بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای اقتصاد : هاشم پسران، اقتصاددان برجسته ایرانی به تازگی در یک گفت‌وگو، به ارزیابی وضعیت سیاستگذاری پولی و ارزی ایران و شیوه اثرگذاری تحریم‌ها بر این سیاست‌ها پرداخته است. به گفته پسران، برای اجرای سیاست‌های اصلاحی نباید منتظر رفع تحریم‌ها بود و این اصلاحات را باید با فرض ماندگاری تحریم‌ها پیش برد. پسران در این گفت‌وگو به برخی چالش‌های پیش‌روی اقتصاددانان در عصر یادگیری ماشینی نیز پرداخت و بیان کرد که الگوریتم‌ها، جایگزین انسان‌ها نخواهند شد، بلکه مکمل کار ما خواهند ماند.
‌محمدهاشم پسران، اقتصاددان ایرانی است که نامش به خاطر مشارکت‌های مهم او در حوزه اقتصادسنجی، بارها به‌عنوان نامزد دریافت نوبل اقتصاد شنیده شده است. این اقتصاددان 78ساله به تازگی در گفت‌وگویی مجازی با موسسه توسعه و تحقیقات اقتصادی دانشگاه تهران، به مطالعات خود در رابطه با اقتصاد ایران اشاره کرد. محمدهاشم پسران در مصاحبه خود اشاره می‌کند که اصلاحات اقتصادی در کشور، باید فارغ از مساله تحریم‌ها پیگیری شود و در این راستا، حذف نرخ ارز ترجیحی یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که باید در دستور کار سیاستگذاران اقتصادی قرار بگیرد.
نرخ ارز، تک‌نرخی یا چندنرخی؟
محمدهاشم پسران در مصاحبه جدید خود به این موضوع اشاره کرد که: «دولت‌های ایران نمی‌خواهند قیمت کالاهای اساسی مردم در ایران افزایش یابد و به همین دلیل نرخ‌های ارز چندگانه‌ای را به وجود می‌آورند که قیمت‌های متنوعی را در اقتصاد برای نرخ ارز به وجود می‌آورد، اما این تعدد نرخ ارز، شرایط را برای مردم بهبود نمی‌دهد. به همین دلیل، یکی از مهم‌ترین کارهایی که دولت باید انجام دهد از بین بردن نظام ارز چندنرخی است.»
پسران در رابطه با زمان‌بر بودن اجرای اصلاحات اقتصادی اشاره می‌کند: «در زمان بروز مشکلات اقتصادی نباید از نظام تک‌نرخی به سوی نظام چند‌نرخی حرکت کرد، زیرا نظام چندنرخی بذر ناهنجاری‌های زیادی را در اقتصاد کشور می‌کارد.» او افزود: «به صورت کلی، در اجرای سیاست‌های اصلاحی باید نوعی اجماع وجود داشته باشد. ممکن است چند سال زمان ببرد تا سیاست‌های اصلاحی اقتصادی جواب بدهند و نباید به خاطر اینکه این سیاست‌ها در سال اول جواب ندادند، آنها را کنار گذاشت. در صورتی که اجماعی وجود نداشته باشد، سیاست‌های اقتصادی متلاطم خواهند شد و تصمیم‌گیری‌ها عقب می‌افتند.»
سیاست پولی مناسب برای ایران
این اقتصاددان ایرانی در ادامه گفت: «ظهور ارزهای دیجیتال می‌تواند منجر به تعادل بهتری در نظام پولی دنیا بشود، زیرا می‌تواند انحصار پولی دلار در سطح جهان را کاهش دهد.» با‌این‌حال این امر خود می‌تواند «منجر به تلاطمات بیشتر در حوزه پولی بشود. به همین دلیل نظارت بانک مرکزی در حوزه رمزارزها بسیار ضروری است».
این اقتصاددان در ادامه به تحریم‌های ایران و اثر آن بر اقتصاد آمریکا اشاره کرد و گفت: «این تحریم‌ها می‌تواند در بلندمدت باعث تضعیف ارزش دلار شود؛ به‌خصوص در صورتی که این تحریم‌ها در رابطه با چین و روسیه نیز اعمال شوند.» او همچنین تحریم‌ها را یکی از عوامل اثرگذار بر نرخ ارز دانست و نرخ ارز را عاملی مهم در تبیین نوسانات نرخ تورم ایران مطرح کرد.
