنعتی را نخوانده بود، به مخالفت با آن برخاست.
مدتی بعد هم نامه‌ای سرگشاده از سوی 10 استاد از دانشگاه‌های تهران و شهید بهشتی خطاب به سیدمحمد خاتمی انتشار پیدا کرد که در آن نسبت به محتوای سند استراتژی توسعه صنعتی هشدار داده شد.
ویژگی مشترک 9 نفر از امضاکنندگان نامه این بود که در دانشگاه‌های خارج از کشور درس خوانده بودند و فقط یکی از این جمع، فارغ‌التحصیل دانشگاه‌های داخلی بود.
این نامه به امضای حسین پوراحمدی، احمد توکلی، محمد خوش‌چهره، پرویز داوودی، فرامرز رفیع‌پور، حسن سبحانی، عباس عرب‌مازار، محمدعلی کفایی، الیاس نادران و حسین نمازی رسید.
امضاکنندگان نامه به‌طور مشخص معتقد بودند سند استراتژی توسعه صنعتی،
استقلال اقتصادی کشور را نقض می‌کند.
پس از انتشار نامه مشهور به 10 استاد، مسعود نیلی نیز در نامه‌ای سرگشاده به رئیس‌جمهور وقت پاسخ این انتقادها را داد و نوشت:
تدوین استراتژی توسعه صنعتی کشور در زمره فعالیت‌های مهمی است که برای اولین‌بار در تاریخ کشور در دولت جنابعالی صورت پذیرفته است.
آنها که سند استراتژی توسعه صنعتی را نوشتند، دغدغه توسعه کشور را داشتند. اما آنها که «ردیه» موسوم به نامه 10 استاد را نوشتند، چه چیزی در سر داشتند؟
چه دغدغه‌ای باعث شد که چنین نامه‌ای بنویسند و تصمیم‌گیران کشور را از اجرای آن سند بترسانند؟
21 سال پس از تدوین استراتژی توسعه صنعتی، مسعود نیلی و 25 اقتصاددان و محقق جوان، مطالعه‌ای تحت عنوان «چالش‌های صنعتی شدن ایران» را منتشر کرده‌اند.
این مجموعه، استراتژی توسعه صنعتی نیست اما مطالعه‌ای ارزشمند درباره دلایل ناکامی
صنعت در دو دهه گذشته است.
منبع:
تجارت فردا، شماره 575