بزرگنمايي:

بازار آریا - مژده خطامی کرمانشاهی* جهان امروز با خطرات جدی اقلیمی روبه‌‌‌روست که به‌صورت همه‌‌‌جانبه زندگی بشر را تحت‌تاثیر قرار داده‌‌‌اند. حوادث شدید آب‌‌‌وهوایی، جوامع آسیب‌‌‌پذیر، به‌‌‌ویژه در کشورهای فقیر را تحت فشار قرار داده و زیست‌‌‌بوم‌‌‌های حیاتی را تهدید می‌کنند. این تاثیرات محلی، پیامدهای جهانی دارد و با مختل کردن زنجیره‌‌‌های تامین، خطر بحران‌های غذایی و کمبود منابع را افزایش می‌دهد.
کاهش سریع انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای، همچنان یک ضرورت فوری است، اما انتشار گازها در گذشته و آینده همچنان پیامدهای اقلیمی به همراه خواهند داشت که نیاز به توجه دارند. اینجاست که مفهوم سازگاری با تغییرات اقلیمی مطرح می‌شود.
براساس تعریف کنوانسیون سازمان ملل متحد در مورد تغییرات آب‌‌‌وهوایی (UNFCCC)، سازگاری شامل اقداماتی است که برای تعدیل فرآیندها، روش‌ها و ساختارها انجام می‌شود تا آسیب‌‌‌های احتمالی کاهش یابد و فرصت‌‌‌های ناشی از تغییرات آب‌‌‌وهوایی به‌‌‌درستی مدیریت شوند.
نقش فناوری در کمک به سازگاری با تغییرات اقلیم چیست؟
به‌منظور مقابله با تغییرات اقلیمی، باید استراتژی‌‌‌هایی طراحی کنیم که از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند؛ از ابزارهای اقتصادی و سیاست‌‌‌های محکم گرفته تا اقدامات محلی. هرچند هیچ فناوری معجزه‌‌‌آسایی برای حل این مشکل وجود ندارد، اما فناوری‌‌‌های دیجیتال و داده‌‌‌محور می‌‌‌توانند به رهبران و جوامع کمک کنند تا با استفاده از ابزارهای ویژه، بهتر با تغییرات اقلیمی سازگار شوند. این فناوری‌‌‌ها می‌‌‌توانند در سه‌مرحله اصلی «چرخه سازگاری» نقش موثری ایفا کنند.
درک خطرات: فناوری امکان مشاهده زمین و اقلیم آن را در مقیاس‌‌‌هایی بی‌‌‌سابقه فراهم کرده است. ماهواره‌‌‌ها، پهپادها و اینترنت‌اشیا (IoT)، داده‌‌‌های سیاره‌‌‌ای را از سطح جهانی تا سطح محلی جمع‌‌‌آوری می‌کنند. با ادغام هوش‌مصنوعی در این سیستم‌ها، پیش‌بینی‌‌‌ها دقیق‌‌‌تر شده و بینش‌‌‌های متناسب با مناطق خاص ارائه می‌شود. این امر مقامات محلی و کسب‌وکارها را به اطلاعات ارزشمند درباره خطرات اقلیمی قریب‌‌‌الوقوع تجهیز می‌کند.
ایجاد تاب‌‌‌آوری: مدل‌‌‌های هوش‌مصنوعی، در ترکیب با داده‌‌‌های بلادرنگ زمینی و اینترنت‌اشیا، سیستم‌های هشدار زودهنگام را تقویت می‌کنند. این سیستم‌ها از تلفات جانی و آسیب‌‌‌های زیرساختی در حوادث شدید آب‌‌‌وهوایی جلوگیری می‌کنند. همچنین، این مدل‌‌‌ها به بهبود مدیریت زنجیره تامین کمک کرده و اختلالات اقتصادی ناشی از چنین رویدادهایی را در مناطق آسیب‌‌‌دیده کاهش می‌دهند.
پاسخ‌گویی پویا: رصد زمین ابزاری ضروری برای نقشه‌‌‌برداری پس از بحران و ارزیابی خسارات است. هوش‌مصنوعی و پهپادهای عملیاتی نیز به‌عنوان ابزارهای کلیدی در واکنش سریع به بحران‌ها عمل می‌کنند. این فناوری‌‌‌ها به مقامات در تخصیص بهینه منابع و کاهش ترافیک در زمان تخلیه مناطق آسیب‌‌‌دیده یاری می‌رسانند.
