چاپ

بازار آریا - دنیای اقتصاد -حمید ملازاده : تعداد کثیری از شرکت‌های تولیدکننده سوخت‌های فسیلی با افزایش دعاوی حقوقی مرتبط با تغییرات اقلیمی روبه‌رو شده‌اند. در سال‌های اخیر، شرکت‌های بزرگ سوخت‌های فسیلی جهان که در مجموع Big Oil نامیده می‌شوند، به دلیل نقش خود در تشدید بحران اقلیمی تحت‌نظارت و پیگرد قانونی بیشتری قرارگرفته‏‏‏‌اند. تعداد فزاینده‌ای از پرونده‌های حقوقی که توسط دولت‌ها، جوامع، سازمان‌های محیط‌زیستی و افراد مطرح شده‌اند، به‌دنبال پاسخگو‌کردن این شرکت‌ها برای سهم‌شان در گرمایش جهانی و آسیب‌های زیست‌محیطی ناشی از آن هستند. تحلیل جدیدی توسط دو سازمان محیط‌زیستی به‌نام‏‏‏‌های Oil Change International و Zero Carbon Analytics این روند روبه‌رشد را نشان می‌دهد و حاکی از آن است که تعداد شکایات قضایی مرتبط با تغییرات اقلیمی که در سطح جهان علیه بزرگ‌ترین تولیدکنندگان سوخت‌های فسیلی مطرح‌شده، از سال‌2015 و پس از امضای توافق‌نامه پاریس، تقریبا سه‌برابر شده‌است.
افزایش چشمگیر این مطالبات حقوقی نمایانگر افزایش ناامیدی درمیان جوامع و فعالان محیط‌زیست است که احساس می‌کنند شرکت‌های سوخت فسیلی اقدامات لازم برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌‌‌‌ای یا جلوگیری از آسیب‌های ناشی از تغییرات اقلیمی را انجام نمی‌دهند.
این شکایت‌های حقوقی به‌دنبال رفع دهه‌‌‌‌ها آسیب زیست‌محیطی و همچنین مشارکت مداوم این شرکت‌ها در تغییرات آب‌و‌هوایی هستند. براساس گزارش اخیر سازمان‌های مدافع محیط‌زیست، از سال‌2015 تاکنون 86پرونده حقوقی علیه 25 تولیدکننده بزرگ سوخت فسیلی جهان مطرح‌شده و 40مورد از آنها همچنان در حال بررسی هستند.
این دعاوی در سطح جهانی گسترش یافته‌‌‌‌اند؛ به‌طوری‌که 50مورد در دادگاه‌‌‌‌های آمریکا، 24مورد در کشورهای اروپایی و تعدادی دیگر در مناطقی مانند استرالیا و نیجریه مطرح شده‌اند. عوامل مختلفی باعث افزایش تعداد این دعاوی شده‌اند، اما مهم‌ترین آنها افزایش شواهد علمی است که نشان می‌دهد تغییرات اقلیمی و انتشار گازهای گلخانه‌‌‌‌ای توسط شرکت‌های سوخت فسیلی چگونه با وقوع رویدادهای شدید آب‌وهوایی مرتبط هستند.
