بازار آریا - سیاستهای انقباضی پولی
بانک مرکزی، با هدف کنترل
تورم و مدیریت نقدینگی، تاثیرات عمیقی بر نظام بانکی و دسترسی به تسهیلات مالی برجای گذاشته است. افزایش نرخ بهره و محدودیت‌های ترازنامهای، توان بانک‌ها را در ارائه وام کاهش داده و صفهای طولانی تسهیلات را ایجاد کرده است. این سیاست‌‌ها اگرچه در کاهش نقدینگی و مهار
تورم موثرند، اما دسترسی مشتریان به منابع مالی را دشوارتر کرده و فشار مضاعفی به صنایع کوچک و مشتریان بانکی وارد می‌کند.
سیاستهای انقباضی پولی با هدف کنترل
تورم و کاهش حجم نقدینگی، تاثیرات زیادی بر عرضه تسهیلات بانکی دارند. افزایش نرخ بهره باعث می‌شود بانک‌ها منابع خود را با هزینه بالاتری تجهیز کنند (گواهی سپرده 30درصدی) و تسهیلات کمتری پرداخت کنند. این موضوع علاوه بر محدود کردن عرضه وام‌‌ها، ممکن است تقاضای مشتریان را نیز کاهش دهد. در نتیجه، دسترسی به منابع مالی برای بخش‌‌هایی مانند صنایع کوچک و کسب و کارهای نوپا دشوارتر می‌شود. این سیاست‌‌ها اگرچه به کنترل
تورم کمک می‌کنند، اما ممکن است رشد
اقتصادی را کاهش دهند و محدودیت‌هایی برای بسیاری از مشتریان ایجاد کنند. در این راستا نظرات متعددی وجود دارد که «دنیای‌اقتصاد» در مصاحبه با صادق عبداللهی‌پور و میثم حقیقی، کارشناسان حوزه بانکی به شفاف‌سازی این موضوع پرداخت.
چرا بانک‌ها وام نمی‌دهند؟
در راستای این بحث صادق عبداللهی پور، کارشناس حوزه پولی و بانکی تاکید کرد: «سیاستهای انقباضی
بانک مرکزی نقدینگی و توان تسهیلات دهی را کاهش می‌دهد، چراکه تاثیر مستقیمی بر مازاد بانک‌ها داشته و به تبع بانک‌ها مانند سابق نمی‌توانند به مشتریان تسهیلات دهند. از سوی دیگر چون سیاست انقباضی باعث افزایش نرخ بهره می‌شود اگر
بانک راهی برای افزایش نرخ سود تسهیلاتش نداشته باشد، می‌تواند سودآوری
بانک را نیز تضعیف کند. البته ناگفته نماند که این موضوع لزوما صادق نیست.»
چرایی تشکیل صفهای طولانی وام‌دهی
میثم حقیقی، کارشناس حوزه بانکی در این‌باره تاکید کرد: سیاست انقباضی پولی یکی از ابزارهای کلیدی
بانک مرکزی در مدیریت
اقتصاد کلان و کنترل
تورم است. ماهیت این سیاست بر کاهش حجم نقدینگی در گردش جامعه تمرکز دارد. این کاهش با هدف کنترل عوامل ایجادکننده تورم، از جمله نقدینگی بیش از حد، انجام می‌شود. تاثیر این سیاست بر نظام بانکی،
اقتصاد کلان و تعاملات میان بانک‌ها و مشتریان از جنبه‌‌های گوناگون قابل بررسی است.
محدودیت عرضه وام
بانک مرکزی با اجرای سیاستهای انقباضی، تلاش می‌کند بخشی از نقدینگی در گردش را از
اقتصاد خارج کرده و آن را نزد خود حفظ کند. این سیاست معمولا از طریق ابزارهای مستقیم و غیرمستقیم صورت می‌‌پذیرد که در حال حاضر از طریق ابزارهایی نظیر افزایش در نرخ سود بانکی و کنترل مقداری ترازنامه بانک‌ها اجرا می‌شود. به‌‌طور مشخص، این اقدامات بر قدرت تسهیلات‌‌دهی بانک‌ها تاثیر می‌‌گذارد، زیرا بانک‌ها:
گرانی تجهیز منابع: منابع مالی خود را با نرخ سود بالاتری تجهیز می‌کنند.
احتیاط در تخصیص منابع: به دلیل افزایش هزینه‌‌های تجهیز، با رفتار محتاطانه‌‌تری به تخصیص تسهیلات می‌‌پردازند. این دو عامل باعث کاهش توان بانک‌ها در ارائه تسهیلات شده و به تبع آن، تقاضای مشتریان برای دسترسی به تسهیلات بانکی دچار محدودیت می‌شود.
تاثیر بر سودآوری بانک‌ها
یکی از سوالات اساسی در تحلیل اثر سیاستهای انقباضی پولی این است که آیا این سیاست‌‌ها منجر به کاهش یا افزایش سودآوری بانک‌ها می‌‌شوند؟
تجهیز منابع گران‌‌تر و تخصیص منابع با نرخ بالا: سیاستهای انقباضی موجب می‌‌شوند بانک‌ها منابع خود را با نرخ‌های سود بالاتری تجهیز کرده و همین امر هزینه‌‌های عملیاتی آنها را افزایش دهد.
