بازار آریا - ترجمه: فاطمه کرکچی ترامپ کمر به قتل صنایع صادراتی چین بسته و چین نیز در این بازی، دست پایین را دارد. شواهد گزارش اخیر موسسه آکسفورد نشان می‌دهد چرا چین دست به تلافی زد و صادرات بخش کشاورزی آمریکا را محدود کرد. صنایع حاضر در نوار ساحلی شرق و جنوب‌شرق چین بیشترین اثر را از جنگ تعرفه‌‌‌‌‌‌ها خواهند دید. کارخانه‌‌‌‌‌‌های پوشاک، لوازم‌خانگی، خودرو، باتری، قطعه‌‌‌‌‌‌، مواد معدنی، محصولات شیمیایی و تولیدات های‌تک نظیر کامپیوتر و تلفن‌همراه بسیاری در این منطقه قرار دارند که از تعرفه‌های ترامپ شوکه شده‌اند. به‌رغم اقدام تلافی‌‌‌‌‌‌جویانه چین اما این حرکت دردی از فوشان و دیگر نواحی صنعتی مستقر در ساحل چین دوا نمی‌کند.
کارگر چینی در کارخانه مشهور تولید مایکروویو در شهر فوشان ایالت گوانگ‌دونگ مشغول کار است. / عکس: لی جیالی - خبرگزاری شینهوا
رژیم تعرفه‌‌‌‌‌‌ای ترامپ در دور اول کار خود عوارض مضاعف 10‌درصدی بر واردات کالاهای چینی اعمال کرد، درحالی‌که میزان این تعرفه‌‌‌‌‌‌ها به اندازه تهدیدهای تعرفه‌‌‌‌‌‌ای که ترامپ در آستانه تحلیف خود علیه چین مطرح کرده‌بود، بزرگ نیست، انتظار می‌رود تداوم این مبارزه تعرفه‌‌‌‌‌‌ای بر عملکرد اقتصادی چین تاثیر شدیدی بگذارد.
حالا قلب زیان در مراکز تولید فناوری فعال در سواحل شرقی چین می‌زند؛ استان‌های ساحلی گوانگ‌‌‌‌‌‌دونگ، جیانگ‌‌‌‌‌‌سو و ژجیانگ، جایی‌که 50 تا 70‌درصدی صادرات به آمریکا را برعهده دارند. محققان موسسه اقتصادی آکسفورد می‌گویند: با توجه به ماهیت فراگیر تعرفه‌‌‌‌‌‌ها، تولیدکنندگان چینی در دسته‌‌‌‌‌‌های متفاوت کالا و مناطق مختلف احتمالا در کوتاه‌مدت از کاهش تقاضای ایالات‌متحده در تولید آسیب خواهند دید. همچنین با توجه به ماهیت جامع تعرفه جدید، تولیدکنندگان در دسته‌‌‌‌‌‌های مختلف کالا و مناطق مختلف احتمالا در کوتاه‌مدت از کاهش تقاضای ایالات‌متحده احساس فشار خواهند کرد، با این‌حال استان‌ها و شهرهایی که بیشتر در معرض آسیب هستند، پایگاه‌‌‌‌‌‌های تولیدی هستند که تمرکز بالاتری بر روی بزرگ‌‌‌‌‌‌ترین و مهم‌ترین کالا‌‌‌‌‌‌های صادراتی به ایالات‌متحده، به‌ویژه کالاهای الکترونیک و پوشاک دارند. سه ایالت ساحلی گوانگ‌‌‌‌‌‌دونگ، جیانگ‌‌‌‌‌‌سو و ژجیانگ صادرکنندگان بزرگ کالا به ایالات‌متحده هستند و در مجموع بیش از 50‌درصد از تمام صادرات محصولات الکترونیک چین را تشکیل می‌دهند. استان‌های مرکزی هنان، شانشی و سیچوان که ایالات‌متحده تا 30‌درصد از کل محصولات صادراتی این مناطق را تقاضا می‌کند نیز آسیب‌‌‌‌‌‌پذیر هستند.
در بلندمدت، یک نگرانی دیگر برای مناطق کلیدی چین که تولید صادراتی دارند، ایجاد می‌شود. این مساله علت تسریع در تنوع زنجیره تامین خواهد بود. تولیدکنندگان در چین در سال‌های اخیر، رقابت شدیدی با شهرهای هند و سایر نقاط آسیا داشته‌اند و تعرفه‌های جدید و تثبیت‌‌‌‌‌‌شده می‌تواند برنامه‌های تجاری برای تنوع‌‌‌‌‌‌بخشی به زنجیره‌های تامین خارج از چین را تسریع کند. این موضوع، نه‌تنها با تاثیر بر تولید و مشاغل به شهرها و استان‌ها آسیب خواهد زد، بلکه از نظر جریان دانش و رقابت‌پذیری فناوری چین نیز مشکل‌ساز خواهد بود.
