بازار آریا - دنیای اقتصاد - حمید ملازاده : در چند ماه اخیر شاهد تغییرات چشمگیری در جریان صادرات نفت ایران به چین بوده‌‌‌‌‌‌ایم. داده‌های شرکت اطلاعات انرژی کپلر نشان می‌دهد؛ در ماه فوریه، صادرات نفت ایران به چین از یک‌میلیون و 700‌هزار بشکه در روز فراتر رفته؛ ‌عددی که نسبت به ژانویه 86‌درصد افزایش داشته و بالاترین سطح از اکتبر 2024 تاکنون محسوب می‌شود.
این روند در شرایطی اتفاق‌افتاده که آمریکا با اعمال تحریم‌های فزاینده سعی در کاهش صادرات نفت ایران به کمتر از 10‌درصد سطح فعلی داشته‌است. تحریم‌های اقتصادی و نظامی آمریکا علیه ایران از دهه‌‌‌‌‌‌ها پیش بر صادرات نفت این کشور تاثیرگذار بوده‌است. دولت‌های مختلف آمریکا با محدودیت‌های گوناگون، هدف خود را کاهش منابع درآمدی تهران قرارداده‌اند. به‌عنوان نمونه، وزیر کنونی خزانه‌‌‌‌‌‌داری آمریکا، اسکات بسنت، اعلام‌کرده؛ دونالد ترامپ به‌دنبال کاهش صادرات نفت ایران به زیر 10‌درصد سطح فعلی است. این تحریم‌ها به‌رغم فشارهای بین‌المللی، بازار نفت ایران را وادار به یافتن راهکارهای نوین برای عبور از محدودیت‌های لجستیکی کرده‌است. با افزایش فشارهای تحریمی، معامله‌گران نفت ایران از روش‌های نوین بهره می‌برند تا موانع ایجادشده را کنار بزنند. از جمله این راهکارها می‌توان به انتقال نفت از طریق کشتی به کشتی، استفاده از ناوگان سایه و ایجاد پایانه‌های نفتی خصوصی اشاره‌کرد.
ظهور پایانه‌‌‌‌‌‌های خصوصی
در پاسخ به افزایش نظارت‌های بین‌المللی و فشارهای واشنگتن، پایانه‌‌‌‌‌‌های خصوصی در چین به‌سرعت جایگاه خود را به‌عنوان نقاط کلیدی دریافت نفت از ایران و روسیه پیدا کرده‌اند. به گزارش برخی منابع و معامله‌گران، چندین پایانه خصوصی که در مناطق مختلف چین فعال هستند، تحویل بارهایی از نفتکش‌های تحت‌تحریم آمریکا را آغاز کرده‌اند. برخی ترمینال‌‌‌‌‌‌های خصوصی پذیرش نفت تحریمی از ایران و روسیه را در دستور کار دارند. طبق اطلاعات موسسه کپلر، نفتکش «سی‌‌‌‌‌‌هی» که از 10ژانویه تحت‌تحریم قرارگرفته بود، بیش از 750‌هزار بشکه نفت‌خام روسی(ESPO) را در ترمینالی در شهر بندری دونگ‌‌‌‌‌‌یینگ تخلیه کرد. این پایانه تحت‌مالکیت جدید شرکت «باوگانگ اینترنشنال» است که امکان‌پذیرش نفتکش‌های تحریم‌‌‌‌‌‌شده و کاهش هزینه‌های انتقال نفت بین کشتی‌‌‌‌‌‌ها را فراهم می‌کند؛ اگرچه این پایانه‌تنها برای نفتکش‌های افرا‌‌‌‌‌‌مکس طراحی‌شده و قادر به دریافت کشتی‌های بزرگ نیست. یک اسکله مستقل در بندر یانگ‌‌‌‌‌‌شان که توسط شرکت Yangshan Shengang International Oil Logistics Co. Ltd. اداره می‌شود، اخیرا اقدام به دریافت نفت تحریمی از روسیه کرده‌است، اما این اسکله مستقیما به پالایشگاه‌های نفت متصل نیست و نفت ورودی به مخازن ذخیره‌سازی و منتقل می‌شوند تا بعدا از طریق حمل‌ونقل ثانویه به مقصد نهایی برسند. از 10ژانویه، حداقل دو نفتکش تحریم‌‌‌‌‌‌شده که بیش از یک‌‌میلیون و 200‌هزار بشکه نفت «ساکول» از خاور دور روسیه حمل کرده‌اند، در بندر یانگ‌‌‌‌‌‌شان توقف کرده‌اند. نخستین نفتکش تحریم‌‌‌‌‌‌شده «یوری سنکوویچ» پس از ترک «ساکالین 1» با نزدیک به 700‌هزار بشکه نفت، در 28‌ژانویه تخلیه انجام داد. در بندر جنوبی استان گوانگدونگ، هویژو به‌عنوان یک شریک لجستیکی نوظهور شناخته شده‌است. یکی از پایانه‌‌‌‌‌‌های این بندر که توسط شرکت پتروشیمی «هوایینگ» (وابسته به گروه انرژی وین‌‌‌‌‌‌تایم) اداره می‌شود، در اواخر ماه گذشته نزدیک به یک‌‌میلیون بشکه نفت ایران را دریافت کرده‌است. نماینده وین‌‌‌‌‌‌تایم اعلام‌کرده؛ معمولا پایانه هویژو نفت‌‌‌‌‌‌های دریافتی از مالزی و سنگاپور را دریافت می‌کند. براساس داده‌های رسمی گمرکی، خرید نفت از روسیه و ایران حدود یک‌چهارم از کل واردات نفت‌خام چین در سال‌2024 را تشکیل می‌دهد؛ هرچند محدودیت‌های فزاینده واشنگتن این تجارت را پیچیده ساخته و خریداران را به ابتکار عمل و خلاقیت وادار کرده‌است. چین به‌عنوان بزرگترین خریدار نفت‌خام ایران شناخته می‌شود و اکثر محموله‌‌‌‌‌‌های دریافتی به پالایشگاه‌های کوچک و مستقل اختصاص می‌‌‌‌‌‌یابد.
