بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای اقتصاد : روابط ترکیه و اسرائیل در زمره روابط پرچالش در میان کشورهای منطقه است؛ روابطی که طرفین آن را با دست پس می‌زنند و با پا پیش می‌کشند. این روابط پس از فروپاشی رژیم اسد و حاکم شدن نیروهای تحریرالشام بر سوریه جلوه دیگری یافت. می‌توان روابط این دو بازیگر را از نوع «دوستی پنهان، رقابت آشکار» دانست. هیچ‌کدام نمی‌توانند به منافع دیگری به‌طور مستقیم حمله کنند. با توجه به عضویت ترکیه در ناتو، هرگونه حمله اسرائیل به ترکیه یا منافع مستقیم آنکارا در سوریه، اسرائیل را با ناتو طرف می‌کند. از سوی دیگر، ترکیه نیز هرگز امکان حمله به اسرائیل را ندارد. در گزارش زیر به دو محور اساسی در روابط این دو بازیگر اشاره‌شده است: اول، ترسیم یک خط عدم منازعه در سوریه میان طرفین تا با یکدیگر اصطکاک نظامی پیدا نکنند؛ دوم، مخالفت اسرائیل با فروش اف-35 از سوی آمریکا به آنکارا.
دو مقام غربی به «میدل‌ایست‌آی» گفتند که ترکیه و اسرائیل برای جلوگیری از هرگونه سوءتفاهم و جلوگیری از درگیری احتمالی بین نظامیان خود، درباره ایجاد یک «خط عدم تعارض» در سوریه گفت‌وگو کرده‌اند. هفته گذشته، نیروی هوایی اسرائیل چندین حمله هوایی در سوریه انجام داد و پایگاه‌های نظامی -از جمله پایگاه هوایی حماه و پایگاه هوایی تیاس (که به‌عنوان T4 هم شناخته می‌شود)– را هدف قرار داد؛ پایگاه‌هایی که ترکیه در نظر داشت به‌زودی در آنها مستقر شود. «شان ماتیوس» و «راغب سویلو» در گزارش خود در «میدل‌ایست‌آی» نوشتند، این حملات درست زمانی رخ داد که آنکارا در حال آماده شدن برای اعزام یک تیم فنی برای بررسی پایگاه T4 و انجام ارزیابی اولیه برای بازسازی بود.
این دو مقام غربی به «میدل‌ایست‌آی» گفتند که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل گفته که اسرائیل فرصت محدودی برای حمله به پایگاه T4 دارد قبل از اینکه ترکیه بتواند دارایی‌های نظامی خود را در آنجا مستقر کند. او گفت که به‌محض ورود ترکیه، این پایگاه برای عملیات اسرائیل در زمره «مکان‌های ممنوعه» قرار خواهد گرفت. هدف قرار دادن ارتش ترکیه که حتی به‌اشتباه مورد حمله نیروهای اسرائیلی قرار می‌گیرد، خطر ایجاد یک درگیری بزرگ را در پی خواهد داشت. با این ‌حال، استقرار سامانه‌های پدافند هوایی در این پایگاه‌ها، هواپیماهای اسرائیلی را از عملیات در این منطقه بازمی‌دارد. «میدل‌ایست‌آی» هفته گذشته گزارش داد که آنکارا در حال تصرف پایگاه T4 برای استقرار پهپادهای نظارتی و حمله است.
ترکیه همچنین قصد داشت سامانه‌های پدافند هوایی از نوع «حصار» را نصب کند. در نهایت، ارتش ترکیه قصد دارد یک سیستم دفاع هوایی لایه‌ای در داخل و اطراف پایگاه ایجاد کند، با قابلیت‌های برد کوتاه، متوسط ​​و بلند که برای مقابله با تهدیدات هواپیماها، پهپادها و موشک‌ها طراحی شده است. بر اساس گزارش‌ها، این طرح‌ها شامل استقرار موقت سامانه‌های دفاع هوایی اس-400 ساخت روسیه تا تکمیل بازسازی پایگاه است. به گفته همین منابع غربی، نتانیاهو معتقد است که پس از حملات هوایی، پیشرفت‌هایی برای دستیابی به توافق خلع سلاح با ترکیه حاصل شده است و مذاکرات ادامه دارد. نتانیاهو همچنین تاکید کرده است که اسرائیل همچنان بر غیرنظامی کردن کامل جنوب سوریه از جمله عدم هرگونه حضور ترکیه اصرار دارد.
یک منبع جداگانه مطلع از تنش‌های ترکیه و اسرائیل تایید کرد که هر دو طرف از زمان حمله اسرائیل به پایگاه T4 در حال مذاکره برای ایجاد یک «خط عدم تعارض» بوده‌اند. این منبع گفت: «مقامات اسرائیل و ترکیه هر دو بیانیه‌های مشابهی را در یک روز منتشر کردند و گفتند که به دنبال درگیری با یکدیگر در سوریه نیستند. به نظر می‌رسد این اقدام هماهنگ شده باشد.» هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه روز جمعه به رویترز گفت که ترکیه به دنبال رویارویی با اسرائیل در سوریه نیست. همین پایگاه خبری بیانیه‌ای از یک مقام ارشد اسرائیلی را با همان عبارات گزارش کرد. این منبع افزود: به‌رغم تهدیدهای عمومی، اسرائیل احتمالا پایگاه‌های نظامی ترکیه در حماه و پالمیرا را به‌عنوان بخشی از ترتیبات رفع تعارض می‌پذیرد.