جنگ تجاری آمریکا و چین ادامه دارد
در اوایل فوریه سال‌جاری، ترامپ یک تعرفه اضافی 10‌درصدی بر تمامی واردات کالاهای چینی به ایالات‌متحده وضع کرد. اگرچه این تعرفه، به اندازه تهدیدهایی که ترامپ در آستانه تحلیف خود مطرح کرده‌بود شدید نیست، اما با این‌حال این تعرفه جدید قابل‌توجه است و به تعرفه‌هایی که در دوره اول ریاست‌‌‌‌‌‌جمهوری ترامپ به اجرا درآمد و در دوره ریاست‌‌‌‌‌‌جمهوری بایدن حفظ شد، اضافه شده‌است. علاوه‌بر این، با از سرگیری درگیری‌های تجاری ایالات‌متحده با چین، گرچه این تعرفه جدید، تحت‌عنوان مقابله با قاچاق مواد مخدر معرفی شد، اما در واقع به‌عنوان بخشی از آغاز جنگ تجاری ترامپ نیز تحلیل می‌شود. دولت ترامپ همچنین دستور بازنگری سیاست‌های تجاری را صادر کرده‌است، بنابراین ممکن است تغییرات بیشتری در تعرفه‌‌‌‌‌‌ها به‌وجود بیاید. در همین حال، چین چندین اقدام تلافی‌‌‌‌‌‌جویانه جدید را اجرایی کرده‌است.
موقعیت شکننده چین
انتظار می‌رود تعرفه‌های ترامپ در دور دوم ریاست‌‌‌‌‌‌جمهوری بر رشد تولید ناخالص داخلی چین تاثیر بگذارد. با فرض ثبات سایر عوامل، مدل‌‌‌‌‌‌سازی‌‌‌‌‌‌ موسسه آکسفورد نشان می‌دهد؛ افزایش هر 10‌واحد‌درصد تعرفه، 40‌واحد‌درصد تولید ناخالص داخلی چین در سال‌2025 را کم خواهد کرد. چین در دهه‌های اخیر وابستگی خود به صادرات را تا حد خوبی کاهش داده‌است و در واقع ایالات‌متحده سهم کاهنده‌‌‌‌‌‌ای از کل صادرات چین را به خود اختصاص داده‌است. این سهم از 21‌درصد در سال‌2021 به کمتر از 15‌درصد در سال‌2024 کاهش‌ یافته‌است. سرعت کاهش وابستگی به‌طور قابل‌توجهی زمانی‌که تعرفه‌های هدفمند در دوره اول ریاست‌‌‌‌‌‌جمهوری ترامپ در سال‌های 2019-2018 معرفی شدند، تسریع شد، اما با توجه به اینکه اقتصاد چین در حال‌حاضر تحت‌فشار قابل‌توجهی قرار دارد و با رکود بازار املاک و کاهش تقاضا دست‌وپنجه نرم می‌کند، تاثیر تعرفه جدید بر عملکرد صادرات و تولید قابل‌توجه خواهد بود.
ساحل چین؛ کانون جنگ تعرفه‌‌‌‌‌‌ای
بسته به اندازه و ترکیب صنایع تولیدی در هر استان یا شهر، همراه بااهمیت روابط تجاری آنها با ایالات‌متحده، تاثیر تعرفه جدید بر عملکرد اقتصادی برخی استان‌ها و شهرها در چین متفاوت خواهد بود. این موضوع تا حدی، با توجه به ماهیت کلی تعرفه‌های جدید متفاوت است اما بسته به اینکه تولیدکنندگان در کدام دسته‌‌‌‌‌‌های کالایی و کدام مناطق قرار دارند، میزانی از کاهش تقاضا در ایالات‌متحده را تجربه خواهند کرد، با این‌حال بزرگترین صادرات چین به ایالات‌متحده به‌طور قابل‌توجهی شامل محصولات الکترونیک (به‌ویژه گوشی‌های هوشمند و باتری‌های لیتیوم-یونی) و ماشین‌آلات و تجهیزات (از جمله کامپیوترها) است. این محصولات در مجموع بیش از 40‌درصد از صادرات چین به ایالات‌متحده در سال‌2024 را تشکیل می‌دهند. علاوه‌بر این، برخلاف دور قبلی تعرفه‌‌‌‌‌‌ها که در سال‌های 2019-2018 اعمال شدند، تعرفه جدید احتمالا بر شرکت‌های تجارت الکترونیک چینی که مراکز اصلی زنجیره تامین آنها در گوانگ‌ژو در گوانگ‌دونگ است تاثیر خواهد گذاشت. این شرکت‌ها محصولات مصرفی با تخفیف‌های زیاد، مانند لباس، اسباب‌‌‌‌‌‌بازی و مبلمان را مستقیما از چین به مصرف‌کنندگان آمریکایی ارسال می‌کنند.