پسران در رابطه با شیوه اثرگذاری نرخ ارز بر تورم و تفاوت این موضوع با اثر نقدینگی بر تورم اشاره کرد و گفت: «ما نمی‌گوییم نقدینگی بر تورم اثرگذار نیست؛ بلکه مساله اساسی این است که کنترل نقدینگی توسط دولت، به‌سادگی ممکن نیست.» او علت دشواری کنترل نقدینگی را این‌گونه توضیح داد: «تصور کنید درآمدهای نفتی دولت بالا برود و نرخ ارز هم ثابت باشد. وقتی درآمد ارزی دولت بالا می‌رود، دولت دو گزینه پیش روی خود دارد؛ او می‌تواند درآمد را تبدیل به ریال کند و در داخل کشور خرج کند، یا درآمد خود را در خارج از کشور سرمایه‌گذاری کند. با توجه به وضعیت ساختار اقتصادی و نیازهای کشور، به نظر می‌رسد گزینه اول باید اولویت دولت‌ها باشد. در این شرایط، اگر دولت سرمایه‌گذاری درستی در داخل انجام ندهد و این سرمایه‌گذاری تبدیل به تولید نشود، ورود درآمد ارزی به کشور تورم‌زا خواهد بود. در این شرایط، کنترل نقدینگی با دشواری روبه‌رو خواهد شد.»
این اقتصاددان در رابطه با عامل دیگر ناتوانی دولت در کنترل نرخ رشد نقدینگی توضیح داد: «دولت برای تامین مالی کسری بودجه خود نیازمند بازارهای عمیق برای خرید و فروش اوراق قرضه است؛ با‌این‌حال، در ایران این بازار به دلیل عدم دسترسی به منابع مالی خارجی شکل نگرفته است. در نتیجه بانک مرکزی و نظام بانکی، به تنها راه دولت برای تامین مالی کسری بودجه‌اش تبدیل می‌شود و همین موضوع باعث رشد نقدینگی می‌شود.»
آرژانتین و اعتماد به پول ملی
استاد اقتصاد دانشگاه کمبریج در ادامه سخنان خود در رابطه با نرخ ارز، به وضعیت اقتصادی آرژانتین اشاره کرد و گفت: «در آرژانتین دولت با کنترل کسری بودجه و کاهش رشد نقدینگی، ارزش پزوی آرژانتین در مقابل دلار را در یک سال اخیر به صورت حقیقی 40درصد افزایش داده است. مردم در این کشور مشغول فروش دلارهای خود و تبدیل آن به پزو هستند. ایران نیز می‌تواند این کار را انجام دهد، به شرطی که دولت مصمم باشد هزینه‌هایش را به‌رغم تحریم‌ها افزایش ندهد. در حقیقت مساله تورم به لحاظ علمی مساله‌ای حل‌شده است.»
او افزود: «اقتصاد ایران در طول 44 سال اخیر در انزوا بوده است. در واقع شاید بتوان گفت بین کشورهایی که جمعیت مشابه ایران دارند، احتمالا این کشور تنها کشوری است در این مدت طولانی انزوای نسبی را تجربه کرده است. این انزوا خود را به این صورت نمایش داده است که رشد اقتصادی و تکنولوژیک در سطح جهان اثری بر اقتصاد ایران نگذاشته است، زیرا در اقتصاد منزوی انتقال علم و تکنولوژی به‌سختی انجام می‌شود.»
پسران در ادامه به ماندگاری تحریم‌ها نیز اشاره کرد و گفت: «من فکر می‌کنم هر اتفاقی که در ایران رخ بدهد، تحریم‌ها تا سال‌ها باقی خواهند ماند. برای مثال حتی در سوریه که به‌تازگی انقلاب شده، تحریم‌ها هنوز رفع نشده است. به همین دلیل برای اجرای اصلاحات اقتصادی نباید منتظر ماند تا تحریم‌ها رفع بشوند و همه اصلاحات باید با وجود تحریم‌ها اجرایی شوند.»
باشگاه اقتصاددانان