چاپ

بازار آریا - دنیای اقتصاد -پیمان قناعتی‌فرد : پژوهشگر ارشد موسسه جانورشناسی لندن، رزی‌‌‌‌‌ویلیامز می‌گوید؛ «هم‌‌‌‌‌زمان با دوران نوجوانی من در آبردین اسکاتلند، سایه فاجعه پایپر‌‌‌‌‌آلفا بر جامعه ما گسترده شد. انفجار دلخراش سکوی نفت در سال‌1988 جان 167 نفر را گرفت.» ویلیامز اضافه می‌کند: «در آن زمان، من با خوش‌‌‌‌‌اقبالی تمام، از پیامدهای زیست‌محیطی آن فاجعه بی‌‌‌‌‌خبر بودم، اما نشت 670‌تن نفت، اکوسیستم دریایی را ویران و تاثیری ماندگار بر زیست‌بوم دریایی آن منطقه داشت که مایلم اندکی به آن بپردازم.» به نوشته تارنمای دکانورسیشن، در دهه‌های اخیر، کاهش تدریجی موارد نشت نفت و حجم تخلیه نفت از تانکرها، سکوها، چاه‌‌‌‌‌ها و سکوهای دریایی را شاهد بوده‌‌‌‌‌ایم. حوادث همچنان در سطح جهان رخ می‌دهند و اغلب در مناطقی اتفاق می‌‌‌‌‌افتند که نسبت به دریای شمال، کمتر مورد‌توجه هستند، با این‌حال خوشبختانه بریتانیا از آن زمان فاجعه دیگری به بزرگی پایپر‌‌‌‌‌آلفا را تجربه نکرده‌است.
آیا این بدان معناست که بخش نفت و گاز بریتانیا فعالیت‌های خود را استانداردسازی کرده‌است؟ آنها مطمئنا دوست دارند که شما اینطور فکر کنید، اما آلودگی اقیانوس‌‌‌‌‌ها فقط مربوط به لکه‌‌‌‌‌های نفتی بزرگ نیست که در سطح آب پخش می‌شوند. Sea Slick، زیرمجموعه سازمان خیریه حفاظت از دریا Oceana، در گزارشی که به‌تازگی منتشر کرد توضیح می‌دهد؛ اثرات مخرب نشت‌‌‌‌‌های مکرر و البته در مقیاس‌کوچک کماکان دست‌‌‌‌‌کم گرفته می‌شود. موضوع موردبحث در این گزارش، مقیاس و تاثیر واقعی آلودگی نفتی مزمن در بریتانیا است. این گزارش ادعا می‌کند که حوزه دریای‌‌‌‌‌شمال برای سال‌های متمادی در معرض صدها حادثه مرتبط با حمل نفت توسط نفتکش‌ها بوده‌است. اینها مواردی هستند که لکه نفتی اغلب در حجم کمتری نسبت به نشت‌‌‌‌‌های بزرگ‌‌‌‌‌تر آزاد می‌شود. این موضوع ناشی از مقررات ضعیف ناظر بر صنعت نفت و گاز و عدم‌شفافیت در گزارش‌‌‌‌‌دهی است که به شرکت‌های نفت و گاز اجازه می‌دهد در روند تحقیقات دخالت مستقیم داشته باشند.
حد مجاز انتشار؟
در حال‌حاضر، به‌نظر می‌رسد که در عملیات استخراج نفت و گاز، مجوزهایی برای انتشار مقدار معینی از آلودگی نفتی صادر می‌شود که به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که مقادیر مشخصی از نفت یا مواد شیمیایی را در اقیانوس یا دیگر منابع آبی رها کنند. این پسماند معمولا به‌نام «آب توازن» یا Produced Water شناخته می‌شود. این آب، محصول جانبی از استخراج نفت و گاز است که حاوی مواد نفتی، مواد شیمیایی، فلزات سنگین و دیگر آلاینده‌‌‌‌‌ها است و در صورتی‌که به‌درستی مدیریت نشود، می‌تواند تهدیدی جدی برای محیط‌زیست به‌ویژه در مناطق دریایی باشد. آب‌توازن معمولا همراه با نفت و گاز از زیرزمین بیرون می‌آید و به دلیل اینکه در بسیاری از موارد دفع آن به زمین یا دیگر منابع آبی هزینه‌‌‌‌‌بر است، به مجوزهای خاصی برای تخلیه در دریا یا اقیانوس نیاز دارد. برخی از کشورها برای این تخلیه‌‌‌‌‌ها مجوزهایی صادر می‌کنند که در آنها میزان مشخصی از آلودگی به‌همراه حجم مشخصی از آب توازن قابل‌قبول است، با این‌حال این اقدام‌ها نگرانی‌هایی را در رابطه با تاثیرات بلندمدت آن بر اکوسیستم‌های دریایی ایجاد‌کرده‌است. مطالعات نشان می‌دهند که تخلیه آب توازن می‌تواند به‌تدریج به آلودگی شدید آب‌های سطحی، تهدید به تنوع‌زیستی دریایی و آسیب به منابع شیلات منجر شود.کارشناسان محیط‌زیست بر این باورند که باید روش‌های بهتری برای تصفیه این آب‌‌‌‌‌ها پیدا کرد تا از رهاسازی آلاینده‌‌‌‌‌ها جلوگیری شود و سلامت محیط‌زیست حفظ شود. در مجموع، درحالی‌که مجوزهای تخلیه در چارچوب مقررات محیط‌زیستی صادر می‌شوند، اما در درازمدت تاثیرات منفی آنها بر دریاها و اقیانوس‌‌‌‌‌ها می‌تواند چالش‌های بیشتری برای محیط‌زیست و جوامع انسانی به‌همراه داشته‌باشد.
