چاپ

بازار آریا - محمدجواد تندگویان، وزیر نفت جمهوری اسلامی ایران در دوران جنگ تحمیلی، یکی از چهره‌های برجسته مدیریتی و انقلابی ایران بود که با روحیه‌ای سرشار از ایثار و مقاومت، نامی جاودانه در تاریخ این سرزمین به جا گذاشت. او که در آغاز جنگ به دست نیروهای بعثی اسیر شد، با زندگی پربارش درس‌های ارزشمندی از عشق به میهن، ایمان و مدیریت جهادی به یادگار گذاشت.

به گزارش شانا، محمدجواد در 22 خرداد 1329 در محله خانی‌آباد تهران در خانواده‌ای مذهبی و پرتلاش به دنیا آمد. پدرش جعفر تندگویان، کفاشی متعهد و از هواداران نهضت ملی ایران و محمد مصدق بود. او از کودکی با آموزه‌های دینی آشنا شد و در جلسات مذهبی و قرآنی حضور فعال داشت. یکی از خاطرات دلنشین دوران کودکی‌اش، خواندن دعای کمیل با صدای کودکانه‌ای بود که محافل را متحول می‌کرد.
دوران دانشجویی و مبارزات انقلابی
در سال 1347، محمدجواد وارد دانشکده نفت آبادان شد و در رشته مهندسی نفت تحصیل کرد. او از دانشجویان ممتاز بود و با عضویت در انجمن اسلامی دانشجویان، نقشی پررنگ در ترویج ارزش‌های دینی و انقلابی داشت. این دوران زمینه‌ساز ورود او به عرصه‌های اجتماعی و سیاسی شد.
در دهه 50، تندگویان با شهامت علیه رژیم پهلوی به مبارزه برخاست. او در سال 1352 از سوی ساواک دستگیر و به یک سال زندان محکوم شد. پس از آزادی، با وجود فشارها و محدودیت‌ها، فعالیت‌های انقلابی‌اش را ادامه داد و توانست ارتباط خود را با نیروهای مبارز حفظ کند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن 1357، تندگویان به‌عنوان مدیرعامل شرکت پارس توشیبا منصوب شد. در تیرماه 1359، سرپرستی مناطق نفت‌خیز جنوب را بر عهده گرفت و در مهر همان سال، به‌عنوان وزیر نفت جمهوری اسلامی انتخاب شد. با وجود مدت کوتاه وزارت، او اقدامات مهمی برای ساماندهی صنعت نفت و مقابله با حملات دشمن انجام داد.
لحظه اسارت: «کسی را نکشید؛ من وزیر نفت ایران هستم»
در تاریخ 12 آبان 1359، هنگام بازدید از جبهه‌های نبرد در مسیر آبادان، محمدجواد و هیئتی از همراهانش از سوی نیروهای عراقی به اسارت گرفته شدند. سید محسن یحیوی، معاون او، در خاطراتش می‌نویسد:
«وقتی ما را به‌صورت گروهی دستگیر کردند، صدای رگبار مسلسل بلند شد. در همین لحظه، تندگویان شجاعانه فریاد زد: «کاری به آنها نداشته باشید! کسی را نکشید. من وزیر نفت ایران هستم.» این جمله سبب توقف تیراندازی شد.
راز یک بازگشت: روایت آخرین سفر شهید تندگویان
رژیم بعث پس از سال‌ها سکوت مدعی شد که مهندس تندگویان، وزیر نفت اسیر ایرانی، در 12 خرداد 1361 در سلول خود دست به خودکشی زده است. این ادعا برای ایران و خانواده او قابل پذیرش نبود. به دنبال این اتهام، ایران از طریق سازمان ملل تلاش کرد تا به حقیقت ماجرا دست یابد.
در سال 1364، صلیب سرخ جهانی برای روشن شدن وضعیت این شهید، بارها درخواست ملاقات با او را مطرح کرد. اما مقامات بعثی ادعا کردند که تندگویان به دلیل شرایط روحی خاص، حاضر به دیدار با هیچ فردی نیست و تهدید کرده که اگر کسی برای ملاقات بیاید، دوباره اقدام به خودکشی خواهد کرد. این موضوع، صلیب سرخ را بر آن داشت تا ریسکی بزرگ را بپذیرد. در سال 1365، یکی از نمایندگان ارشد صلیب سرخ که مسئول عملیات خاورمیانه و شمال آفریقا بود، به عراق سفر کرد تا شخصاً او را ملاقات کند. با این حال، نیروهای بعثی در آخرین لحظه مانع ورود نماینده صلیب سرخ به زندان شدند و حقیقت همچنان در هاله‌ای از ابهام باقی ماند.
سال‌ها بعد، در آذرماه 1370، هیئتی از ایران متشکل از اعضای خانواده شهید تندگویان، پزشکان ایرانی، و نمایندگان صلیب سرخ به بغداد اعزام شدند تا وضعیت او را روشن کنند. در ابتدا، رژیم بعث ادعا کرد که جسد او به دلیل ادامه جنگ چهار سال در سردخانه نگهداری شده و سپس دفن شده است. اما بررسی‌های اولیه هیئت نشان داد که اطلاعات ارائه‌شده با جسد مورد ادعا همخوانی ندارد.
به دنبال این اختلاف، مقامات بعثی با قبول اشتباه، خواستار تأخیر در بازگشت هیئت ایرانی شدند تا جسد واقعی را تحویل دهند. چند روز بعد، آنها جسدی دیگر را از قبرستان الکرخ، واقع در 60 کیلومتری بغداد، بیرون آوردند. این جسد که در تابوتی فلزی و مومیایی شده بود، در یک قبر نسبتاً تازه قرار داشت. هیئت ایرانی متوجه تازگی قبر شد و پرسیدند چرا چنین چیزی رخ داده است. مقامات عراقی پاسخ دادند که برای اطمینان از صحت ادعای خود، چند روز پیش نبش قبر کرده‌اند.
بررسی‌های دقیق تیم‌های پزشکی ایران، عراق و صلیب سرخ تأیید کرد که این جسد متعلق به شهید تندگویان است. اما در پایان، زمانی که هیئت ایرانی درخواست وسایل شخصی او را کرد، رژیم بعث ادعا کرد که محل نگهداری این وسایل در جریان بمباران‌های آمریکا نابود شده و تمامی مدارک، از جمله ریسمانی که ادعا می‌شد با آن خودکشی کرده، از بین رفته است.
این روایت پرابهام از سال‌های اسارت و شهادت محمدجواد تندگویان، همواره یادآور مظلومیت او و ظلمی است که بر این اسیر ایرانی رفت. نام و خاطره او همچنان در تاریخ مقاومت ملت ایران زنده است.
الگویی جاودان برای نسل‌های آینده
شهید محمدجواد تندگویان با عشق به میهن، ایمان به ارزش‌های دینی، و مدیریت ایثارگرانه، الگویی برای نسل‌های آینده شد. راه او، نمادی از مقاومت و ایثار است که همچنان الهام‌بخش ایرانیان خواهد بود. یاد او همواره زنده است و مسیر روشن او، راهنمای توسعه و پیشرفت کشور باقی خواهد ماند.
پیکر مطهر این شهید بعد از شناسایی، 25 آذر سال 1370 در عتبات عالیات نجف، کربلا و کاظمین و با حضور کاردار سفارت ایران در عراق با احترام طواف داده شد و 29 آذر در مرز منظریه ـ خسروی به وسیله صلیب سرخ و هیئت بعثی تحویل هیئت ایرانی شد و در بهشت زهرا، قطعه 72 تن به خاک سپرده شد.