بازار آریا - محمود نجفی‌عرب، رئیس اتاق بازرگانی تهران اعلام کرده که 60 درصد ایرانی‌ها تمایل به
مهاجرت دارند و در سال 1401 حدود 65 هزار نفر از
ایران رفته‌اند!
به گزارش زی سان به نقل از روزنامه سازندگی؛ او گفته که «طبق آمار‌ها در 10 سال اخیر به صورت متوسط سالانه 27 هزار ایرانی اقامت کشور‌های اروپایی، کانادا و
آمریکا را اخذ کرده‌اند، عددی که واقعاً دردآور است و نشان می‌دهد، سطح حس تعلق به کشور به شدت کاهش یافته است».
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
نجفی‌عرب ضمن اشاره به آمار بالای
مهاجرت پزشکان، داروسازان و پرستاران که در مقایسه با سال‌های قبل او را شگفت‌زده کرده، گفته که «برای مثال، طبق آمار سازمان نظام پزشکی تعداد گواهی گوداستندینگ از حدود 750 نفر در سال 1397 به 6 هزار نفر در سال 1401 افزایش یافته است؛ اتفاقی که اثرات منفی شدید خود را در سال‌های آینده با کمبود پزشک، داروساز به‌خصوص پرستار در نظام درمان کشور نشان خواهد داد».
به اعتقاد عرب: «به صورت کلی تهی شدن کسب‌وکار‌ها از سرمایه‌های انسانی و نیروی کار جوان و خلاق به ویژه در اکوسیستم فناوری و مشاغل تخصصی و فنی، زنگ خطری جدی برای
اقتصاد و رشد و توسعه کشور محسوب می‌شود، زیرا یکی از پتانسیل‌ها و پشتوانه‌های اصلی
اقتصاد ایران در سال‌های گذشته، نیروی کار و
سرمایه انسانی بوده که درحال خدشه‌دار شدن است. اگر تا چند سال پیش با تعداد بالای جوانان فعال در شرکت‌های استارت‌آپی رو‌به‌رو بودیم حالا می‌بینیم که بسیاری از این شرکت‌ها به دنبال نیرو‌های توانمند هستند، زیرا در دو، سه سال گذشته بیش از 2 هزار ویزای استارت‌آپی و کارآفرینی به مقصد کشور‌های توسعه‌یافته و حتی کشور‌های همسایه برای جوانان ایرانی صادر شده است».
او با ابزار تاسف نسبت به از دست دادن سرمایه‌های انسانی و جوانان خلاق و نیروی کار در سال‌های گذشته نسبت به صدمات جبران‌ناپذیر موج بزرگ خروج
سرمایه و
مهاجرت فعالان اقتصادی، مدیران و کارآفرینان، آن هم درحالی که کشور بیش از هر زمان دیگری تشنه جذب سرمایه‌گذاری است، هشدار داد.
به گفته عرب: «طبق گزارش
بانک مرکزی در طول 20 سال گذشته که در 12 سال آن میانگین نرخ سرمایه‌گذاری منفی بوده حداقل 200 میلیارد
دلار سرمایه از کشور خارج شده است؛ عددی که طبق برنامه هفتم توسعه معادل نیاز کشور برای رسیدن به رشد 8 درصدی در یک سال است. در واقع در چند سال گذشته وضعیت شتاب خروج
سرمایه و افزایش استهلاک
سرمایه به مراتب تندتر از ورود
سرمایه بوده است».
دلایل اصلی خروج گسترده
سرمایه از کشور و کوچ کارآفرینان و فعالان
اقتصادی مطابق با گزارش مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری «نااطمینانی» و «ناامنی»
اقتصادی است. تحریم‌های اقتصادی،
تورم شدید، تغییر نرخ ارز، ناامنی و پیش‌بینی‌ناپذیری نظام اقتصادی، به صرفه نبودن تولید، بروکراسی پیچیده و بی‌ثباتی در سیاست داخلی و خارجی و در مقابل جذاب بودن محیط سرمایه‌گذاری و ثبات کشور مقصد، مهم‌ترین دلایل علاقه به
مهاجرت در بین کارآفرینان و فعالان استارت‌آپی است.