برای باز کردن قفل این پتانسیل چه کاری می‌‌‌توان انجام داد؟
با وجود وعده‌‌‌های فراوان فناوری‌‌‌های داده‌‌‌محور و دیجیتال، چالش‌‌‌های بزرگی وجود دارند که مانع دستیابی به تمام پتانسیل‌‌‌های آنها می‌‌‌شوند. به‌منظور غلبه بر این موانع، هفت‌اقدام کلیدی پیشنهاد می‌شود که به‌عنوان یک نقشه‌‌‌ راه، می‌‌‌توانند به آزادسازی حداکثر توانایی‌‌‌های این فناوری‌‌‌ها کمک کنند و آنها را در مسیر تاثیرگذاری مطلوب قرار دهند.
1.تعمیم داده‌‌‌ها و ابزارهای منبع باز : اصول متن‌‌‌باز، رویکردی فراگیرتر و شفاف‌‌‌تر برای مقابله با چالش‌‌‌های تغییرات اقلیمی ایجاد کرده و جامعه گسترده‌‌‌تری از کاربران و مشارکت‌‌‌کنندگان را تشویق می‌کنند تا چرخه‌ای از نوآوری و اکتشاف را جلو ببرند.
2.افزایش استانداردسازی، قابلیت همکاری و شفافیت : به‌منظور ایجاد زیست‌‌‌بوم هماهنگ و یکپارچه، لازم است استانداردهای مشترکی تعریف و سازگاری بین فناوری‌‌‌ها و منابع داده‌‌‌ای مختلف تقویت شود. این کار باعث می‌شود ذی‌نفعان گوناگون بتوانند به‌‌‌راحتی با هم همکاری کرده و داده‌‌‌ها را بین یکدیگر تبادل کنند. علاوه‌بر این، شفاف‌‌‌سازی در این زیست‌‌‌بوم (مثلا از طریق فرآیندهای بازبینی توسط همتایان) اطمینان حاصل می‌کند که فناوری‌‌‌ها در جهت ایجاد درک و بینش‌‌‌های مشترک پیش بروند، نه اینکه فقط به نفع یک فرد یا گروه خاص عمل کنند.
3.بهبود دسترسی به فناوری در مناطق محروم: جوامعی که بیشترین آسیب‌‌‌پذیری را در برابر تغییرات اقلیمی دارند، اغلب کمترین دسترسی به داده‌‌‌های اقلیمی، ابزارهای تحلیلی و قدرت محاسباتی را تجربه می‌کنند. پر کردن این شکاف، گام کلیدی برای توانمندسازی جوامع حاشیه‌‌‌نشین، به‌‌‌ویژه در کشورهای در حال توسعه است تا بتوانند با ابزارهای لازم، تصمیم‌گیری‌‌‌های آگاهانه‌‌‌تر داشته و تاب‌‌‌آوری پایدار در برابر چالش‌‌‌های اقلیمی ایجاد کنند.
4.افزایش بودجه برای فناوری سازگاری : بودجه‌‌‌ای که برای سازگاری با تغییرات اقلیمی در نظر گرفته می‌شود، بسیار کمتر از میزان لازم برای مقابله با خطرات جدید اقلیمی است. این کمبود مالی باید جبران شود تا از توسعه فناوری‌‌‌های نوآورانه و اجرای سیستم‌هایی که تاب‌‌‌آوری جوامع را افزایش می‌دهند، حمایت کافی به عمل آید.
5.افزایش همکاری بین رهبران فناوری و دولت‌ها: بسیاری از فناوری‌‌‌های نوآورانه در مرحله آزمایشی متوقف می‌‌‌شوند. بخشی از این مشکل به دلیل ریسک‌‌‌های ذاتی توسعه فناوری‌‌‌های جدید است، اما دلیل مهم دیگر، ناهماهنگی بین انگیزه‌‌‌های دولت‌‌‌ها و کسب‌وکارهاست. دولت‌‌‌ها باید با ارسال سیگنال‌‌‌های قوی‌‌‌تر، تقاضا برای این فناوری‌‌‌ها را افزایش دهند و صنایع نیز باید دیدگاه بلندمدت‌‌‌تری برای بازده سرمایه‌گذاری‌‌‌های خود در نظر بگیرند.