فروپاشی دولت بشار اسد در ماه دسامبر و ظهور ترکیه به‌عنوان یک قدرت منطقه‌ای مسلط در سوریه، اسرائیل را نگران کرده که اکنون آنکارا تهدیدی بالقوه بزرگ‌تر از ایران است. از ماه دسامبر، آنکارا و دمشق پس از سرنگونی اسد در حال مذاکره برای یک پیمان دفاعی هستند. بر اساس توافق پیشنهادی، ترکیه پوشش هوایی و حفاظت نظامی برای دولت جدید سوریه که در حال حاضر فاقد ارتش کارآمد است، فراهم خواهد کرد. ترکیه همچنین قصد دارد کارزار خود را علیه داعش تشدید کند که شرط اصلی برای بررسی خروج ایالات‌متحده از منطقه است. این منبع افزود: «آمریکا داور نهایی در سوریه باقی می‌ماند و به نظر می‌رسد واشنگتن از اسرائیل و ترکیه می‌خواهد که تنش‌ها را کاهش دهند.» مقامات ترکیه می‌گویند که این کشور قصد دارد پایگاه‌های نظامی خود را در شرق سوریه به‌عنوان بخشی از کارزار ضد داعش ایجاد کند. درحالی‌که واشنگتن برای عقب‌نشینی آماده می‌شود، آنکارا در حال کار برای ایجاد یک پلتفرم منطقه‌ای - متشکل از اردن، لبنان، سوریه و عراق - برای ادامه عملیات علیه داعش است.
پایگاه‌های T4 و پالمیرا برای شکار عناصر باقی‌مانده داعش در منطقه حیاتی هستند. با این ‌حال، نگرانی اصلی اسرائیل درباره سوریه همچنان آزادی عملیات هوایی اسرائیل در این کشور است؛ زیرا اگر تجهیزات دفاع هوایی ترکیه نصب شود، می‌تواند جت‌های اسرائیل را از انجام عملیات هوایی با استفاده از حریم هوایی سوریه منع کند. فیدان روز جمعه گفت: «ما نمی‌توانیم به نمایندگی از سوری‌ها صحبت کنیم. امنیت سوریه باید توسط سوری‌ها تعیین شود. اگر آنها می‌خواهند تفاهم خاصی با اسرائیلی‌ها داشته باشند، این کار آنهاست.»
نتانیاهو مخالف فروش اف-35 به ترکیه
سه منبع از جمله دو مقام ارشد غربی به «میدل‌ایست‌آی» گفتند که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل با اشاره به نگرانی از نفوذ فزاینده آنکارا در سوریه، با مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا برای جلوگیری از فروش جنگنده‌های اف-35 به ترکیه، لابی کرد. «ماتیوس- سویلو» در ادامه گزارش خود نوشتند، این دو مقام غربی گفتند که نتانیاهو در طی تماس‌های متعدد با روبیو در ماه‌های مارس و آوریل موضوع اف-35 را مطرح کرده است. منبع سومی که با این موضوع آشنا است، تایید کرد که نتانیاهو روبیو را برای عدم فروش این جنگنده به ترکیه تحت ‌فشار قرار داده است. اگرچه نتانیاهو به‌طور خصوصی گفته که با ترامپ درباره عدم فروش این جنگنده لابی خواهد کرد، اما معلوم نیست در سفر او به واشنگتن این موضوع هم در دستور کار قرار داشته است یا خیر؟ اما یک چیز روشن است. رقابت اسرائیل و ترکیه در سوریه در حال داغ شدن است. مقامات غربی به «میدل‌ایست‌آی» گفتند که نتانیاهو و مشاورانش روبیو را متحدی قوی در تلاش برای جلوگیری از دستیابی ترکیه به اف-35 می‌دانند.
«ماتیوس- سویلو»، گزارشگران «میدل‌ایست‌آی» در بخش دیگری از گزارش خود افزودند: روبیو یکی از «باز»ها در کابینه ترامپ است. او یکی از معدود مقامات آمریکایی بود که نسبت به دستگیری شهردار استانبول، اکرم امام‌اوغلو در 19مارس ابراز نگرانی کرد. زندانی شدن امام اوغلو، رقیب اصلی رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، اعتراضات گسترده‌ای را در ترکیه برانگیخت. استیو ویتکاف، فرستاده ترامپ در خاورمیانه، در بحبوحه پیامدهای بازداشت، گفت که ترامپ یک تماس تلفنی «واقعا متحول‌کننده» با اردوغان داشت و گفت: «خبرهای مثبت زیادی در حال حاضر از ترکیه منتشر می‌شود.» این منابع به «میدل‌ایست‌آی» گفتند که نتانیاهو چندین‌بار موضوع اف-35 را با روبیو مطرح کرده است، از جمله در تماسی که قبل از میزبانی روبیو از همتای ترک خود، هاکان فیدان، در واشنگتن دی سی در 25مارس صورت گرفت.