علم «انتساب اقلیمی»
علم «انتساب اقلیمی» که تاثیرات تغییرات اقلیمی بر رویدادهای خاص آب‌وهوایی را مطالعه می‌کند، در سال‌های اخیر پیشرفت قابل‌توجهی داشته‌است. این پیشرفت‌‌‌‌ها به دانشمندان اجازه داده تا نه‌‌‌‌تنها رویدادهای خاصی مانند توفان‌‌‌‌ها، سیل‌‌‌‌ها یا موج‌های گرمایی را به گرمایش جهانی مرتبط کنند، بلکه سهم دقیق مسوولیت هر شرکت را در انتشار گازهای گلخانه‌‌‌‌ای مشخص کنند. نوآ واکر-کرافورد، پژوهشگر موسسه گرانتهام در دانشکده اقتصاد لندن، در یک کنفرانس مطبوعاتی توضیح داد که پیشرفت‌های علمی اخیر در حوزه تغییرات اقلیمی موجب‌شده که تعیین میزان خسارت‌‌‌‌های ناشی از تغییرات اقلیمی و ردیابی آنها به اقدامات شرکت‌های خاص سوخت فسیلی آسان‌‌‌‌تر شود. واکر-کرافورد گفت: «علم در این زمینه بسیار پیشرفت کرده» و اضافه کرد که اکنون علم انتساب قادر است با دقت بیشتری رویدادهای شدید آب‌وهوایی خاص را به تغییرات اقلیمی مرتبط کند. این پیشرفت‌‌‌‌ها مدعیان را تشویق‌کرده تا درخواست جبران خسارت‌‌‌‌های ناشی از تغییرات اقلیمی را مطرح کنند؛ دسته‌‌‌‌ای از دعاوی که بیشترین رشد را داشته‌است. این شکایات که اغلب با عنوان «دعاوی خسارات اقلیمی» شناخته می‌شوند، اکنون 38‌درصد از کل مطالبات مرتبط با اقلیم علیه شرکت‌های بزرگ نفتی را تشکیل می‌دهند. از سال‌2015 تاکنون 33 مورد از این دعاوی مطرح‌شده که 30 مورد از آنها تنها در هفت سال‌گذشته بوده‌است.
یکی از برجسته‌‌‌‌ترین پرونده‌‌‌‌های مطرح‌‌‌‌شده، دعوایی است که توسط یک کشاورز پرویی به‌نام سائل لوسیانو لیویا علیه شرکت انرژی آلمانی RWE مطرح‌شده و این شرکت را متهم می‌کند که با مشارکت در ذوب‌شدن یخچال‌‌‌‌های طبیعی در کوه‌‌‌‌های آند، باعث تهدید خانه و جامعه‌‌‌‌اش با سیلاب‌‌‌‌های ویرانگر شده‌است. این پرونده که در سال‌2015 مطرح شد، یکی از پیشرفته‌‌‌‌ترین پرونده‌های قضایی در نوع خود است.
در حرکتی بی‌سابقه، قضات آلمانی در سال‌2022 به پرو سفر کردند تا از نزدیک خسارات وارده را بررسی کنند. اگر این پرونده با موفقیت همراه باشد، می‌تواند سابقه‌‌‌‌ای مهم برای مسوولیت شرکت‌های سوخت فسیلی در قبال خسارات ناشی از تغییرات اقلیمی ایجاد کند؛ هرچند که شرکت RWE هنوز به پرداخت هیچ غرامتی محکوم نشده و به درخواست‌ها برای اظهارنظر پاسخی نداده‌است.
چالش‌هایی فراتر از خسارات اقلیمی
دامنه دعاوی حقوقی مرتبط با تغییرات اقلیمی فراتر از درخواست جبران خسارات ناشی از رویدادهای شدید آب‌وهوایی و تخریب محیط‌زیست است.
بسیاری از پرونده‌ها نیز بر رفتارهای فریبکارانه‌‌‌‌ای متمرکز هستند که شرکت‌های سوخت فسیلی برای دهه‌‌‌‌ها به آنها مشغول بوده‌اند. پرونده‌‌‌‌های متعددی که در دادگاه‌‌‌‌های آمریکا مطرح شده‌اند، شرکت‌های نفت و گاز بزرگ را متهم می‌کنند که عمدا مردم را در مورد خطرات تغییرات اقلیمی گمراه کرده‌اند. این دعاوی ادعا می‌کنند که با وجود دسترسی به شواهد علمی در مورد تاثیرات گرمایش جهانی ناشی از سوخت‌های فسیلی از دهه‌1960، شرکت‌هایی مانند ExxonMobil و Chevron به کمپین‌‌‌‌هایی گسترده برای ایجاد تردید در علم تغییرات اقلیمی پرداخته‌‌‌‌اند. این پرونده‌های قضایی نشان می‌دهند که Big Oil خطرات مرتبط با محصولات خود را به‌‌‌‌طور عمدی کم‌‌‌‌اهمیت جلوه داده‌اند، درحالی‌که می‌دانستند انتشار گازهای گلخانه‌‌‌‌ای ناشی از آنها در حال تشدید گرمایش جهانی است.
