بزرگنمايي:

بازار آریا - براساس جلسه 21 بهمن هیئت‌وزیران، به پیشنهاد مشترک سازمان برنامه و بودجه کشور و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و با موافقت مقام‌معظم‌رهبری، معادل ریالی یک میلیارد دلار از منابع صندوق توسعه ملی به منظور حمایت از معیشت خانوار‌ها تخصیص داده می‌شود. طبق این مصوبه، این منابع طی دو مرحله در اختیار وزارت رفاه قرار می‌گیرد و مقرر شده این وزارتخانه در دو مرحله کالابرگ معیشتی برای هفت دهک پایین درآمدی که جمعیتی برابر 60 میلیون نفر را شامل می‌شوند، به آنها تخصیص دهد.

مبلغ تخصیص در دهک‌های اول تا سوم به ازای هر نفر 500 هزار تومان و برای خانوار‌های در دهک چهار تا هفتم به ازای هر نفر 350 هزار تومان خواهد بود. احمد میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در این ارتباط گفته است که «زیرساخت فناوری اطلاعات فراهم شده و بخشنامه‌های مربوطه در حال ارسال به استان‌هاست، قبل از ماه مبارک رمضان در 10 اسفند 1403 اولین نوبت کالا برگ الکترونیک را به 7 دهک درآمدی می‌دهیم.» آنطور که میدری تأکید کرده است: «کالابرگ به 70 درصد جامعه تعلق می‌گیرد و 11 قلم کالای اساسی در قالب کالابرگ در فروشگاه‌ها به مردم ارائه خواهد شد.» اقلام کالابرگ الکترونیک شامل گوشت، مرغ، تخم‌مرغ، برنج، ماکارونی، روغن، شیر، پنیر، ماست، حبوبات، قند و شکر می‌شود.
معیار‌های حذف یارانه نقدی
هیئت وزیران در دولت چهاردهم با توجه به آئین‌نامه اجرایی که به‌استناد جز (6) بند (الف) تبصره (8) ماده واحده قانون بودجه سال 1403 به تصویب رسیده است، چندین شاخص را برای دهک‌بندی جدید و همچنین حذف یارانه افراد دهک‌های بالا اعلام کرده است. این شاخص‌ها را به‌طور کلی در 6 بخش می‌توان دسته‌بندی کرد؛
1. مجموع درآمد اعضای خانوار
2. تراکنش‌های خرید ماهانه
3. دارایی‌های ملکی
4. خودرو‌های لوکس
5. سفر‌های خارجی
6. اقامت در خارج از کشور.
این 6 شاخص به‌عنوان شاخص‌هایی که بر توانمندی مالی خانوار دلالت دارند، مدنظر قرار گرفته و احتمالاً یارانه نقدی خانوار‌هایی که یکی از این 6 شاخص را داشته باشند، قطع خواهد شد. البته این فرایند به‌صورت تدریجی انجام می‌شود و احتمالاً افرادی که واجد تعداد بیشتری از این شاخص‌ها هستند، در اولویت خواهند بود. این شاخص‌ها جزئیاتی دارند که در ادامه به آنها پرداخته می‌شود.
1- حذف یارانه براساس مجموع درآمد اعضای خانوار‌
در بخش اول، میزان مجموع درآمد اعضای خانواده مبنای دهک‌بندی و حذف یارانه است. بر این اساس، خانوار یک نفره اگر در سال 1403 سه برابر حداقل حقوق (جمعاً 30 میلیون تومان) درآمد داشته باشد، در ردیف حذف یارانه قرار می‌گیرد. اگر بعد خانوار دو‌نفره باشد، مبنای حذف یارانه درآمدی معادل 3.75 برابر حداقل حقوق سال تعیین‌شده در بودجه سال 1403 (37 میلیون و 500 هزار تومان) خواهد بود. در خانوار سه‌نفره، مجموع درآمد برای حذف یارانه 4.5 برابر حداقل حقوق در بودجه سال جاری که 45 میلیون تومان برآورد شده است. در خانوار چهار نفره، 5.25 برابر حداقل حقوق در بودجه سال جاری که 52 میلیون و 250 هزار تومان برآورد شده است. در خانوار پنج نفره، مبنای حذف یارانه، داشتن درآمدی معادل 6 برابر حقوق در بودجه سال 1403 که 60 میلیون تومان است.
