بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای اقتصاد : دور نخست گفت‌وگوهای غیرمستقیم هیات‌های بلندپایه ایران و آمریکا در شرایطی عصر روز شنبه 23 فروردین به پایان رسید که طرفین در فضایی دوستانه توافق کردند تا شنبه 30فروردین مجددا مذاکرات خود را از سر بگیرند. عباس عراقچی و استیو ویتکاف روسای هیات‌های ایران و آمریکا این مذاکرات را سازنده، مثبت و امیدوارکننده اعلام کردند. بدر البوسعیدی، وزیر خارجه سلطان‌نشین عمان، به عنوان میزبان این دور از گفت‌وگوها نیز تاکید کرد مشارکت طرفین در فضایی دوستانه و مساعد برای نزدیک شدن دیدگاه‌ها انجام شد.
عکس: حمید فروتن - وزارت امور خارجه
همان‌طور که از قبل اعلام شده بود، روز شنبه در مسقط مذاکراتی بین سید‌عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران و استیو ویتکاف، نماینده ویژه دونالد ترامپ به مدت بیش از دو ساعت و نیم و در دو سالن مجزا و به گفته وزیر خارجه عمان در «فضایی دوستانه» انجام گرفت. در پایان این گفت‌وگو‌ها ضمن اعلام موافقت طرفین با «ادامه مذاکرات» در «هفته آینده»، وزارت خارجه خبر داد که در پایان «روسای هیات‌های نمایندگی ایران و آمریکا در هنگام ترک محل گفت‌وگوها با حضور وزیر امور خارجه عمان دقایقی گفت‌وگو کردند».
رئیس دستگاه دیپلماسی درباره گفت‌وگوی وی و ویتکاف در زمان ترک محل گفت‌وگو با حضور وزیر خارجه عمان اظهار کرد: امر معمولی بود، در هنگام خروج دو هیات با هم برخورد داشتند و چند دقیقه‌ای گفت‌وگو کردیم، این یک امر پذیرفته‌شده است. در برخورد با دیپلمات‌های آمریکایی همیشه نزاکت دیپلماتیک را رعایت کردیم و این بار هم در همان حد، در حد یک صحبت اولیه و سلام و علیک، انجام شد و بعد محل را ترک کردیم. چیز فوق‌العاده‌ای نبود.
این گفت‌وگوهای غیرمستقیم راجع به موضوع «رفع تحریم‌ها و بحث هسته‌ای» از ساعت 15:20 به وقت تهران آغاز شد و نزدیک به سه ساعت ادامه داشت.
خبرگزاری‌های داخلی گزارش دادند که در این‌ گفت‌وگوها با وساطت عمان و در فضایی سازنده و مبتنی بر احترام متقابل، نمایندگان تهران و واشنگتن، مواضع دولت‌های متبوع خود راجع به موضوعات مرتبط با برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران و رفع تحریم‌های غیرقانونی علیه ایران را از طریق وزیر امور خارجه عمان تبادل کردند. این گفت‌وگوها در محل پیش‌بینی‌شده توسط میزبان عمانی انجام شد.
بعد از پایان گفت‌وگوها یک عضو تیم مذاکره‌کننده ایرانی به خبرگزاری ایسنا اعلام کرد که روند مذاکرات انجام‌شده در مجموع خوب بوده است.
وزیر خارجه پیش از شروع مذاکرات دیداری با سید بدر بن حمد البوسعیدی، وزیر خارجه عمان، داشت و محورها و مواضع جمهوری اسلامی ایران را برای انتقال به طرف مقابل، در اختیار وزیر امور خارجه عمان قرار داد.
همچنین عراقچی صبح روز شنبه در گفت‌وگو با خبرگزاری صداوسیما تاکید کرده بود که اگر طرف مقابل از موضع برابر وارد مذاکره شده باشد، شانسی برای یک تفاهم اولیه که منجر به یک مسیر مذاکراتی شود، وجود خواهد شد و اگر اراده کافی وجود داشته باشد درباره جدول زمانی تصمیم می‌گیریم. عراقچی پیش از آغاز گفت‌وگوی غیرمستقیم بین ایران و آمریکا، با وزیر خارجه عمان دیدار و رایزنی کرد.