سیستم خرید انعطاف‌‌‌‌‌‌پذیر
این سیستم خرید انعطاف‌‌‌‌‌‌پذیر به چین امکان می‌دهد تا در شرایط محدودیت‌های لجستیکی و فشارهای تحریمی، تقاضای نفت‌خام را به شکل کارآمدی تامین کند. علاوه‌بر این، استفاده از پایانه‌‌‌‌‌‌های خصوصی همچون دونگ‌‌‌‌‌‌یینگ، یانگ‌‌‌‌‌‌شان و هویژو، چین را قادر ساخته تا از روش‌های نوین و جایگزین برای دریافت نفت بهره ببرد و وابستگی به بندرهای بزرگ که ممکن است تحت‌تاثیر تحریم‌ها قرار گیرند را کاهش دهد. افزایش صادرات نفت ایران به چین در شرایط تحریم‌های فزاینده آمریکا، پیامدهای گسترده‌ای در بازار جهانی نفت به‌همراه دارد. از یک‌سو، این تغییر روند باعث افزایش نقدینگی و تامین مالی برای پروژه‌های توسعه‌‌‌‌‌‌ای در ایران می‌شود؛ از سوی دیگر، تغییر الگوهای تجاری نفت‌خام و استفاده از روش‌های لجستیکی نوین، رقابت در بازار جهانی نفت را تشدید کرده و می‌تواند به تغییر مسیرهای تجاری منجر شود، همچنین ظهور پایانه‌‌‌‌‌‌های خصوصی چین نشانگر انعطاف‌‌‌‌‌‌پذیری زنجیره تامین نفت در‌برابر محدودیت‌های بین‌المللی است. برای ایران، نفت همچنان یکی از منابع اصلی درآمد ارزی محسوب می‌شود. افزایش صادرات نفت به چین و استفاده از راهکارهای نوین لجستیکی، نه‌تنها به بهبود تراز تجاری کمک می‌کند، بلکه زمینه را برای سرمایه‌گذاری‌های بیشتر در بخش‌های مختلف اقتصادی فراهم می‌آورد. استفاده از ناوگان سایه، شرکت‌های خصوصی و بهره‌‌‌‌‌‌گیری از پایانه‌‌‌‌‌‌های نوظهور در چین، نشان از عزم ایران برای حفظ سهم خود در بازار جهانی نفت در‌برابر فشارهای بین‌المللی دارد. با وجود موفقیت‌های اخیر، ایران همچنان با چالش‌های متعددی مانند نظارت‌های بین‌المللی، افزایش تحریم‌ها و تغییرات در بازار جهانی نفت مواجه است، اما از سوی دیگر‌ این چالش‌ها فرصت‌هایی را برای بهبود فناوری‌های لجستیکی، توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل نفت و تقویت روابط تجاری با کشورهایی مانند چین، هند و سایر کشورهای آسیایی به‌همراه دارد. استفاده از پایانه‌‌‌‌‌‌های خصوصی چین به‌عنوان راهکاری نوین، نمونه‌‌‌‌‌‌ای بارز از خلاقیت در مواجهه با محدودیت‌های بین‌المللی است.

زنجیره تامین جهانی
با توجه به تغییرات ساختاری در بازار جهانی نفت و ظهور فناوری‌های نوین حمل‌ونقل، آینده نفت‌خام ایران در‌برابر محدودیت‌های تحریمی نشان از انعطاف‌‌‌‌‌‌پذیری و تطبیق سریع زنجیره تامین دارد. ظهور پایانه‌‌‌‌‌‌های خصوصی چین به‌عنوان نقاط دریافت نفت تحریم‌‌‌‌‌‌شده، توانایی بازار در تطبیق با شرایط سخت را برجسته می‌کند. این تحولات، به‌همراه تغییر در سیاست‌های بین‌المللی، می‌تواند زمینه‌‌‌‌‌‌های جدیدی برای توسعه اقتصادی ایران و تغییر در الگوهای تجاری نفت در سطح جهانی فراهم آورد. افزایش صادرات نفت ایران به چین، در کنار ظهور پایانه‌‌‌‌‌‌های خصوصی نوآورانه در چین، نقطه‌عطفی در پاسخ به تحریم‌های فزاینده آمریکا محسوب می‌شود. این روند نه‌تنها انعطاف‌‌‌‌‌‌پذیری زنجیره تامین نفت را به اثبات می‌رساند، بلکه پیامدهای ژئوپلیتیک و اقتصادی گسترده‌ای را در بازار جهانی نفت به‌همراه دارد. برای ایران، حفظ و تقویت این روند، مستلزم بهبود زیرساخت‌های لجستیکی، توسعه فناوری‌های نوین و تقویت روابط تجاری با بازارهای بین‌المللی است. در عین حال، ظهور پایانه‌‌‌‌‌‌های خصوصی در چین نشان‌دهنده تمایل کشور مقصد به استفاده از راهکارهای جایگزین برای دسترسی به نفت تحریم‌‌‌‌‌‌شده بوده و نقش مهمی در ادامه مسیر تجارت نفت‌خام بین ایران، روسیه و چین ایفا می‌کند.