انتظار می‌رود که مناطق ساحلی گوانگ‌دونگ، ژجیانگ، جیانگسو و شانگهای با بیشترین ریسک‌های منفی برای رشد اقتصادی روبه‌رو شوند. این چهار استان در مجموع سهمی‌برابر با حدود دو سوم از تمام صادرات به ایالات‌متحده(به ویژه در دو بخش الکترونیک‌‌‌‌‌‌ و ماشین‌آلات) را دارند. گوانگ‌دونگ به تنهایی تقریبا یک‌چهارم صادرات چین به ایالات‌متحده را بر عهده دارد. استان ساحلی جنوبی(که شهرهای بزرگ شنزن و گوانگ‌ژو در آن واقع شده‌اند) همچنین محموله‌‌‌‌‌‌های قابل‌توجهی به ایالات‌متحده از طریق هنگ‌کنگ(که مشمول تعرفه‌های ایالات‌متحده نیز می‌شود) صادر می‌کند. علاوه‌بر این، تولیدات صادرات‌‌‌‌‌‌محور سهم بیشتری از فعالیت‌های اقتصادی در این مناطق ساحلی را تشکیل می‌دهند. سهم صادرات به ایالات‌متحده از تولید ناخالص داخلی اسمی چین در سال‌2024 تقریبا 2.9درصد بود، اما این سهم در ژجیانگ، گوانگ‌دونگ و شانگهای به ترتیب 7.4‌درصد، 6.9درصد و 5.7درصد بوده‌است.

برای برخی از استان‌ها، صادرات به ایالات‌متحده ممکن است سهم قابل‌توجهی از کل صادرات را تشکیل دهد، اما فعالیت‌های صادراتی به اندازه‌‌‌‌‌‌ سایر فعالیت‌های اقتصادی، موثر نیستند. به‌عنوان مثال، در سال‌2024، صادرات به ایالات‌متحده 30‌درصد از مجموع صادرات در استان‌های مرکزی شانشی و هنان را تشکیل می‌داد؛ رقمی بیشتر از هر نقطه دیگری در چین. با این‌حال، بعید است که هیچ منطقه‌ای از تاثیر تعرفه‌‌‌‌‌‌ها مصون باشد. استان‌هایی که به‌طور مستقیم مقادیر قابل‌توجهی کالا به ایالات‌متحده صادر نمی‌کنند، ممکن است همچنان از طریق زنجیره تامین بین استانی، آسیب‌‌‌‌‌‌پذیر باشند.

علاوه‌بر این، اعداد در سطح استانی احتمالا آسیب‌پذیری در سطح شهری را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. به‌عنوان مثال، 65‌درصد از صادرات استان هنان به ایالات‌متحده گوشی‌های هوشمند هستند که 100‌درصد آنها در پایتخت آن، ژنگژو، تولید می‌شوند. این شهر به دلیل استقرار کارخانه مونتاژ آی‌فون که توسط شرکت فاکسکان(شریک اصلی تولید اپل) اداره می‌شود، به «شهر آیفون» نیز معروف است. جالب اینجاست که اپل از تعرفه‌های ترامپ که در دوره اول ریاست‌‌‌‌‌‌جمهوری او در سال‌های 2019–2018 به اجرا درآمد، معافیت گرفت، اما به‌نظر می‌رسد در آخرین اعلامیه تعرفه‌های دولت ترامپ چنین استثنایی وجود ندارد.
تنوع احتمالی در زنجیره‌های تامین
شهر ژنگژو همچنین نمونه‌‌‌‌‌‌ای از ریسک بالقوه بلندمدت تنوع زنجیره تامین به دلیل تعرفه‌‌‌‌‌‌ها را ارائه می‌دهد. تولید گوشی‌های هوشمند (از جمله دستگاه‌های اپل و سایر دستگاه‌ها) در ژنگژو در سال‌2017 به رکورد 300‌میلیون واحد رسید، اما امروز به کمتر از نیمی از آن سطح کاهش‌یافته‌است. شرکت فاکسکان اقداماتی انجام داده‌است تا برخی از ظرفیت‌های تولید را از چین به هند و ویتنام منتقل کند؛ جایی‌که هزینه‌های نیروی کار اکنون نسبت به چین رقابتی‌‌‌‌‌‌تر و روابط تجاری با ایالات‌متحده کم‌‌‌‌‌‌تنش‌تر است.
در بلندمدت، نگرانی جدی‌‌‌‌‌‌تری برای مناطق کلیدی صادراتی-تولیدی چین، موجب تسریع تنوع زنجیره تامین خواهد شد. این مساله ناشی از افزایش قیمت واردات محصولات ساخت چین توسط مشتریان آمریکایی و افزایش ریسک ناشی از احیای جنگ تجاری است. این امر همچنین به شهرها و استان‌ها ضربه خواهد زد. این آسیب نه‌تنها با تاثیرگذاری بر تولید و مشاغل، بلکه از نظر جریان دانش و رقابت‌پذیری فناوری چین اثرگذار خواهد بود.