بزرگنمايي:

بازار آریا - تاریخچه کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه داستانی پر پیچ و خم از روابط دو کشور را بازگو می‌کند، از نخستین دوره در آذر 1375 تا هفدهمین نشست در اسفند 1402، این نشست‌ها نه‌تنها پیوندی اقتصادی، بلکه تجلی مقاومت در برابر فشارهای سیاسی و تحریم‌های غرب بوده‌اند.

به گزارش خبرنگار شانا، ایران و روسیه با دارا بودن بزرگ‌ترین ذخایر گازی از فرصت‌های گسترده‌ای برای حضور در بازارهای جهانی انرژی و گاز برخوردارند. بر اساس آمار، ایران و روسیه درمجموع بیش از 37 درصد منابع گازی جهان را در اختیار دارند. روسیه با 35 تریلیون مترمکعب گاز بیش از 19 درصد ذخایر گازی دنیا را در اختیار دارد. بعد از روسیه، ایران با 33 تریلیون ذخایر گازی کشف‌شده و سهم 17.1 درصدی در رتبه دوم جای گرفته است.
روابط ایران و روسیه در ادوار مختلف همواره دارای فراز و فرودهایی بوده است؛ دو کشور دارنده منابع عظیم نفت و گاز جهان گاهی در قامت رفیق در کنار هم قرار گرفتند و گاهی نیز به رقابت با یکدیگر پرداختند، اما آنچه مشخص است تهران و مسکو تصمیم گرفتند با حمایت مسئولان بلندپایه، هر دو کشور ایران و روسیه در قامت رفیق در کنار هم به ایفای نقش در عرصه‌های مختلف اقتصادی و سیاسی بپردازند. همکاری دو کشور البته در قالب کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه می‌تواند پررنگ‌تر باشد.
رشد و تحول در روابط با 17 نشست مشترک
کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه در آذر 1375 با نخستین نشست در مسکو آغاز شد. در این نشست مرتضی محمدخان و اولک داویداف هدایت هیئت‌های دو کشور را به‌عهده داشتند و محورهای اصلی مذاکرات شامل انرژی، حمل‌ونقل و توسعه روابط اقتصادی بود. دومین نشست در بهمن‌1376 برگزار شد و به گسترش همکاری‌های دوجانبه در حوزه‌های جدید پرداخت. سومین دوره در مهر 1379، بار دیگر در مسکو برگزار و همکاری‌های فرهنگی نیز به مذاکرات اضافه شد.
اردیبهشت‌1382 نشست چهارم با محور گفت‌وگوی اسلام و مسیحیت شکل گرفت و دوره پنجم در آذر 1383 با تأکید بر همکاری‌های صنعتی و انرژی ایران و روسیه پای میز مذاکره نشستند. این نشست‌ها، پایه‌های همکاری اقتصادی ایران و روسیه را در دوران ابتدایی پس از فروپاشی شوروی مستحکم کردند.
نشست ششم در آذر 1385 در تهران برگزار شد و بیش از هر چیز بر گسترش همکاری‌های تجاری تأکید کرد. هفتمین دوره در آذر 1386 در مسکو بود، بررسی مسائل کلیدی اقتصادی در هفتمین کمیسیون مشترک بیش از هر موضوع دیگری در دستور کار قرار داشت. در نشست هشتم در آذر 1388، توافق‌نامه‌ای با 120 ماده امضا شد که ساختار همکاری را به‌طور جامع‌تر ترسیم کرد. نشست نهم در شهریور 1390 و نشست دهم در بهمن‌ 1391، توجه ویژه‌ای به همکاری ها در زمینه انرژی و بانکی داشت. در این دوره‌ها، همکاری‌ها به مرحله رشد و توسعه رسیدند.
نشست یازدهم در شهریور 1393، نشست دوازدهم در مهر 1394 و نشست سیزدهم در آذر 1395، هرکدام اهداف تازه‌ای در توسعه روابط اقتصادی دنبال کردند. نشست چهاردهم در اسفند 1396 و نشست پانزدهم در خرداد 1398 در تهران و اصفهان برگزار شدند و محوریت اصلی آنها بر گسترش روابط تجاری و انرژی بود.