تعداد فزاینده‌ای از پرونده‌‌‌‌ها نیز بر چالش تبلیغات دروغین توسط شرکت‌های بزرگ نفتی متمرکز شده‌اند، مطالبه‌ای که در دادگاه‌‌‌‌ها موفقیت بیشتری به‌همراه داشته‌است. این پرونده‌‌‌‌ها که اکنون 16‌درصد از کل دعاوی اقلیمی را تشکیل می‌دهند، ادعا می‌کنند که شرکت‌های سوخت فسیلی خود را به‌‌‌‌طور نادرست حامی محیط‌زیست یا متعهد به کاهش انتشار گازها معرفی کرده‌اند و همچنان به سرمایه‌گذاری در گسترش تولید سوخت‌های فسیلی ادامه می‌دهند. از میان 9مورد چنین دعاوی که تاکنون به نتیجه رسیده‌است، دادگاه‌‌‌‌ها تنها در یک پرونده به نفع شرکت‌های نفتی حکم داده‌اند.
سایر احکام شرکت‌ها را به دلیل مشارکت در «سبزشویی» و فریب عمومی در مورد اقدامات زیست‌محیطی خود محکوم کرده‌اند. کارشناسان حقوقی معتقدند که این نوع دعاوی به‌عنوان یک «تاکتیک حقوقی موفق» علیه شرکت‌های سوخت فسیلی شناخته شده‌است، چراکه دادگاه‌‌‌‌ها تمایل بیشتری به محکوم‌کردن شرکت‌ها به‌‌‌‌خاطر تبلیغات دروغین دارند تا به خسارات ناشی از تغییرات اقلیمی.
دفاع در‌برابر پیگردهای قضایی
درحالی‌که تعداد دعاوی حقوقی علیه شرکت‌های انرژی افزایش یافته، این صنعت شدیدا از عملکرد خود دفاع می‌کند. موسسه نفت آمریکا (API)، لابی قدرتمندی از نمایندگان صنعت نفت و گاز را، به‌ویژه در مخالفت با این موج از دعاوی حقوقی مرتبط با تغییرات اقلیمی تشکیل داده‌است.
رایان مایرز، معاون ارشد API، این دعاوی را با انگیزه‌‌‌‌های سیاسی توصیف‌کرده و گفته که آنها بخشی از یک
«کمپین هماهنگ برای طرح دعاوی حقوقی بی‌‌‌‌پایه و اساس با انگیزه‌های سیاسی‌‌‌‌ علیه صنعتی بنیادین در آمریکا و کارگران آن» هستند.
او همچنین ادعا‌کرده که این دعاوی حقوقی توجه را از گفت‌وگوهای ملی مهم‌تری درباره امنیت انرژی و گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر منحرف‌کرده و آنها را «هدر‌دادن بخش‌اعظمی از منابع مالیاتی مردم» نامیده است.
با وجود مقاومت شدید Big Oil، برخی از دادخواست‌های قضایی پیشرفت‌های چشمگیری در دادگاه‌‌‌‌های سراسر جهان داشته‌‌‌‌اند.
یکی از مهم‌ترین احکام در سال‌2021 صادر شد، زمانی‌که دادگاهی در هلند شرکت رویال‌داچ‌شل را ملزم کرد تا انتشار گازهای گلخانه‌‌‌‌ای خود را تا سال‌2030 به میزان 45‌درصد کاهش دهد. این حکم که توسط سازمان غیردولتی Friends of the Earth مطرح شد، سابقه حقوقی مهمی در اروپا ایجاد و توجه جهانی به دعاوی حقوقی مرتبط با تغییرات اقلیمی را بیش از پیش به خود معطوف کرد.
--> اخبار مرتبط 10 اقتصاد جهان که بیشترین رشد را ثبت کردند/ تولید نفت و گردشگری کشورها نجات داد روند رشد اقتصاد جهانی رو به بهبود است ادامه خوش‌بینی اوپک برای رشد تقاضای نفت بومی‌‌‌‌‌‌‌‌سازی دستگاه شبیه‌‌‌‌‌‌‌‌ساز کنترل فوران چاه‌‌‌‌‌‌‌‌های نفت در کشور چهار مبتکری که به مردم دنیا کمک می‌کنند هوای تازه‌‌‌تر تنفس کنند