6.تدوین مقررات بیشتر با تمرکز بر سازگاری با تغییرات اقلیمی : هوشمندسازی اقلیمی تنها زمانی موثر خواهد بود که به اقدامات عملی و ملموس تبدیل شود. سیاستگذاران باید از این بینش‌‌‌ها استفاده کنند تا سیاست‌‌‌هایی را طراحی و اجرا کنند که به‌‌‌طور موثر از جوامع در برابر خطرات اقلیمی محافظت کند.
7.پرداختن به سوگیری‌‌‌های احتمالی در راه‌‌‌حل‌‌‌های هوش‌مصنوعی برای سازگاری با تغییرات اقلیمی : هوش‌مصنوعی نیز مانند دیگر فناوری‌‌‌ها، ممکن است تحت‌تاثیر سوگیری‌‌‌های پنهان قرار گیرد. شناسایی و رفع این سوگیری‌‌‌ها برای تضمین نتایج عادلانه و منصفانه در کاربردهای مرتبط با تغییرات اقلیمی ضروری است. این راه‌‌‌حل‌‌‌های نوآورانه باید توسط گروه‌‌‌های متنوعی از ذی‌نفعان بررسی و اجرا شوند تا اطمینان حاصل شود که قابل اعتماد و فراگیر هستند.
به‌منظور مقابله با این چالش‌‌‌ها و تسریع استفاده گسترده از فناوری‌‌‌های سازگاری با اقلیم، مجمع جهانی اقتصاد با همکاری گروه مشاوره بوستون، نزدیک به 40نفر از رهبران و متخصصان حوزه‌‌‌های فناوری، صنعت، بخش عمومی، دانشگاه‌‌‌ها و جامعه مدنی را گرد هم آورده تا کارگروه فناوری برای سازگاری با اقلیم را تشکیل دهند. این گروه در تهیه گزارش تازه منتشر‌‌‌شده‌‌‌ای، نقش کلیدی داشته‌‌‌اند که به بررسی دقیق‌‌‌تر کاربردهای فناوری و راه‌‌‌حل‌‌‌های موثر در این زمینه می‌‌‌پردازد.
همچنین، یک جعبه ابزار اقدام (Action Toolkit) در حال توسعه است که به تصمیم‌گیرندگان ابزارهای عملی ارائه می‌دهد تا بینش‌‌‌های کلیدی گزارش را به اجرا درآورند و استراتژی‌‌‌های سازگاری با تغییرات اقلیمی خود را با استفاده از فناوری‌‌‌های پیشرفته طراحی کنند.
فناوری‌هایی که به سازگاری با تغییرات اقلیمی کمک می‌کنند
هوش مصنوعی برای سازگاری با اقلیم: هوش‌مصنوعی، مدل‌‌‌های آب‌‌‌وهوایی و اقلیمی را دقیق‌‌‌تر کرده است. مثلا با افزودن داده‌‌‌های دمای سطح دریا به مدل‌‌‌های اقیانوسی، درک بهتری از جریان‌‌‌های اقیانوسی ایجاد شده است. هوش‌مصنوعی همچنین در توسعه سیستم‌های فاضلاب هوشمند (برای جلوگیری از سیل) و محصولات کشاورزی مقاوم به خشکی نقش دارد.
علاوه‌بر این، پهپادها ((UAV که پرنده‌‌‌های بدون سرنشین مجهز به دوربین‌‌‌ها و حسگرهای پیشرفته هستند، نیز می‌‌‌توانند داده‌‌‌های دقیقی درباره تغییرات اقلیمی جمع‌‌‌آوری کنند. از آنها برای نظارت بر منابع آبی یا جست‌وجو و نجات در مناطق دورافتاده پس از فجایع اقلیمی استفاده می‌شود.