نشست شانزدهم در آبان‌ 1401 در مسکو با امضای تفاهم‌نامه‌های متعدد، نقطه عطفی در همکاری‌های دوجانبه بود. نشست هفدهم نیز اسفند 1402 در تهران برگزار شد و بر توسعه فناوری ال‌ان‌جی و پتروشیمی تأکید کرد.
آینده روشن: نشست هجدهم و فراتر از آن
حالا هجدهمین نشست برای دوم تا پنجم اردیبهشت‌ امسال در مسکو برنامه‌ریزی شده است. این دوره، به‌عنوان مرحله‌ای جدید در همکاری‌های ایران و روسیه، امکان گسترش روابط در زمینه‌های انرژی، تجاری، و بانکی را فراهم خواهد کرد.
با توجه به برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده قرار است نشست‌های تخصصی در سطح کارشناسی در دو روز نخست برگزار شود. کارشناسان ایرانی و روسی در قالب کارگروه‌های مختلف تخصصی به بررسی راه‌های توسعه همکاری بین دو کشور می‌پردازند و ضمن رفع چالش‌های موجود، نسبت به تدوین نقشه راه همکاری‌های آینده دو کشور در قالب سند یادداشت تفاهم هجدهمین اجلاس اقدام می‌کنند که به امضای وزیر نفت ایران و وزیر انرژی روسیه به‌عنوان رؤسای کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور می‌رسد.
پس از امضای معاهده مشارکت جامع راهبردی میان جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه در دی 1403 و تصویب موافقت‌نامه تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا در بهمن 1403 در مجلس شورای اسلامی ایران، زمینه‌های همکاری بین دو کشور بیش از پیش فراهم شده و پیش‌بینی می‌شود محورهای مختلفی ازجمله توسعه همکاری‌های انرژی، تجاری و اقتصادی، مالی و بانکی، حمل‌ونقل و لجستیک و گمرک، صنعت و معدن، کشاورزی، سلامت و بهداشت، فرهنگی، گردشگری، علمی و فناوری و ... همسو با اجرای توافق‌نامه‌های فوق برای گسترش همکاری‌های جامع دو کشور در این اجلاس بررسی شود.
گسترش همکاری در سایه تحریم غرب
با توجه به شرایط کنونی روسیه از لحاظ تحریم‌های کشورهای اروپایی و آمریکا، ارتباط با ایران می‌تواند برای صنعت نفت ایران و روسیه بسیار مفید باشد. کاهش اثرات تحریم برای دو طرف، دسترسی به فناوری‌های پیشرفته، سرمایه‌گذاری برای ایران را در بر دارد، اما برای روسیه نیز بازار جدید نفت و گاز را به همراه خواهد داشت.
دیمیتری کیسلوف، کارشناس انرژی در مؤسسه مطالعات انرژی روسیه در این زمینه می‌گوید: ایده سوآپ گاز روسیه از طریق کشورهای شوروی سابق به ایران و سپس کشورهای نیازمند به گاز، ایده‌ای جذاب است که ظرفیت خوبی برای سودآوری برای همه طرف‌های درگیر دارد. روسیه می‌تواند از این طریق گاز مازاد خود را به بازارهای جدید صادر کند و درآمدهای ارزی خود را افزایش دهد. ایران نیز می‌تواند از این طریق درآمدهای ارزی خود را افزایش و وابستگی‌اش به نفت را کاهش دهد. کشورهای نیازمند به گاز نیز می‌توانند از این طریق نیازهای خود را تأمین کنند.
البته این طرح با چالش‌هایی نیز روبه‌رو است. یکی از چالش‌ها این است که زیرساخت‌های لازم برای انتقال گاز از روسیه به ایران و سپس به کشورهای نیازمند به گاز وجود ندارد. این زیرساخت‌ها باید توسعه یابند که مستلزم سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی است. چالش دیگر اینکه کشورهای غربی ممکن است با این طرح مخالفت کنند. آنها ممکن است این طرح را به‌عنوان تلاش روسیه برای دور زدن تحریم‌ها تلقی کنند.
از نخستین نشست تا هجدهمین دوره، کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و روسیه، داستانی از مقاومت و تلاش بوده است. این نشست‌ها، نه فقط اقتصادی، بلکه پاسخی به چالش‌های سیاسی و تحریم‌های جهانی بوده‌اند. این داستان هنوز ادامه دارد و فصل‌های جدیدی در انتظار است.