بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای اقتصاد : در هر زمان که بازار ارز‌‌‌های دیجیتال با صعود‌‌‌های قابل توجه قیمتی مواجه می‌‌‌شود، فناوری و توکن‌‌‌های جدیدی پیرامون فناوری بلاک‌چین توجه سرمایه‌‌‌گذاران را به خود جلب می‌‌‌کنند و حجم قابل توجهی از سرمایه روانه نوآوری‌‌‌ها می‌‌‌شود. یکی از بزرگ‌ترین بازار‌‌‌های صعودی اخیر بازار ارز‌‌‌های دیجیتال در سال 2021 رخ داد که در آن قیمت بیت کوین به بیش از 60 هزار دلار رسید و اوج قیمتی جدیدی را ثبت کرد. علاوه بر آن، با همه‌گیری کرونا و خانه‌نشین شدن افراد، دارایی‌‌‌های دیجیتال جذابیت زیادی پیدا کردند و در این بین خرید و فروش نوعی جدید از توکن‌‌‌های بلاک‌چینی به نام توکن‌‌‌های غیرمثلی یا NFT نیز رواج یافت.
این توکن‌‌‌ها مالکیت افراد بر دارایی‌‌‌های مختلف دیجیتال یا فیزیکی را بر بستر بلاک‌چین ثبت می‌‌‌کردند و به راحتی خرید و فروش آنها امکان‌‌‌پذیر بود. در میان کاربرد‌‌‌های مختلف، تجارت آثار هنری به کمک NFT توجهات بسیاری را به خود جلب کرد و برخی توکن‌‌‌ها به قیمت چند ده میلیون دلار به فروش رفتند.
با این حال، بازار نزولی 2022 به ناگهان علاقه به این نوع از توکن‌‌‌ها را کاهش داد و در ادامه بازار‌‌‌های صعودی 2024 و 2025 نیز نتوانستند چندان تغییری در این روند ایجاد کنند. اخیرا و در تراکنشی بزرگ، دارنده توکنی از مجموعه کریپتوپانکس NFT خود را با ضرر تقریبا 10 میلیون دلاری به فروش رساند که به خوبی شرایط بازار این نوع از توکن‌‌‌ها را نشان می‌‌‌دهد و می‌‌‌تواند نشانه‌‌‌ای از افول تب خرید و فروش آثار هنری بر بستر بلاک‌‌‌چین تلقی شود.
نشانه‌‌‌های پایان
روز پنج‌شنبه، یک سرمایه‌‌‌گذار توکن NFT خود از مجموعه محبوب کریپتوپانکس را با زیان تقریبا 10 میلیون دلاری به فروش رساند. با وجود این، این توکن همچنان با قیمت 4 هزار اتریوم به ارزش حدود 6 میلیون دلار به فروش رفته است که نمایانگر ادامه فعالیت نهنگ‌‌‌ها و سرمایه‌‌‌گذاران بزرگ در این بازار است.
فروشنده، توکن NFT خود را یک سال پیش و با قیمت 4500 اتریوم که در آن زمان 15.7 میلیون دلار ارزش داشت خریداری کرده بود. به رغم این ضرر سنگین، براساس داده‌‌‌های منتشر شده تراکنش 6میلیون دلاری همچنان بزرگ‌ترین فروش توکن‌‌‌های غیرمثلی در طول 30 روز گذشته به شمار می‌‌‌رود.
این فروش در زمانی رخ می‌‌‌دهد که سرمایه‌‌‌گذاران علاقه چندانی به توکن‌‌‌های غیرمثلی نشان نمی‌‌‌دهند. حجم معاملات این توکن‌‌‌ها در شبکه اتریوم در ماه گذشته بیش از 53درصد کاهش یافته است و در دیگر شبکه‌‌‌های بلاک چینی از جمله پالیگان نیز کاهشی مشابه دیده می‌‌‌شود.
ارزش برترین مجموعه‌‌‌های NFT بازار نیز به طور قابل توجهی نسبت به اوج خود در سال 2021 کاهش یافته‌‌‌اند. مجموعه کریپتوپانکس در حال حاضر با کف قیمتی حدود 43 اتریوم یا معادل 68 هزار دلار معامله می‌‌‌شود که نسبت به رکورد تاریخی 113.9 اتریوم در اکتبر 2021 بیش از 61‌درصد کاهش داشته است.
