بازار آریا - دنیای
اقتصاد : چرا سهم زنان ایرانی در
صنعت و بهرهگیری از توانمندی آنها در رشد
اقتصادی ناچیز است ؟ چرا در صنعتی همچون خودروسازی از توانمندی زنان در بخشهای مدیریتی و نیروی کار استفاده نمی‌شود ؟ چرا
صنعت خودرو ی
ایران بیشتر با حضور مردان شکل گرفته است؟ این سوالات در شرایطی مطرح است که روز گذشته برای بزرگداشت مقام بانوان در بنگاه‌های صنعتی مختلف مراسم‌هایی با زرق و
برق زیاد برگزار شد این در شرایطی است که همین بنگاه‌ها با نادیده گرفتن شایسته سالاری، تحت سلطه مردان اداره می‌شود و زنان نقش کمتری در امورات این بنگاه‌ها ایفا می‌کنند. دادههای مرکز آمار نشان می‌دهد در سال 1402، بخش «کشاورزی» کمترین و بخش «خدمات» بیشترین سهم از اشتغال زنان شاغل را داشتهاند.
بررسی‌‌ها خبر از شکسته شدن رکورد تاریخی اشتغال زنان در بخش خدمات و نزدیک شدن آن به مرز 65 درصدی می‌دهد. بخش
صنعت اما با حدود 25درصد سهم از اشتغال زنان در ایران، رتبه دوم را دارد.
در مورد اینکه چرا سهم زنان در بخش صنعت، به‌خصوص زنجیره خودروسازی، ناچیز است مفصلا به آن خواهیم پرداخت اما در بررسی بنگاه‌ها و صنایع مختلف به یک مورد استثنایی برخورد می‌کنیم .
بنگاهی که سهم زنان در اداره آن برجسته است و مردان نیروی کار دوم محسوب میشوند. شرکت کروز، استثنایی است که برخلاف دیگر شرکت‌های خودروسازی و قطعهسازی در سیطره زنان است.
این شرکت موفق، موقعیتهای زیادی را برای بهره‌وری بیشتر در اختیار زنان قرار داده است .به طوری که سهم زنان از اشتغال حدود 14هزار نفری شرکت کروز، حدود 65درصد است. اینجا در کروز، در بزرگ‌ترین شرکت قطعهسازی
خودرو در کشور، زنان حرف اول را می‌‌زنند.
برخی معتقدند که نگاه فراجنسیتی یکی از عوامل موفقیت این شرکت قطعه‌ساز خودرویی است .
زنان، نیمی از نیروی کار هر کشوری محسوب میشوند این در شرایطی است که باورهای سنتی که نقش زنان را به فعالیت‌‌های خانگی محدود می‌کند، همچنان در بسیاری از جوامع همچون
ایران رایج است.
بر این اساس برخی از مشاغل، بهویژه صنایع سنگین، به اشتباه «مردانه» تلقی میشوند و این دیدگاه حضور زنان را محدود می‌کند. با این حال، شرایط استفاده از این ظرفیت عظیم در فعالیت‌‌های
اقتصادی بهویژه بخش
صنعت آن چنان که باید مهیا نشده است.
با این حال اما شرکت کروز با ساختار شکنی و فراهم کردن زمینه حضور زنان، تابوی مردانه بودن برخی مشاغل را شکسته به همین دلیل به شرکتی موفق در زنجیره خودروسازی کشور تبدیل شده است . همان‌طور که عنوان شد با احتساب14هزار نفری که در این شرکت صنعتی کار می‌کنند حدود 9118جایگاه شغلی به زنان اختصاص پیدا کرده است. یعنی حدود 65درصد جایگاه شغلی متعلق به زنان است.
براساس گزارش‌‌های موجود، میانگین سنی زنان شاغل در کروز، 29سال است که حدود 2178نفر از آنها دارای مدرک کارشناسی، کارشناسی ارشد و 6 نفر مدرک دکترا هستند و 80 نفر هم فارغ‌التحصیل دانشگاه‌‌های معتبر هستند و با تخصص‌‌های الکترونیک، صنایع، برق، مدیریت، مهندسی رایانه و مکانیک و بیشترین زنان متخصص در بخشهای نرم‌افزاری، توسعه محصول، امور برنامه‌‌ریزی، امور تحقیق و نوآوری الکترونیک مشغول کار در این شرکت هستند.این در حالی است که آمار اشتغال زنان در کل کشور تنها 12درصد است و میزان اشتغال مردان بیش از 5 برابر زنان است.