دستیابی به توافق منصفانه
در‌عین‌حال وزیر خارجه عمان که میانجی‌گری این گفت‌وگوها را بر عهده داشت، بعد از پایان آن در توییتی نوشت: «باعث افتخار من است که اعلام کنم روز شنبه در مسقط میزبان وزیر امور خارجه ایران، دکتر سید‌عباس عراقچی، و نماینده ویژه ریاست‌جمهوری ایالات متحده، استیو ویتکاف بودیم و میانجی‌گری برای آغاز روندی از گفت‌وگو و مذاکرات را بر عهده گرفتیم؛ با هدف مشترک دستیابی به توافقی منصفانه و الزام‌آور.»
البوسعیدی ادامه داد: «مایلم از دو همکار خود بابت مشارکت در این گفت‌وگوها که در فضایی دوستانه و مساعد برای نزدیک شدن دیدگاه‌ها و در نهایت دستیابی به صلح، امنیت و ثبات در سطح منطقه‌ای و جهانی برگزار شد، تشکر کنم. ما به همکاری خود ادامه خواهیم داد و تلاش‌های بیشتری خواهیم کرد تا به این هدف مهم دست یابیم.»
مذاکرات سرنوشت‌ساز
از نخستین ساعات روز شنبه 23 فروردین‌ماه 1404 تب‌و‌تاب مذاکرات کشور را فراگرفته بود و مردم ایران در شبکه‌های مجازی و خبرگزاری‌ها در جست‌وجوی تحلیل‌ها و اخبار مرتبط با مذاکرات غیرمستقیم و مهم ایران و آمریکا بودند؛ مذاکراتی که خبر آغاز رسمی آن ساعت 3:20 بعدازظهر به وقت تهران اعلام شد. از نگاه اغلب تحلیلگران و کارشناسان سیاست خارجی، در میانه تاکید ترامپ بر گزینه سخت در صورت عدم رسیدن به نتیجه از طریق راهکار دیپلماتیک، تهدید اروپا به فعال کردن مکانیزم ماشه و از بین نرفتن خطر درگیری بین ایران و اسرائیل، این گفت‌وگوها برای تهران بسیار مهم و سرنوشت‌ساز است. سیدعباس عراقچی که ریاست هیات ایرانی را بر عهده داشت، صبح روز شنبه عازم مسقط شد. مجید تخت‌روانچی، کاظم غریب‌آبادی و اسماعیل بقایی، معاونان وزیر خارجه، اعضای هیات ایرانی هستند که در این سفر عراقچی را همراهی کردند.
شروع یک روند
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، روز شنبه و همزمان با برگزاری مذاکرات غیرمستقیم تهران-واشنگتن در مسقط، به بیان جزئیاتی از این مذاکرات پرداخت و با بیان اینکه «وزیر خارجه ایران قبل از آغاز گفت‌وگوهای غیرمستقیم بین ایران و آمریکا با وزیر خارجه عمان دیدار و رایزنی کرد»، گفت: «در این جلسه در مورد نحوه انجام کار و پیش‌بینی‌هایی که میزبان عمانی انجام داده است، رایزنی و گفت‌وگو شد و مجموعه نظرات و پیشنهادهای ایران برای انتقال به طرف آمریکایی، در اختیار وزیر خارجه عمان قرار گرفت.»
وی تاکید کرد: «این گفت‌وگوها نشانگر عزم ایران برای تامین منافع ملی ایران با ابزار دیپلماسی است.» سخنگوی وزارت خارجه خاطرنشان کرد: «این گفت‌وگوها آزمونی برای طرف مقابل است که جدیت خود را نشان دهد. امروز یک روز مهم و تعیین‌کننده است برای اینکه این رویکرد سازنده ایران، قدر دانسته شود.» بقایی همچنین در پاسخ به این سوال که مذاکرات تا چه زمانی طول خواهد کشید، توضیح داد که این یک شروع است، بنابراین طبیعی است که در این مرحله طرفین مواضع مبنایی خود را از طریق واسطه عمانی در اختیار هم قرار دهند.
