بازار آریا - دنیای اقتصاد - عباس بیات : از زمانی که ارز نیمایی حذف شد و به بازار توافقی انتقال یافت، هزینه تامین ماده‌‌‌اولیه لوب‌‌‌کات روانکارها افزایش یافت. علت این موضوع فرمول محاسبه لوب‌‌‌کات بورس‌کالاست که ضریبی از قیمت نفت‌خام و دلار توافقی است. از طرفی قیمت‌گذاری محصولات روانکار دستوری است که همین موضوع باعث می‌شود افزایش هزینه ناشی از رشد نرخ دلار رسمی کشور در نرخ فروش محصولات این صنعت سرشکن نشود. به‌دنبال این مهم در سال‌جاری حاشیه سود روانکارها نسبت به میانگین تاریخی کاهش یافته است. طی پاییز امسال حاشیه سود روانکارها به میزان 17درصد به ثبت رسید که در قیاس با دوره تاریخی 7درصد کاهش یافته است.
معضل ماده اولیه
بررسی مقادیر تولیدی شرکت‌های روانکار نشان می‌دهد که در 13سال اخیر به‌طور متوسط هر سال 6درصد به مجموع تولیدات این صنعت افزوده شده است. شتاب رشد تولیدات این گروه در سال گذشته کاهش یافته است. طی سال 1402 مجموع تولیدات روانکارها به‌‌‌میزان 2میلیون و 337هزار تن به ثبت رسید که در مقایسه با سال ماقبل 3درصد افزایش یافته است. در مقیاس فصلی طی بهار امسال افزایش خوبی در تولیدات روانکارها رقم خورده است. با این حال در فصول بعدی این افزایش ماندگار نبوده است. در تابستان و پاییز امسال به‌‌‌ترتیب رشد 3 و یک‌درصدی در مجموع تولیدات گروه روانکار در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته رقم خورده است. در مجموع طی 11ماه سال‌جاری شرکت‌های روانکار بازار سرمایه موفق به تولید 2میلیون و 249هزار تن انواع محصول شده و در مقایسه با 11ماه آغازین سال گذشته 4درصد بهبود را تجربه کرده‌اند. اصلی‌‌‌ترین عاملی که سبب شده است تا رونق در تولیدات روانکارها رقم نخورد، بحث ماده‌‌‌اولیه این صنعت است.
اصلی‌‌‌ترین ماده مورد استفاده در تولید محصول روانکار، لوب‌‌‌کات است. لوب‌‌‌کات از طریق بورس‌کالا تهیه و بهای آن به‌صورت ضریبی از قیمت نفت‌کوره مشخص می‌شود. بنابراین طبق فرمول مشخص‌شدن قیمت لوب‌‌‌کات، بهای لوب‌‌‌کات دلاری است و همین موضوع موجب می‌شود تا شرکت‌های روانکار به جهت تامین ماده‌‌‌اولیه موردنیاز خود هزینه گزافی متحمل شوند. بیشترین میزان رشد تولیدات در میان چهار تولیدکننده بورسی گروه روانکار بازار سرمایه، مربوط به شرکت «شرانل» است. این شرکت در 11ماه امسال توانست مجموع تولیدات خود را با افزایش 14درصدی به سطح 607هزار تن در قیاس با مدت مشابه سال گذشته افزایش دهد.
رکود مقادیر فروش
بررسی تناژ فروش شرکت‌های روانکار در کنار مقادیر تولید می‌‌‌تواند دید بهتری از وضعیت متغیرهای بنیادین نمایان کند. در مقیاس سالانه، به‌طور متوسط هر سال 2میلیون و 14هزار تن روانکار توسط چهار شرکت بورسی این گروه به فروش رسیده است. به‌طور میانگین هر سال 2درصد به مقادیر فروش این صنعت افزوده شده است. در سال 1402 مجموعا 2میلیون و 317هزار تن روانکار توسط چهار شرکت بورسی این گروه به فروش رسیده که در قیاس با سال ماقبل یک‌درصد افزایش را به ثبت رسانده است.