زنان موفق در خودروسازی
همان‌طور که عنوان شد در صنعتی همچون
خودرو برخلاف تصور مردانه بودن آن، زنان متعددی به عنوان مدیران ارشد فعالیت می‌کنند که نقش‌‌های مهمی در پیشبرد این
صنعت ایفا کرده‌‌اند. از جمله مری بارا مدیرعامل شرکت جنرال موتورز (General Motors) که از سال 2014 تاکنون سکاندار این شرکت بزرگ خودروسازی است . او اولین زنی است که مدیریت یکی از بزرگ‌ترین خودروسازان جهان را بر عهده گرفته و نقش مهمی در نوآوری و توسعه محصولات این شرکت ایفا کرده است. پاملا فلچر معاون اجرایی توسعه کسب و کار در جنرال موتورز نیز دومین زن سرآمد در این مجموعه است. وی در توسعه خودروهای الکتریکی و فناوری‌‌های نوین در این شرکت نقش بسزایی داشته است. لیندا جکسون، مدیرعامل سابق شرکت سیتروئن و مدیر کنونی برند
پژو نیز تصور مردانه بودن خودروسازی‌ها را تغییر داده است به‌طوری که او از سال 2014 تا 2020 مدیرعامل سیتروئن بود و سپس به عنوان مدیر برند
پژو منصوب شد. از زنان دیگری نیز در این وادی یاد می‌شود از جمله کلاریسا مایز مدیر ارشد فناوری در شرکت فورد (Ford). او در توسعه فناوری‌‌های پیشرفته و نوآوری‌‌های مرتبط با خودروهای هوشمند و متصل نقش دارد.
این مدیران نمونه‌‌هایی از زنانی هستند که با توانمندی‌‌های خود در
صنعت خودرو به موفقیت‌‌های چشمگیری دست یافته‌‌اند و نشاندهنده تغییرات مثبت در تنوع جنسیتی در این
صنعت محسوب میشوند.
سهم ناچیز زنان در زنجیره خودروسازی
سهم زنان در زنجیره خودروسازی کم است به همان دلیلی که عنوان کردیم، یعنی تصور مردانه بودن برخی از صنایع همچون خودروسازی. دارد از جمله دیدگاه‌‌های سنتی و فرهنگی. به‌طوری که نگرش‌‌های سنتی در جامعه،
نقش‌‌های جنسیتی مشخصی را برای زنان و مردان تعریف کرده است.این دیدگاه‌‌ها تاکنون توانسته مانعی برای حضور زنان در صنایع سنگین مانند خودروسازی یا قطعهسازی باشد.
از سوی دیگر تصور بر این است که خودروسازی برای زن‌ها محیط مناسبی نباشد. عنوان می‌شود که محیط‌‌های کاری در
صنعت خودرو با نیازها و شرایط زنان هم‌خوانی ندارد. نبود تسهیلات مناسب و حمایت‌‌های لازم می‌تواند از عوامل کاهش حضور زنان در این
صنعت باشد. این تصور باعث شده که در بسیاری از خودروسازی‌های کشورمان زنان تنها در بخشهای اداری و مالی به کار گرفته شوند و در بخشهای فنی و مهندسی حضور قابل ملاحظه‌ای نداشته باشند.بخشی از این تصور به نظام مردسالاری بازار کار برمی گردد. ساختارهای مردسالار در بازار کار می‌توانند فرصت‌‌های شغلی برای زنان را محدود کرده و انگیزه آنها را برای ورود به صنایعی مانند خودروسازی کاهش دهند.
آنچه مشخص است برای افزایش سهم زنان در
صنعت خودرو، نیاز به تغییرات ساختاری در نگرش‌‌های فرهنگی، بهبود شرایط کاری، تسهیل دسترسی به منابع مالی و بازنگری در قوانین کار است تا فرصت‌‌های برابر برای همه افراد در صنایع مختلفی همچون خودروسازی فراهم شود.