نقض مکرر میزان مجاز آب‌‌‌‌‌توازن
گزارش Oceana ادعا می‌کند؛ شرکت‌های نفت و گاز به‌‌‌‌‌طور منظم مجوزهای قانونی آب‌‌‌‌‌توازن خود را نقض می‌کنند، با این‌حال مطابق با الزامات مصوبه رسمی دولت بریتانیا، این تخلفات به‌عنوان نشت نفتی تصادفی ثبت نمی‌شوند؛ در واقع Sea Slick در مجموع 723 مورد نقض مجوز در سه سال‌و‌نیم گذشته را اعلام می‌کند که معادل 17مورد نشت نفت یا مواد شیمیایی در هر ماه است. در حال‌حاضر، این نقض مجوزها را نمی‌توان تنها به‌عنوان تصادف به‌حساب آورد.
این مسائل در حقیقت، موارد آشکاری از «نقض قانون» محسوب می‌شوند. اگر این نقض مجوزها در داده‌های رسمی دولت برای نشت نفت لحاظ شود، Oceana تخمین می‌زند که حجم نفت سرازیر‌‌‌‌‌شده به دریاهای بریتانیا، حداقل تا 43‌درصد افزایش می‌‌‌‌‌یابد. بخش نفت و گاز در تلاش است به مردم اطمینان دهد؛ هرچند آلودگی مزمن نفتی می‌تواند به‌سرعت پراکنده شود، در عین‌حال اما خطر کمی برای زندگی دریایی یا سلامت انسان ایجاد می‌کند. با گذشت زمان، انتشار تدریجی مواد‌‌‌‌‌شیمیایی سمی، اثرات زیست‌محیطی منفی در پی دارد.
تخمین‌زده می‌شود که 248 نشت ناشی از نقض مجوزها در شبکه مناطق حفاظت‌شده دریایی بریتانیا بین ژانویه 2021 تا مه 2024 رخ‌داده‌است.
دلیل اهمیت نشت نفت
مناطق حفاظت‌‌‌‌‌شده دریایی، مناطقی از اقیانوس هستند که برای کمک به حفظ حیات دریایی و زیستگاه‌‌‌‌‌ها، تعیین‌شده‌‌‌‌‌اند. آنها برای محافظت از زیستگاه‌‌‌‌‌ها یا گونه‌‌‌‌‌های کمیاب در معرض تهدید جدی، ایجاد شده‌اند. حجم و وسعت رهاسازی آب توازن در مناطقی که از نظر حفاظت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده‌اند، تکان‌دهنده است.
آلاینده‌‌‌‌‌های مرتبط با نفت نشان‌دهنده طیف وسیعی از اثرات مخرب بر زندگی دریایی است که برخی از آنها عبارتند از: آسیب‌رساندن به سلول‌ها و غشای سلولی، آسیب DNA (یک علت شایع سرطان)، تغییر بنیان ژن و اختلال در عملکرد تولید‌‌‌‌‌مثل. لازم به ذکر است، قرارگرفتن در معرض روغن سمی و محصولات جانبی شیمیایی، خطراتی را برای سلامت انسان نیز به‌همراه دارد زیرا مواد شیمیایی سمی از طریق ماهی‌‌‌‌‌های پرورشی و صید شده به زنجیره غذایی وارد می‌شوند.
جدی‌گرفتن تحریم‌ها
تحقیقات Oceana نشان می‌دهد؛ شرکت‌های نفت و گاز تنها در دو نوبت در پنج سال‌گذشته جریمه شده‌اند که یک مورد تنها محدود به 7‌هزار پوند جریمه نقدی بود. لایحه آب مصوب دولت جدید، شرکت‌های آب را مجبور به پاک‌‌‌‌‌سازی رودخانه‌‌‌‌‌ها و اقیانوس‌‌‌‌‌های بریتانیا می‌کند. ناکامی در همکاری یا هرگونه تلاش برای پنهان‌کردن داده‌ها در مورد نشت فاضلاب می‌تواند منجر به زندانی‌شدن مسوولان مربوطه تا دو سال‌شود. بالاخره روسای شرکت آب مورد بازخواست قرارگرفتند. آیا دولت بریتانیا همان قوانین را در مورد روسای شرکت‌های نفت و گاز که دریاها را آلوده می‌کنند اعمال خواهد کرد؟
با نظارت عالیه و اعمال جریمه مناسب برای شرکت‌های نفتی به دلیل آلودگی مزمن دریاهای بریتانیا، دولت می‌تواند تعهد خود را برای پایان‌دادن به مجوزهای جدید نفت و گاز تصویب و دائمی کند. به‌نظر می‌رسد سرانجام زمان اقدام عملی فرارسیده‌است.