کف قیمتی مجموعه Bored Ape Yacht Club نیز 89درصد کاهش یافته است و کاهش 93 درصدی در مجموعه Mutant Ape Yacht Club دیده می‌‌‌شود. این شرایط در حالی است که این دو مجموعه در چند سال گذشته در لیست محبوب‌‌‌ترین و برترین مجموعه‌‌‌های NFT قرار داشتند.
با وجود این، بازار NFT همچنان توجه بخشی از سرمایه‌‌‌گذاران را به خود دارد و به طور کامل فرو نریخته است. فروش اخیر نشان داد که هنوز سرمایه‌‌‌گذاران و نهنگ‌‌‌ها در این بازار فعالیت دارند و حجم معاملات ماهانه تقریبا 400میلیون دلاری در این بازار دیده می‌‌‌شود که رقمی قابل توجه است.
در این بین برخی مجموعه‌‌‌های جدید نیز توانسته‌‌‌اند تا رشد قیمتی داشته باشند و سرمایه‌‌‌های جدیدی را به خود جلب کنند. بنابراین در حالی که بازار توکن‌‌‌های غیرمثلی فاصله بسیار زیادی با اوج خود پیدا کرده است، اما خرید و فروش آثار هنری همچنان برای بخشی از فعالان بازار جذابیت دارد.
هرچند برخی تحلیلگران بر این باور هستند که توکن‌‌‌های غیرمثلی آثار هنری دیر یا زود ارزش خود را از دست خواهند داد و در بلندمدت، این نوع از توکن‌‌‌ها تنها برای موارد کاربردی مانند ثبت و انتقال مالکیت دارایی‌‌‌های باارزش یا اسناد استفاده خواهند شد؛ دیدگاهی که مخالفان خود را دارد و حجم معاملات نیز نشان می‌‌‌دهد که بازار هنوز به طور کامل با این نگاه همراه نیست.
نگاهی به NFT در ایران
با وجود اینکه اخیرا روند کاهش علاقه به این توکن‌‌‌های غیرمثلی دیده می‌‌‌شود، این توکن‌‌‌ها در چند سال گذشته از جمله پرسروصداترین روند‌‌‌های بازار رمزارز‌‌‌ها در سطح جهانی به شمار می‌‌‌رفتند و شرکت‌‌‌های بزرگ و کوچکی به این حوزه وارد شدند.
هنرمندان، برند‌‌‌های مطرح و حتی افراد مشهور توکن‌‌‌های غیرمثلی خود را عرضه کردند و آثار خود را به شکل این توکن‌‌‌ها به فروش رساندند. با وجود این ، در حالی که در کشور‌‌‌های مختلف جهان بازار NFT میلیون‌‌‌ها دلار گردش مالی داشت، در ایران هرگز استقبال گسترده‌‌‌ای از این توکن‌‌‌ها دیده نشد.
این اتفاق در حالی رخ داد که ارز‌‌‌های دیجیتال در ایران از محبوبیت زیادی برخوردار بوده و هستند، میلیون‌‌‌ها نفر در سراسر کشور از این دارایی‌‌‌های دیجیتال برای حفظ ارزش سرمایه خود و همچنین سرمایه‌‌‌گذاری استفاده می‌‌‌کنند و صرافی‌‌‌های بزرگ و کوچک داخلی در حوزه رمزارز‌‌‌ها فعالیت دارند.
علاوه بر آن، محدودیت‌‌‌های خاصی برای معاملات NFT در مسیر کاربران ایرانی وجود نداشت. در حالی که اکثر پلتفرم‌‌‌های معاملاتی خارجی به دلیل تحریم‌‌‌ها به کاربران ایرانی خدمات نمی‌‌‌دهند، توکن‌‌‌های غیرمثلی ماهیتی غیرمتمرکز داشتند و حجم قابل توجهی از معاملات آنها بر بستر صرافی و پلتفرم‌‌‌های غیرمتمرکز انجام می‌‌‌شد؛ محیط‌‌‌هایی که هیچ محدودیتی برای ایرانیان ندارند.