در روایت این دیدار که توسط وزارت امور خارجه ارائه شد، آمده است که دو طرف درباره «همکاری نزدیک برای حمایت از یک سوریه با ثبات، یکپارچه و صلح‌آمیز» گفت‌وگو کردند. روبیو و فیدان همچنین در حاشیه نشست سران ناتو در بروکسل در ماه آوریل دیدار گرمی داشتند. زمانی که روبیو یک سناتور جمهوری‌خواه بود، علاقه شدیدی به شرق مدیترانه داشت. او قانونی را برای پیشبرد همکاری امنیتی و انرژی بین یونان، قبرس و اسرائیل تصویب کرد. روبیو یکی از نویسندگان «قانون مشارکت امنیت و انرژی مدیترانه شرقی» در سال2019 بود که به تامین مالی نظامی خارجی برای یونان اجازه داد و ممنوعیت فروش تسلیحات به جمهوری قبرس را لغو کرد. یونان دشمن تاریخی ترکیه در منطقه است. ترکیه در سال1974 پس از کودتای نافرجام قبرس برای اتحاد آن با یونان به شمال قبرس حمله کرد. ترکیه بیش از 35هزار سرباز در جمهوری ترک قبرس شمالی دارد؛ کشوری که هیچ کشور عضو سازمان ملل به‌جز ترکیه آن را به رسمیت نمی‌شناسد.
قبرس، یونان و اسرائیل از نفوذ فزاینده ترکیه در منطقه پس از سرنگونی دولت بشار اسد توسط شورشیان اسلام‌گرا در سال گذشته در سوریه، نگران شده‌اند. با روی کار آمدن متحدان آنکارا در دمشق، یونان و قبرس نگران هستند که ترکیه بتواند قرارداد دریایی را که با دولت مستقر در طرابلس لیبی منعقد کرده است، تکرار کند. یونان و اسرائیل روابط نظامی خود را برای یک دهه با حمایت ایالات‌متحده، تا حدی در پاسخ به آن توافق دریایی با لیبی، تعمیق بخشیده‌اند.
این مشارکت در واکنش به نفوذ فزاینده ترکیه در سوریه تسریع شده است. نخست‌وزیر یونان، میتسوتاکیس در 30مارس از اسرائیل بازدید کرد و یونان در حال مذاکره با اسرائیل برای خرید سامانه دفاع هوایی میان برد «باراک» است. وزارت خارجه اسرائیل از اظهارنظر درباره لابی نتانیاهو خودداری کرد. یک منبع آگاه با تفکر آنکارا گفت که با وجود آگاهی از لابی نتانیاهو، آنها معتقدند که او نمی‌تواند کار زیادی انجام دهد. یک مقام ارشد ترکیه به «میدل‌ایست‌آی» گفت که دولت ترامپ هیچ تغییری در پرونده اف-35 ابراز نکرده است. این منبع آگاه گفت: «نتانیاهو تنها می‌تواند از ترامپ بخواهد که اف-35های بیشتری به اسرائیل بفروشد، شاید دوبرابر خرید ترکیه. نمی‌توان به ترامپ گفت که این فروش را انجام ندهد.»
درحالی‌که ترامپ اغلب از روابط خوب خود با اردوغان سخن می‌گوید، اما از ترکیه انتقاد هم می‌کند. ترامپ در ماه دسامبر گفت که اردوغان پس از سرنگونی دولت اسد توسط هیئت تحریرالشام «تسلط غیردوستانه» بر سوریه را ترتیب داد. او نسبت به توسعه‌طلبی ترکیه ابراز نگرانی کرد و گفت: «آنها هزاران سال است که [سوریه] را می‌خواهند و او به آن رسید.» استیو بنن، مشاور سابق ترامپ اخیرا گفت که اردوغان «یکی از خطرناک‌ترین رهبران» در جهان است و می‌خواهد «امپراتوری عثمانی را دوباره تاسیس کند». کشمکش بین ترکیه و آمریکا بر سر جنگنده‌های اف-35 به سال 2019 بازمی‌گردد؛ زمانی که آنکارا سامانه موشکی اس-400 روسیه را خریداری کرد و به دنبال آن از تولید مشترک این هواپیمای جنگی خارج شد. سال بعد، دولت ترامپ ترکیه را تحریم کرد. بر اساس قوانین ایالات‌متحده، ترکیه باید از در اختیار داشتن سامانه اس-400 صرف‌نظر کند تا بتواند مجددا در برنامه اف-35 پذیرفته شود. اما استقرار اس-400 در سوریه احتمالا اسرائیل را نگران خواهد کرد. اسرائیل مدت‌هاست که از حق وتو بر فروش تسلیحات آمریکا به دیگر کشورهای خاورمیانه برخوردار است تا از حفظ برتری نظامی کیفی خود در منطقه اطمینان حاصل کند.