در سال 1402 نیز بهرام صلواتی، مدیر رصدخانه
مهاجرت ایران گفته بود که «تنها 16 درصد از افراد شرکت‌کننده در این نظرسنجی قصد ماندن دارند، حدود 20 درصد
مهاجرت کرده‌اند که از میان آنها فقط 4 درصد قصد بازگشت به کشور دارند و بیش از 60 درصد تمایل دارند که
مهاجرت کنند؛ این تعداد یا برای
مهاجرت برنامه‌ریزی کرده‌اند یا اقدام».
به اعتقاد او «شرایط کلی سیاسی و
اقتصادی کشور دلیل 80 درصد مهاجرت‌ها بوده. در سال‌های گذشته عوامل
اقتصادی بدترین و مهم‌ترین عوامل بودند، اما الان عوامل سیاسی بدترین وضعیت را نشان داده و خودشان را مسلط کرده‌اند».
مهاجرت 25 درصدی اساتید چند روز پیش نیز حسین سیمایی‌صراف، وزیر علوم اعلام کرد که «25 درصد استادان دانشگاه از کشور
مهاجرت کرده‌اند». او معتقد است خیلی مواقع «افرادی جایگزین آنها می‌شوند که شاید مرتبه ضعیف‌تری دارند».
به گفته او: «این موضوع باعث می‌شودف وضعیت دانشگاه و دانشجو نزول پیدا کند. وقتی حقوق اساتید در دانشگاه همسایه ما آن طرف آب بین 4 تا 7 هزار
دلار است و حقوق استاد تمام ما با 50 پایه به سختی به هزار
دلار می‌رسد، حالا فکر کنید یک استاد جوان که وارد دانشگاه می‌شود 300
دلار می‌گیرد، ممکن است استادتمام ما حال و انگیزه
مهاجرت نداشته باشد، اما این استاد جوان می‌خواهد زندگی تشکیل دهد،
مسکن تهیه کند،
ماشین بخرد، فرزندش را راهی مدرسه کند با 300 الی 400
دلار نمی‌تواند زندگی کند آن وقت جاذبه‌های آن طرف فراوان بوده، طبیعتاً علاقه‌ای نیز ندارد که
مهاجرت کند، اما برای معیشت مجبور است».
خروج جدی
سرمایه در سال 1401 رصدخانه
مهاجرت ایران در یک پژوهش به بررسی شاخص میل به
مهاجرت میان دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی، پزشکان، پرستاران، اساتید، محققان، پژوهش‌گران و فعالان کسب‌وکار‌های نوپا یا همان استارت‌آپ‌ها پرداخته است. در نتایج آن آمده که شاخص میل به
مهاجرت در همه گروه‌های بررسی شده بیش از 40 درصد است. به عبارتی 53 درصد اساتید و محققان، 45 درصد پزشکان و پرستاران، 43 درصد فعالان استارت‌آپی و 40 درصد دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی میل دارند از
ایران مهاجرت کنند. همچنین در این پژوهش تاثیر عوامل درونی و بیرونی برای میل به
مهاجرت بررسی شده است. عوامل درونی شامل موارد شخصی و فردی می‌شود، اما عوامل بیرونی به شرایط کلی کشور اشاره دارد. 71 درصد پزشکان و پرستاران به دلیل عوامل بیرونی، یعنی شرایط کشور میل به
مهاجرت دارند، این درصد در میان دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی 58 درصد است.
درباره اساتید دانشگاه و فعالان استارت‌آپی این پرسش به صورت طیفی بررسی شده است، فعالان استارت‌آپی 60 درصد و اساتید، محققان و پژوهش‌گران 82 درصد تمایل خود به
مهاجرت را تحت تاثیر عوامب بیرونی (خیلی زیاد و کاملاً بیرونی) دانسته‌اند.
یکی از دلایل بیرونی (شرایط کلی کشور) تاثیرگذار بر مهاجرت، وضعیت
اقتصادی کشور است. در این پژوهش آمده که 73 درصد پزشــکان و پرستاران و 59 درصد دانشجویان اثرات
تورم را بر تمایل به
مهاجرت خود بسیار زیاد دانسته‌اند، این درحالی است که 63 درصد پزشکان پرستاران و 51 درصد دانشجویان اثرات تحریــم را بر تمایل بــه
مهاجرت خود را خیلــی زیاد ارزیابی کرده‌اند. تاثیر عوامل
اقتصادی در شاخص میل به
مهاجرت میان اساتید، محققان، پژوهش‌گران و فعالان استارت‌آپی نشان می‌دهد 69 درصد از اساتید و محققان و 59 درصد از فعالان استارت‌آپی اثر تحولات
اقتصادی بر تصمیم به
مهاجرت را بسیار زیاد دانسته‌اند.