برخی هنرمندان شناخته شده و حتی فعالان مستقل ایرانی نیز در بازار NFT فعالیت داشته و توکن‌‌‌های خود را عرضه کردند. در حالی که برخی از این افراد موفق شدند فروش‌‌‌های قابل توجهی ثبت کنند، اما اکثر این معاملات در بازار‌‌‌های جهانی رخ داد و خریداران ایرانی کمی برای این توکن‌‌‌ها وجود داشت.
این عدم استقبال ریشه در چند دلیل مختلف داشت که یکی از مهم‌‌‌ترین آنها، قدرت خرید پایین به شمار می‌‌‌رود. در حالی که کاربران ایرانی می‌‌‌توانند حتی با سرمایه بسیار کم مقداری از ارز‌‌‌های دیجیتال را خریداری کنند، خرید توکن‌‌‌های NFT باید به شکل کامل انجام می‌‌‌شد و با توجه به افت شدید ارزش ریال، حتی خرید ساده‌‌‌ترین توکن‌‌‌ها نیازمند پرداخت چند میلیون تومان بود که این موضوع برای بسیاری از کاربران مقرون به صرفه نبود.
علاوه بر این، استفاده از پلتفرم‌‌‌های غیرمتمرکز و پیچیدگی‌‌‌های فنی آنها برای بسیاری از کاربران تازه‌‌‌وارد ایرانی مانعی جدی بود. در سال 2021 که بیشتر ایرانی‌‌‌ها تازه با دنیای رمزارز‌‌‌ها آشنا شده بودند، مفاهیمی مثل کیف پول غیرمتمرکز، قرارداد هوشمند یا کارمزد شبکه بسیار ناشناخته و گیج‌‌‌کننده بودند. ورود به پلتفرم‌‌‌های خرید و فروش NFT نیازمند دانش فنی، زبان انگلیسی و آشنایی با مفاهیم بلاک‌‌‌چین بود؛ در حالی که اکثریت کاربران ایرانی تنها جذب خرید و فروش ساده رمزارز‌‌‌ها از طریق صرافی‌‌‌های داخلی شده بودند.
عدم اعتماد عمومی به پروژه‌‌‌های دیجیتالی ناشناخته از جمله دیگر عوامل مهم کاهش علاقه به توکن‌‌‌های NFT ایران به شمار می‌‌‌رود. با رشد فضای رمزارز در ایران، همزمان فعالیت کلاهبرداری‌‌‌ها و پروژه‌‌‌های پانزی نیز افزایش یافت. این تجربه تلخ، باعث شد کاربران ایرانی با تردید و احتیاط بیشتری به حوزه‌‌‌هایی مثل NFT نگاه کنند و زمانی که یک تصویر دیجیتال با قیمت‌‌‌های نجومی به فروش می‌‌‌رفت برای بسیاری از مردم این موضوع غیرواقعی و حتی مشکوک به‌‌‌نظر می‌‌‌رسید.
از دیدگاه فرهنگی نیز باید در نظر داشت که خرید و فروش آثار هنری در ایران هرگز بازار پررونقی نداشته است. در جامعه‌‌‌ای که هنوز برای هنر‌‌‌های سنتی ارزش‌‌‌گذاری اقتصادی محدودی وجود دارد، درک ارزش دارایی‌‌‌های هنری دیجیتال کار ساده‌‌‌ای نیست. مردم عموما آثار هنری را برای مصرف زیبایی‌‌‌شناختی می‌‌‌خواهند و به آنها به عنوان گزینه‌‌‌ای برای سرمایه‌‌‌گذاری نگاه نمی‌‌‌کنند.
علاوه بر آن، در ایران مفهوم کپی‌‌‌رایت هنوز به‌‌‌طور گسترده در جامعه نهادینه نشده و بسیاری از مردم درک دقیقی از حقوق مالکیت فکری ندارند. استفاده بدون اجازه از آثار هنری، موسیقی، فیلم و محتوای دیجیتال امری رایج است و کمتر کسی نگران پیامد‌‌‌های قانونی آن است.
این نگاه باعث می‌‌‌شود تا ارزش‌‌‌گذاری بر مالکیت دیجیتال که اساس NFT‌‌‌ها بر آن استوار است، در ایران چندان جدی گرفته نشود. وقتی جامعه‌‌‌ای برای حقوق معنوی آثار هنری احترام قائل نیست، طبیعی است که تمایلی به خرید و فروش نسخه‌‌‌های دیجیتال و ثبت شده در بلاک‌چین نیز دیده نشود.