رصد زمین برای سازگاری اقلیمی: رصد زمین با استفاده از ماهواره‌‌‌ها، سنجش از دور و ایستگاه‌‌‌های هواشناسی، داده‌‌‌های ارزشمندی درباره تغییرات اقلیمی جمع‌‌‌آوری می‌کند. این اطلاعات به توسعه روش‌های نوین برای مدیریت منابع طبیعی کمک می‌کنند. به‌عنوان مثال، ماهواره‌‌‌ها اطلاعاتی درباره ذوب یخ‌‌‌ها و وضعیت منابع آب شیرین ارائه می‌دهند. همچنین، رصد زمین در سیستم‌های هشدار زودهنگام، مانند شناسایی توفان‌‌‌ها قبل از وقوع، نقش حیاتی دارد و به جوامع اجازه می‌دهد تا از خسارات جانی و مالی جلوگیری کنند. این ابزارها برای سازگاری با تغییرات اقلیمی ضروری هستند.
محاسبات پیشرفته برای سازگاری با اقلیم: محاسبات پیشرفته، شامل ابررایانه‌‌‌ها و رایانه‌‌‌های کوانتومی، از قدرت پردازش بالا برای انجام محاسبات پیچیده استفاده می‌کنند. رایانه‌‌‌های کوانتومی با شبیه‌‌‌سازی فرآیندهایی مانند دینامیک سیالات، مدل‌‌‌سازی اقلیمی را متحول کرده‌‌‌اند.
ابررایانه‌‌‌ها نیز با پردازش داده‌‌‌های عظیم، موجب بهبود پیش‌بینی‌‌‌های آب‌‌‌وهوایی و توسعه راه‌‌‌حل‌‌‌های سازگاری با تغییرات اقلیمی می‌‌‌شوند.
اینترنت اشیا در سازگاری با اقلیم : اینترنت اشیا (IoT) شامل دستگاه‌‌‌های متصل به هم است که داده‌‌‌ها را جمع‌‌‌آوری و به اشتراک می‌‌‌گذارند.
این فناوری برای نظارت بر تغییرات اقلیمی، مانند کیفیت هوا و دما، استفاده می‌شود. مثلا، حسگرهایی که آتش‌‌‌سوزی‌‌‌های جنگلی را تشخیص می‌دهند، می‌‌‌توانند هشدارهایی به افراد در مناطق خطر ارسال کنند.
شرکت PanoAI در کالیفرنیا از یک سکوی IoT برای شناسایی آتش‌‌‌سوزی‌‌‌ها و اطلاع‌‌‌رسانی به آتش‌‌‌نشانی و خدمات اضطراری استفاده می‌کند. این سیستم، با ترکیب دوربین‌‌‌های پیشرفته و داده‌‌‌های متنوع، بیش از 5میلیون هکتار زمین را زیر نظر دارد و هزاران آتش‌‌‌سوزی را شناسایی می‌کند.
واقعیت افزوده و واقعیت مجازی: واقعیت افزوده(AR) و واقعیت مجازی(VR) فناوری‌‌‌هایی هستند که تجربیات همه‌‌‌جانبه ایجاد می‌کنند. AR ویژگی‌‌‌های دیجیتال را به محیط فیزیکی اضافه می‌کند، در حالی که VR کاربران را با هدست‌‌‌ها به طور کامل در یک محیط مجازی غوطه‌‌‌ور می‌‌‌سازد.
این فناوری‌‌‌ها به‌طور فزاینده‌‌‌ای برای افزایش آگاهی و تغییر رفتار در زمینه تغییرات اقلیمی استفاده می‌‌‌شوند. مثلا، VR می‌‌‌تواند تاثیرات تغییرات آب‌‌‌وهوایی، مانند تغییر الگوهای آب‌‌‌وهوایی یا از دست دادن تنوع زیستی را به صورت شبیه‌‌‌سازی‌‌‌شده به کاربران نشان دهد.
پروژه‌‌‌هایی مانند Climate Tipping Points Hubکه توسط مجمع جهانی اقتصاد و شرکای آن توسعه‌یافته، از شبیه‌‌‌سازی‌‌‌های سه‌‌‌بعدی و VR برای نمایش اثرات دومینویی تغییرات اقلیمی، مانند ذوب یخ‌‌‌های قطبی، استفاده می‌کنند. این تجربیات به درک بهتر و عمیق‌‌‌تر از بحران‌های اقلیمی کمک می‌کنند.
* روزنامه‌نگار