بازار آریا - بانک مرکزی پرتغال می‌گوید تنها در سال 2024 بیش از یک‌ونیم میلیون یورو اسکناس آسیب‌دیده از مردم تحویل گرفته که بیشتر آن‌ها در خاک دفن شده بودند.

دفن پول مهم‌ترین دلیل آسیب‌ دیدن اسکناس‌ها در پرتغال طی دهه گذشته بوده است. بانک مرکزی این کشور طی این مدت ناچار شده بیش از 317 هزار اسکناس آسیب‌دیده به ارزش 13.8 میلیون یورو را تعویض کند.
ژوزه لوئیز فریرا، مسئول بخش اسکناس در بانک پرتغال، به یورونیوز گفته است: «بیشتر اسکناس‌ها به خاطر رطوبت آسیب دیده‌اند و اغلب آن‌ها را مردم در خاک دفن کرده‌اند. رطوبت خاک و حشراتی که در آن زندگی می‌کنند اسکناس‌ها را از بین می‌برند.»
هرچند دفن اسکناس شایع‌ترین روش پنهان کردن پول است، اما خلاقیت مردم در این زمینه حد و مرزی ندارد. برخی اسکناس‌ها را داخل ماکروویو، شومینه یا حتی چاه فاضلاب پنهان می‌کنند.
به گفته فریرا، این رفتار اغلب ناشی از بی‌اعتمادی به بانک‌ها یا تلاش برای نگه داشتن پول نقد در دسترس برای مواقع اضطراری است. او می‌گوید: «مردم فکر می‌کنند با مخفی کردن اسکناس، از دارایی‌شان در برابر سرقت یا بلایای طبیعی محافظت می‌کنند. این باور در میان کسانی که سطح سواد پایینی دارند همچنان رواج زیادی دارد.»
پرتغالی‌ها تنها در 2024 بیش از 40 هزار اسکناس آسیب‌دیده، که عمدتا اسکناس‌های 20 یورویی و 50 یورویی بودند را برای تعویض به بانک‌های این کشور تحویل دادند که در مجموع ارزشی بالغ بر 1.7 میلیون یورو داشته‌اند؛ رقمی که از سال 2014 بی‌سابقه بوده است.
کارشناسان می‌گویند مردم برای نگهداری پول نقد، معمولا اسکناس‌هایی با ارزش پولی بالاتر را انتخاب می‌کنند تا فضای کمتری اشغال شود.

ارزش کل اسکناس‌های تعویض شده بین سال‌های 2014 تا 2024 در کشور پرتغال Banco de Portugal
افزایش ذخیره و تخریب اسکناس‌ها در دوران کرونا
آمار بانک مرکزی پرتغال نشان می‌دهد که در سال 2022 حدود 41 هزار اسکناس آسیب‌دیده به ارزش 1.5 میلیون یورو تعویض شده؛ رقمی که این سال را به رکورددار بیشترین تعویض اسکناس در یک سال تبدیل کرده است. دلیل اصلی این موضوع به دوران همه‌گیری کرونا بازمی‌گردد؛ زمانی که مردم به‌دلیل نگرانی از آینده، بیشتر پول نقد ذخیره کردند.
بعد از پایان محدودیت‌های کرونایی، بسیاری از مردم اسکناس‌هایی را که در خانه خراب شده بود، به بانک تحویل دادند.
فریرا همچنین به سال 2018 اشاره می‌کند که پس از آتش‌سوزی‌های گسترده در پایان سال 2017، تعداد زیادی از اسکناس‌ها برای بازیابی به بانک تحویل داده شدند. آن سال حدود 32 هزار اسکناس به ارزش بیش از 1.7 میلیون یورو بازپرداخت شد.
فریرا می‌گوید سال 2018 هم یکی از سال‌های بی‌سابقه در بازیابی اسکناس‌های آسیب‌دیده بوده؛ سالی که بعد از آتش‌سوزی‌های گسترده در پایان 2017، حدود 32 هزار اسکناس به ارزش نزدیک به یک میلیون و 750 هزار یورو به بانک مرکزی تحویل داده شد.
یکی از این موارد مربوط به صاحب یک کارگاه چوب‌بری در مرکز پرتغال بود که برای پرداخت حقوق کارکنانش به پول نقدی متکی بود که در گاوصندوق نگهداری می‌شد، اما این گاوصندوق در آتش‌سوزی سوخته بود. گرچه خود گاوصندوق سالم مانده بود، اما گرمای شدید به حدود 40 هزار یورو اسکناس‌ داخل آن آسیب رساند. 

تعداد اسکانس‌های تعویض شده بین سال 2014 تا 2024 در کشور پرتغالBanco de Portugal
نحوه ارزیابی اسکناس‌های آسیب‌دیده
تمام بانک‌های مرکزی منطقه یورو موظف‌اند برای ارزیابی اسکناس‌های آسیب‌دیده از معیارهای یکسانی پیروی کنند.
ژوزه لوئیز فریرا می‌گوید: «ژوزه لوئیز فریرا می‌گوید اگر بیش از نیمی از اسکناس سالم مانده باشد و امکان شناسایی آن وجود داشته باشد، کارشناسان بانک با استفاده از تجهیزات تخصصی، نشانه‌های امنیتی را بررسی می‌کنند تا از اصل بودن اسکناس مطمئن شوند.»
تکنسین‌ها از نرم‌افزاری بهره می‌برند که در پرتغال طراحی شده و قادر است اندازه تکه‌های اسکناس را با سطح کل آن مقایسه کند و در صورت وجود چند تکه، مجموع آن‌ها را محاسبه کند.
برای بازپرداخت مبلغ، باید دلیل آسیب اسکناس با گفته‌های فرد تحویل‌دهنده همخوانی داشته باشد، چون در صورت تقلب، بانک مرکزی از پرداخت وجه خودداری می‌کند.
در مواردی نیز تلاش‌هایی برای فریب کارشناسان صورت می‌گیرد. اگر مشخص شود اسکناس‌ها جعلی‌اند، موضوع به مراجع قانونی اطلاع داده شده و پول توقیف می‌شود.
فریرا می‌گوید تاکنون نامه‌های زیادی، گاهی با سربرگ‌های حرفه‌ای و گاهی آماتور، به بانک رسیده که در آن‌ها ادعا شده اسکناس‌ها فقط آسیب دیده‌اند، در حالی که در واقع هدف پنهان کردن جعل بوده است.
او می‌گوید: «عبور از سیستم ما ساده نیست. ما سازوکارهای نظارتی دقیقی داریم و با اطمینان می‌گویم همه تلاش‌ها برای فریب بانک شناسایی و متوقف می‌شوند.»