سخنگوی دستگاه دیپلماسی همزمان با برگزاری این گفت‌وگوها اعلام کرده بود که انتظار نمی‌رود‌ که این دور از مذاکرات طولانی باشد. رویترز پیش‌تر مدعی شده بود محورهای این دور از گفت‌وگوها تبادل زندانیان، کاهش تنش در منطقه و کاهش تحریم‌های ایران در قبال کاهش فعالیت‌های هسته‌ای ایران خواهد بود. اما سخنگو گفت که این خبر رویترز هیچ مبنایی ندارد.
استقبال خارجی از گفت‌وگوها
مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا با برخی واکنش‌های خارجی نیز مواجه شد. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، پیش از شروع مذاکرات در گفت‌وگویی ابراز امیدواری کرد که مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در عمان به توافقی برای حل‌وفصل سیاسی مساله برنامه هسته‌ای ایران منجر شود. کریستین واگنر، سخنگوی وزارت امور خارجه آلمان، نیز در جمع خبرنگاران در برلین گفت که آلمان از تجدید گفت‌وگوی ایران و آمریکا استقبال می‌کند و هدف نهایی از این مذاکرات، یک راه‌حل دیپلماتیک برای تضمین این است که ایران به سلاح هسته‌ای دست پیدا نمی‌کند.
دو هدف مذاکرات مسقط به روایت الجزیره
الجزیره در گزارشی از مذاکرات مسقط می‌نویسد: دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، به خبرنگاران گفت که می‌خواهد ایران «کشوری فوق‌العاده، بزرگ و شاد باشد، اما آنها نمی‌توانند سلاح هسته‌ای داشته باشند». تحلیلگران معتقدند این مذاکرات گامی حیاتی برای بهبود روابط و بازسازی اعتماد بین دو طرف پس از خروج یک‌جانبه آمریکا از توافق هسته‌ای 2015 است. ویتکاف در مصاحبه‌ای با وال‌استریت ژورنال گفته بود: «ما با هدف برچیدن برنامه هسته‌ای به مذاکرات می‌رویم. این موضع ما در امروز است.»
الجزیره می‌نویسد استیو ویتکاف رهبری تیم آمریکایی در مذاکرات عمان را بر عهده دارد. او در مصاحبه‌ای با وال‌استریت ژورنال گفته بود که موضع کنونی آمریکا با درخواست برچیدن کامل برنامه هسته‌ای ایران آغاز می‌شود، اما افزود: «البته به این معنا نیست که در حاشیه نتوانیم راه‌هایی برای مصالحه بین دو کشور پیدا کنیم.» او تاکید کرد: «خط قرمز ما این است که توانایی هسته‌ای به ساخت تسلیحات هسته‌ای منجر نشود.»
ویتکاف اظهار کرد که اگر ایران از برچیدن برنامه هسته‌ای خود امتناع کند، تصمیم‌گیری درباره نحوه ادامه کار و بخش‌هایی از برنامه که آمریکا ممکن است بپذیرد، بر عهده ترامپ خواهد بود. او گفت هدف مذاکرات مسقط اعتمادسازی و توضیح اهمیت دستیابی به توافق است، نه دستیابی به توافقات کامل. به گفته او، هر توافقی نیازمند اقدامات نظارتی قوی برای اطمینان از عدم تلاش ایران برای ساخت بمب هسته‌ای خواهد بود.
در دولت ترامپ دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد؛ برخی مانند مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، رویکرد تندتری در حمایت از اسرائیل دارند. اما اگر موضع دولت در نهایت به دیدگاه‌ها و تصمیمات یک نفر، یعنی رئیس‌جمهور، وابسته باشد، این می‌تواند برای ایران خبر خوبی باشد. الجزیره می‌نویسد دلیل آن این است که ایران بارها گفته قصد دستیابی به سلاح هسته‌ای ندارد و تنها به دنبال برنامه هسته‌ای غیرنظامی است. همچنین، می‌توان نتیجه گرفت در این مذاکرات درباره دیگر تسلیحات ایران، مانند موشک‌های بالستیک یا «محور مقاومت» گفت‌وگویی نخواهد شد.
چرا ویتکاف به ایران بیاید؟