زنان در خودروسازی دنیا
همان‌طور که در ابتدای گزارش به آن اشاره شد
صنعت خودرو به طور سنتی تحت سلطه مردان بوده و زنان به طور قابل‌توجهی کمتر حضور دارند. به‌طوری که تا سال 2020، زنان 24درصد از نیروی کار خودروسازی در ایالات متحده را تشکیل می‌‌دادند و همیشه از جایگاه و نقشی نابرابر در
صنعت برخوردار بودند.
در این زمینه «ایلنا» به نقل از مجله فوربس گزارشی منتشر کرده که آمارهای ارائه شده در آن نشاندهنده این مورد است که در
آمریکا تنها 27درصد از مشاغل بخش خودرو، 22.4درصد از نقش‌‌های رهبری، 12.1درصد از موقعیت‌‌ها در تعمیر و نگهداری خودرو، 15.1درصد در فروشگاه‌‌های قطعات
خودرو و لاستیک و 21.8درصد در نمایندگی‌های
خودرو به زنان رسیده است.
این شرایط در
اروپا هم مشابه هست، به طوری که در سال 2019، زنان 16درصد از نیروی کار
خودرو را تشکیل می‌‌دادند که در سال 2021 به 17درصد افزایش یافت.
در
صنعت خودروی آسیا؛ اما آمار دقیقی وجود ندارد ولی برخی داده‌‌ها نشان می‌دهند که در ایران، سهم زنان در اشتغال صنعتی حدود 13 درصد و شرکت کروز، یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان قطعات
خودرو با دیدی فراجنسیتی رکورد این آمار را در کشور به خود اختصاص داده و 65درصد از کارکنانش را زنان تشکیل می‌دهند.
همچنین بررسی آماری نشان می‌دهد که تعداد کارکنان زن در 5خودروساز برتر جهان (فولکس‌‌واگن، تویوتا، دایملر، فورد موتور و جنرال موتورز) به این شرح است:
1. فولکس‌‌واگن: این شرکت تلاش‌‌های زیادی برای افزایش حضور زنان در خودروسازی داشته و طبق گزارش‌‌ها،درصد زنان در فولکس‌‌واگن در حدود
20-18درصد از کل کارکنان است. این شرکت در حال تلاش برای جذب بیشتر زنان بهویژه در بخشهای فنی و مهندسی است.
2. تویوتا: در تویوتا، زنان حدود 10درصد از کل نیروی کار را تشکیل می‌دهند. این شرکت نیز به‌‌طور مداوم در حال ترویج فرصت‌‌های برابر برای زنان در
صنعت خودروسازی است.
3. دایملر (مرسدس بنز):درصد زنان در دایملر به‌‌طور متوسط در حدود 20درصد است. این شرکت برنامه‌‌های متعددی برای افزایش تعداد زنان در موقعیتهای مدیریتی و فنی دارد.
4. فورد: فورد یکی از پیشگامان جذب زنان در
صنعت خودرو است و درصد زنان در نیروی کار این شرکت تقریبا 25درصد است. فورد در بخشهای مختلف مانند طراحی و مهندسی، اقداماتی برای افزایش حضور زنان انجام داده است.
5. جنرال موتورز: جنرال موتورز نیز در تلاش است تا بیشتر زنان را در نیروی کار خود جذب کند. طبق گزارش‌‌ها، زنان حدود 20درصد از کارکنان جنرال موتورز را تشکیل می‌دهند.
این شرکت برنامه‌‌های خاصی برای تشویق زنان به مشاغل فنی و مهندسی دارد.
ارائه آمارهای حضور زنان در خودروسازی نشان می‌دهد که تنها شرکت کروز؛ بزرگ‌ترین تولیدکننده قطعات خودروی کشور موفق شده با به‌کارگیری حداکثری از توان و تخصص زنان و بهرهگیری از مسوولیت‌‌پذیری آنان در ایجاد محیطی امن و کارآمد در مجموعه صنعتی خود پیشگام باشد.
