بزرگنمايي:

بازار آریا - – عضو اتاق بازرگانی ایران؛ بازار: با نزدیک شدن به پایان ماراتن مذاکرات، گمانه‌زنی‌ها پیرامون گشایش‌های اقتصادی میان ایران و آمریکا افزایش یافته است. اگرچه هنوز هیچ‌چیز قطعی نیست، اما شواهد حاکی از آن است که در صورت حصول توافق و بازگشایی سفارت‌ها، اقتصاد ایران با یکی از مهم‌ترین تحولات دهه‌های اخیر مواجه خواهد شد: تشکیل اتاق مشترک بازرگانی ایران و ایالات متحده آمریکا.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
این اتفاق نه‌تنها پیامدهای نمادین جدی در سطح بین‌الملل دارد، بلکه می‌تواند به‌عنوان یک موتور محرک برای ترمیم روابط تجاری و بازسازی زیرساخت‌های اقتصادی کشور عمل کند. نگارنده به‌عنوان عضوی از بخش خصوصی و عضو اتاق بازرگانی، این یادداشت را با هدف شفاف‌سازی، تحلیل و ترسیم چشم‌انداز این رویداد مهم تقدیم می‌کند.
روابط تجاری در سایه تحریم: آمارهایی که باید دید
شاید برای بسیاری عجیب باشد، اما حتی در شدیدترین دوران تحریم، روابط تجاری میان ایران و آمریکا به‌طور کامل قطع نشده بود. بر اساس آمارهای رسمی، حجم تجارت دوجانبه در سال 2018 نزدیک به 500 میلیون دلار بود که بخش عمده آن شامل واردات ایران از آمریکا (عمدتاً مواد غذایی، دارو و اقلام کشاورزی) می‌شد. پس از بازگشت تحریم‌ها، این عدد به شکل چشمگیری کاهش یافت:
در سال 2019: حدود 78 میلیون دلار
در سال 2020 و 2021: حدود 40 میلیون دلار در هر سال
در سال 2023: حدود 61 میلیون دلار
و در سال 2024: با رشدی محدود به 97 میلیون دلار رسید
در این سال‌ها، صادرات ایران به آمریکا عملاً به صفر نزدیک بوده است. ممنوعیت واردات فرش، پسته، خاویار و دیگر اقلام ایرانی که پیش‌تر در بازار آمریکا جایگاه خاصی داشتند، از جمله موانع اصلی بوده است.
چشم‌انداز توافق: اعداد چگونه تغییر خواهند کرد؟
بر اساس تحلیل‌های کارشناسی و تجربه توافق برجام در سال 2015، در صورت تحقق یک توافق جدید، می‌توان حداقل سه سناریو برای رشد تجارت ایران و آمریکا متصور شد:
کوتاه‌مدت (1 سال پس از توافق):
حجم تجارت دوجانبه می‌تواند به حدود 300 تا 500 میلیون دلار در سال برسد. صادرات اقلام کشاورزی، دارویی و صنعتی آمریکا به ایران افزایش می‌یابد و صادرات فرش، خشکبار، صنایع‌دستی و محصولات غذایی ایرانی به آمریکا از سر گرفته خواهد شد.
میان‌مدت (3 تا 5 سال):
با رفع موانع بانکی و لجستیکی، احتمال دارد تجارت دوجانبه به 1 تا 2 میلیارد دلار در سال افزایش یابد. در این مرحله، شرکت‌هایی نظیر بوئینگ (در بخش هوانوردی)، جنرال الکتریک (در تجهیزات انرژی و پزشکی) و Pfizer (در دارو) می‌توانند وارد تعاملات گسترده‌تری با ایران شوند.
بلندمدت (5 سال به بالا):
اگر تحریم‌های اولیه نیز رفع شوند و ایران اصلاحات ساختاری لازم را اجرا کند، می‌توان به حجم تجارتی بیش از 3 میلیارد دلار در سال اندیشید. ایران بازاری بالقوه برای محصولات تکنولوژیک، زیرساختی و حتی خدمات مالی آمریکایی خواهد بود، در حالی‌که صادرات ایران نیز از تنوع بیشتری برخوردار خواهد شد.
پیش‌شرط‌ها و مسئولیت ما: اصلاح از درون
اما نباید فراموش کرد که هر توافقی، صرفاً یک فرصت است؛ نه تضمینی برای شکوفایی اقتصادی. ایران نیازمند یک جراحی اقتصادی عمیق است تا از این فرصت تاریخی بهره ببرد:
اصلاح نظام بانکی و خروج از لیست سیاه FATF
ارتقای زیرساخت‌های حمل‌ونقل و لجستیک تجاری
شفاف‌سازی فضای حقوقی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی
ایجاد کانال‌های مالی مطمئن با همکاری بانک‌های جهانی
توانمندسازی بخش خصوصی و مشارکت ایرانیان مقیم آمریکا
بدون این پیش‌نیازها، ورود دوباره به بازار آمریکا یا جذب سرمایه‌گذاران جدی، ممکن نخواهد بود.
تشکیل اتاق مشترک؛ فقط یک "خبر" نیست، یک "نقطه عطف" است
تشکیل اتاق مشترک بازرگانی ایران و آمریکا – که مراحل اولیه حقوقی آن سال‌ها پیش انجام شده بود – اکنون می‌تواند به سرعت فعال شود. این نهاد می‌تواند:
به عنوان پل ارتباطی میان فعالان اقتصادی دو کشور عمل کند
مسیر حقوقی و تجاری را برای شرکت‌های علاقه‌مند روشن کند
نقش لابی اقتصادی در نهادهای تصمیم‌گیر آمریکا ایفا کند
اعتمادسازی بین‌المللی نسبت به آینده اقتصادی ایران را تقویت کند
ما به‌عنوان بخش خصوصی باید آماده باشیم تا در صورت تحقق توافق، اولین گام عملی در عرصه اقتصادی را برداریم و این گام چیزی نیست جز فعال‌سازی رسمی اتاق مشترک بازرگانی ایران و آمریکا.
سخن پایانی: آینده را باید ساخت، نه فقط انتظارش را کشید
فرصت‌های اقتصادی تاریخ‌ساز، تنها زمانی تبدیل به دستاورد می‌شوند که همزمان با گشایش بیرونی، اراده‌ای برای اصلاح درونی شکل بگیرد. تشکیل اتاق مشترک بازرگانی ایران و آمریکا، نه یک رویا، بلکه یک نقشه راه واقعی است. اگر آماده باشیم.