در مقیاس فصلی طی تابستان و پاییز امسال به‌‌‌ترتیب رشد یک و 7درصدی به میزان فروش شرکت‌های روانکار افزوده شده است. مجموع مقادیر فروش 11ماهه سال‌جاری روانکارها 2میلیون و 241هزار تن به ثبت رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 5درصد بهبود یافته است. تناژ فروش شرکت‌های روانکار بورسی همچون مقادیر تولید بهبود چندان زیادی را تجربه نکرد. عامل اصلی این موضوع همان‌طور که پیش‌تر عنوان شد، قیمت‌گذاری دستوری این صنعت با وجود دلاری بودن ماده‌‌‌اولیه آنهاست که اجازه توسعه به روانکارها را نمی‌‌‌دهد. «شرانل» با افزایش 13درصدی تناژ فروش خود طی سال‌جاری بیشترین افزایش فروش را تجربه کرد.
معضل دستوری
مرجع نرخ‌‌‌گذاری در گروه روانکار بازار سرمایه، به‌صورت دستوری است. سایه دستوری نرخ‌گذاری این گروه بزرگ‌ترین ریسک حال حاضر آنهاست. این مهم موجب عدم‌توسعه سودآوری گروه روانکار بازار سهام شده است. البته در بین چهار راس روانکار، برخی از آنها میزان صادرات بالایی دارند و همین امر موجب می‌شود تا ریسک قیمت‌گذاری دستوری به حداقل برسد. در 11ماه امسال، به‌صورت میانگین 30درصد به نرخ فروش محصول اصلی روانکارها نسبت به مدت مشابه سال قبل افزوده شده است.
در این مقیاس، بیشترین میزان رشد نرخ فروش مربوط به شرکت «شبهرن» بوده است. این شرکت روغن‌موتور خود را با 38درصد افزایش نسبت به 11ماه ابتدایی 1402 به فروش رسانده است. در یازدهمین ماه سال جاری به‌طور متوسط 68درصد به نرخ فروش محصول اصلی گروه روانکار بازار سهام نسبت به بهمن سال گذشته افزوده شده است. در همین مقیاس بیشترین میزان رشد نرخ فروش مربوط به شرکت «شرانل» است. این شرکت در بهمن امسال روغن‌موتور خود را با افزایش 89درصدی نسبت به بهمن سال گذشته به فروش رسانده است. همچنین مقایسه نرخ فروش بهمن‌ماه روانکارها با متوسط سال‌جاری از افزایش 26درصدی نرخ فروش این صنعت در یازدهمین ماه سال حکایت دارد. در این مقیاس بیشترین میزان افزایش نرخ فروش مربوط به شرکت «شنفت» است و این شرکت روغن‌موتور خود را در بهمن‌ماه 35درصد بیشتر از متوسط سال به فروش رسانده است.

فوران درآمدی «شرانل»
ارزیابی درآمد فروش شرکت‌های تولیدکننده روغن‌موتور بازار سهام نشان می‌دهد که در مقیاس سالانه به‌صورت میانگین هر سال 37درصد به مجموع فروش این گروه افزوده شده است. در سال 1402 روند فروش روانکارها با کاهش همراه شده است. طی سال گذشته فروش روانکارها به میزان 71هزار و 585میلیارد تومان به ثبت رسید که در مقایسه با سال ماقبل 23درصد افزایش یافته است. در سومین فصل سال‌جاری درآمد روانکارها با افزایش 39درصدی به میزان 25هزار و 180میلیارد تومان به ثبت رسید که در قیاس با پاییز سال قبل 39درصد بهبود یافته است. طی 11ماه امسال درآمد روانکارها 87هزار میلیارد تومان به ثبت رسید که در قیاس با مدت مشابه سال گذشته 34درصد جهش یافته است. بیشترین میزان جهش درآمد شرکت‌های روانکار توسط «شرانل» به ثبت رسید. این شرکت طی 11ماهه امسال موفق به ثبت درآمد 19هزار و 540میلیارد تومانی شد که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 46درصد بهبود یافته است.

تزلزل سودآوری
قیمت‌گذاری دستوری موجب می‌شود تا سودآوری روانکارهای بورسی متزلزل باشد. روند متغیرهای سودآوری این گروه نیز عدم‌ثبات حاشیه سود این صنعت را نشان می‌دهد. در 13سال گذشته به‌طور متوسط هر سال حاشیه سود روانکارها 24درصد بوده است. طی سال گذشته حاشیه سود این صنعت 19درصد به ثبت رسید که در قیاس با میانگین سالانه 5 واحد درصد کاهش یافته است. نزول متغیرهای سودآوری روانکارها در مقیاس فصلی نیز تداوم یافته است. در بازه فصلی میانگین حاشیه سود روانکارها 24درصد بوده است. با این حال طی پاییز امسال حاشیه سود این صنعت به 17درصد تنزل یافته که به معنای افت 7واحد درصدی حاشیه سود روانکارهاست.
اصلی‌‌‌ترین دلیل نزول متغیرهای سودآوری این صنعت خصوصا در سال‌جاری، به دلیل رشد دلار نیمایی است. افزایش نرخ دلار نیما (توافقی) موجب شد تا در فرمول محاسبه لوب‌‌‌کات ماده‌‌‌اولیه این صنعت نرخ دلار افزایش یابد و به‌دنبال آن هزینه تامین این ماده برای تولیدکنندگان صنعت افزایشی شود. با توجه به قیمت دستوری روانکارها این افزایش هزینه را نمی‌‌‌توانند در نرخ فروش محصولاتشان سرشکن کنند و همین موضوع عاملی شد تا سودآوری آنها با افت همراه شود. بیشترین میزان حاشیه سود در میان چهار تولیدکننده روانکار بازار سرمایه مربوط به شرکت «شسپا» است. این شرکت در سال 1402 و پاییز امسال موفق به ثبت حاشیه سود 21درصدی شده است و با این اوصاف پرسودترین روانکار بورسی است.