علاوه بر این، پژوهش‌های دیگری هم نشان می‌دهند که ایرانیان مهاجر تمایل چندانی برای بازگشت به کشور ندارند. چندی پیش به نقل از سالنامه
مهاجرت 1401 به یافته‌های موسسه گالوپ در این زمینه اشاره کرد و نوشت: «تنها یک درصد از مهاجران ایرانی میل به بازگشت دارند». این درصد
ایران را در کنار کشور‌های دیگری مانند قرقیزستان،
عراق و بوسنی و هرزه‌گوین در زمره کشور‌هایی قرار می‌دهد که کمترین تمایل به بازگشت به آنها وجود دارد.
همچنین گفته می‌شود، رشد و شدت گرفتن
مهاجرت نخبگان در شرایطی است که آمار‌های پراکنده‌ای همواره درباره هزینه‌های خروج نخبگان از کشور منتشر می‌شده است، اما در یک ارزیابی ساده، اگر هزینه تحصیلات و تربیت یک نیروی انسانی را بین 5 تا 10 میلیون
دلار در نظر بگیریم و این رقم را ضربدر تعداد نیرو‌های نخبه‌ای که از کشور خارج می‌شوند کنیم، رقمی بسیار بالا و میلیارد دلاری ثبت می‌شود. در واقع ما با
مهاجرت این نخبگان سالیانه میلیارد‌ها
دلار را در سایه خروج نیرو‌های انسانی از دست می‌دهیم.
احساس خفگی رضا الفت‌نسب، عضو هیات‌مدیره اتحادیه کشوری کسب‌وکار مجازی، اما در گفت‌و‌گو با «سازندگی» معتقد است علاوه بر مسائل مالی احترام و تسهیل فضای کسب‌وکار از دیگر دلایل
مهاجرت فعالان استارآپی است.
به گفته او «وقتی در فضا‌های مختلف اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی به سلیقه من احترام گذاشته نمی‌شود و تلاش می‌شود من را در یک قالب خاص بگنجانند و طرز تفکر من شبیه خودشان بشود، فضای سختی است. نه در این دولت‌ها بلکه در همه این سال‌ها، حاکمیت، دولت و
مجلس زیاد حرف من را به عنوان یک کسب‌وکار و فعال این حوزه متوجه نمی‌شوند. هنوز فکر می‌کنند، فعالیت من سبب یک مشکل امنیتی می‌شود و زمانی متوجه می‌شوند اشتباه کرده‌اند که زمان را از دست داده‌اند و خیلی از آدم‌ها در نتیجه این برخورد‌ها از کشور می‌روند».
او ادامه می‌دهد: «نمی‌گویم در کشور‌های دیگر شرایط عالی است، واقعاً
مهاجرت برای ایرانیان بار سنگین عاطفی دارد و کسانی که رفتند، حال‌شان بد است، اما کم‌کم به همه چیز و شرایط جدید عادت می‌کنند. قطعاً هم شرایط مالی اثرگذار است؛ زمانی که شرایط
اقتصادی روزبه‌روز بدتر می‌شود و هیچ چیز بهبود پیدا نمی‌کند، به قطع تاثیر این موضوع بر درآمد کسب‌وکار‌ها خود انگیزه‌ای دیگر برای
مهاجرت است. حالا شرایط
اینترنت کشور و محدودیت‌ها و حواشی دیگر هم به این چالش‌ها اضافه می‌شود. مسئولان هم پاسخگو نیستند، می‌گویند شرایط خوبی است و قدرت فلان منطقه هستیم. این موضوعات است که کسی مثل من احساس خفگی در این کشور می‌کند. وقتی یکی از اقوام من به خاطر تخصیص نیافتن
ارز به دارو، جانش را از دست داده، اما هزاران میلیارد تومان به دلیل همین اختصاص
ارز اختلاس شده است! وقتی کشور‌های دیگر که ادعایی ندارند، بانک‌داری ربوی ندارند. مسئولان هیچ‌گاه نمی‌پذیرند که مشکلی نیست! صرفاً جنبه مالی هم نیست. همه آنها آزاردهنده است و کیفیت زیست را کاهش می‌دهد».