محدودیت در پرداخت تسهیلات: کاهش توان تسهیلات‌‌دهی به معنای کاهش درآمدهای ناشی از تسهیلات بانکی است.
عدم‌قطعیت در سودآوری: با وجود این اثرات، نمی‌توان با قاطعیت گفت که این سیاست‌‌ها سودآوری بانک‌ها را کاهش یا افزایش می‌دهند؛ زیرا متغیرهای دیگری مانند وضعیت بازار، نرخ تورم، و میزان تقاضای مشتریان نقش تعیین‌‌کننده‌‌ای دارند. در صورتی که نرخ سود تسهیلات افزایش پیدا کند، چون بانک‌ها در اعطای تسهیلات محتاطانه رفتار می‌کنند، اعطای تسهیلات محدود و به تبع آن، صف تشکیل می‌شود که می‌تواند انگیزه عدم‌‌بازپرداخت را در گیرندگان تسهیلات که قبلا تسهیلات با نرخ سود کمتر دریافت کرده‌‌اند، کاهش دهد.
تاثیر بر مشتریان بانکی
یکی از پیامدهای سیاست انقباضی پولی، محدودیت دسترسی مشتریان به تسهیلات بانکی است. به دلیل کاهش قدرت تسهیلات‌‌دهی بانک‌ها، تمامی مشتریان نمی‌توانند به‌‌صورت همزمان به منابع مالی موردنیاز خود دسترسی پیدا کنند. این وضعیت منجر به ایجاد صفهای تسهیلاتی می‌شود.
پیامدها برای مشتریان
کاهش نقدینگی قابل دسترس: مشتریان برای تامین نقدینگی خود، با محدودیت‌های بیشتری مواجه می‌‌شوند.
افزایش هزینه‌‌های مالی: در برخی موارد، مشتریان مجبور به پذیرش نرخ‌های سود بالاتر برای دریافت تسهیلات می‌‌شوند.
افزایش وابستگی به منابع غیر‌بانکی: برخی از مشتریان به دلیل محدودیت‌های موجود، ممکن است به سمت منابع غیر‌بانکی با هزینه‌‌های بالاتر روی آورند.
هدف اصلی
بانک مرکزی از اعمال سیاست انقباضی، کاهش
تورم از طریق کنترل نقدینگی است. در شرایط تورمی،
بانک مرکزی با شناسایی یکی از عوامل اصلی ایجاد تورم، یعنی افزایش نقدینگی، تلاش می‌کند تا با کاهش آن،
تورم را مهار کند.
کنترل حجم ترازنامه بانک‌ها:
بانک مرکزی با جلوگیری از پرداخت تسهیلات بی‌‌رویه، از افزایش حجم ترازنامه بانک‌ها جلوگیری کرده و به تثبیت شرایط
اقتصادی کمک می‌کند.
مدیریت نقدینگی جامعه: با کاهش نقدینگی در گردش، تقاضای کل کاهش می‌‌یابد و در نتیجه،
تورم کنترل می‌شود.
کاهش گردش نقدینگی: بخشی از نقدینگی از گردش
اقتصادی خارج شده و به
بانک مرکزی منتقل می‌شود.
کاهش توان تسهیلات‌‌دهی بانک‌ها: بانک‌ها در تجهیز و تخصیص منابع مالی با محدودیت‌های بیشتری مواجه می‌‌شوند.
تاثیر بر سودآوری بانک‌ها: کاهش نقدینگی و محدودیت در تسهیلات‌‌دهی، به‌‌طور بالقوه سودآوری بانک‌ها را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
محدودیت برای مشتریان: مشتریان در تامین مالی خود با چالش‌‌های بیشتری مواجه می‌‌شوند و ممکن است مجبور به پذیرش نرخ‌های سود بالاتر شوند.
نتیجه‌‌گیری
سیاستهای انقباضی پولی، با هدف کنترل
تورم و مدیریت نقدینگی، تاثیرات گسترده‌‌ای بر نظام بانکی و
اقتصاد کلان دارند. کاهش نقدینگی، محدودیت در تسهیلات‌‌دهی، و افزایش نرخ سود از پیامدهای بارز این سیاست‌‌ها هستند. با این حال، اثر نهایی آنها بر سودآوری بانک‌ها و رفتار مشتریان وابسته به شرایط
اقتصادی و نحوه اجرای این سیاست‌‌هاست. مشتریان بانکی نیز به دلیل محدودیت‌های ایجاد شده، ممکن است با چالش‌‌های بیشتری در تامین نقدینگی روبه‌رو شوند و برای دسترسی به منابع مالی، به منابع غیر‌بانکی یا نرخ‌های سود بالاتر روی آورند. به‌‌طور کلی، سیاست انقباضی به‌‌عنوان یک ابزار کلیدی در مدیریت
اقتصاد کلان، تاثیرات پیچیده‌‌ای بر بخش‌‌های مختلف
اقتصاد دارد که نیازمند تحلیل و نظارت مستمر است.