2- حذف یارانه براساس تراکنش‌های خرید ماهانه‌
برای خانوار یک‌نفره، اگر میانگین ماهانه خرید مجموع کارت‌های بانکی 50 میلیون تومان باشد، فرد در ردیف حذف یارانه قرار می‌گیرد. در خانوار
دو نفره این مقدار 60 میلیون و 250 هزار تومان، در خانوار سه‌نفره 75 میلیون تومان، در خانوار چهار‌نفره 87 میلیون و 500 هزار تومان و در خانوار پنج‌نفره این میزان 100 میلیون تومان است.
3- حذف یارانه براساس دارایی‌های ملکی‌
براساس مصوبه هیئت وزیران، خانوار‌هایی که ارزش مجموع املاک و مستغلات آنها (مانند باغ ویلا‌های مجلل) بیش از 35 میلیارد تومان باشد، مشمول قطع یارانه خواهند شد.
4- حذف یارانه براساس خودرو‌های لوکس‌
خانوار‌هایی که دارای یک یا چند خودروی سواری یا وانت دوکابین با مجموع ارزش 3 میلیارد تومان باشند، از لیست دریافت یارانه خارج می‌شوند.
5- حذف یارانه براساس سفر‌های خارجی‌
خانوار‌هایی که بیش از 5 سفر خارجی در یک سال داشته باشند، دیگر مشمول دریافت یارانه نخواهند بود.
6- حذف یارانه براساس اقامت در خارج از کشور
ایرانیان مقیم خارج از کشور، بر اساس اعلام وزارت امور خارجه، از لیست یارانه‌بگیران حذف خواهند شد.
نقشه استانی فقر
اینکه کدام استان‌ها به یارانه و کالابرگ دولتی مستحق‌ترند، موضوعی است که باید در برنامه‌های دولت و آزمون وسع دولت به‌طور جدی‌تر مدنظر برنامه‌ریزان و سیاستگذاران قرار گیرد. اکثر کشور‌های جهان، فقر را به عنوان کمبود یا نبود درآمد تعریف می‌کنند. با این حال، افراد فقیر تجربه خود از فقر را بسیار گسترده‌تر می‌دانند. فردی که فقیر است ممکن است به‌طور همزمان از چندین عامل محرومیت رنج ببرد. ازاین‌رو، تمرکز بر یک عامل به تنهایی، مانند درآمد، برای درک ماهیت واقعی فقر کافی نیست. در ایران مطالعه‌های متعددی در اندازه‌گیری فقر چندبعدی انجام شده است ولی بیشتر آنها از داده‌های طرح هزینه و درآمد خانوار که محاسبه نماگر‌های مرتبط با فقر چندبعدی را محدود می‌کند، استفاده کرده‌اند.
حمیدرضا نواب‌پور و پریا ترابی کهلان در مقاله‌ای با عنوان «مطالعه‌ای در فقر چندبعدی و سهم بعد‌ها در استان‌های ایران» می‌نویسند: «افراد فقیر می‌توانند انواع مختلفی از محرومیت را به‌طور همزمان تجربه کنند. به عنوان مثال، افراد ممکن است از وضعیت نامناسب سلامتی یا سوء‌تغذیه عدم دسترسی به آب آشامیدنی سالم یا برق کیفیت پایین شغل یا تحصیلات کم رنج ببرند.
این محرومیت‌های به هم پیوسته، همیشه نتیجه فقر مالی نیست. به‌طور کلی در حالی که بین کسانی که از فقر پولی رنج می‌برند و افرادی که از فقر چندبعدی رنج می‌برند، همپوشانی وجود دارد، اما این دو گروه به‌طور دقیق همسان نیستند. از این رو تمرکز بر یک عامل مانند درآمد به تنهایی برای درک ماهیت واقعی فقر کافی نیست بنابراین شاخص فقر چندبعدی سراسری (G-MPI) برای اولین بار توسط ابتکار توسعه انسانی و فقر آکسفورد (OPHI) با همکاری برنامه توسعه سازمان ملل (UNDP) برای گنجاندن در گزارش توسعه انسانی سازمان ملل در سال 2010 ایجاد شد تا معیار‌های سنتی فقر درآمدی را با در نظر گرفتن محرومیت در سلامت، تحصیلات و استاندارد‌های زندگی که یک فرد به‌طور همزمان با آن مواجه است، تکمیل کند.
معیار‌های فقر چندبعدی با نشان دادن طیف وسیعی از محرومیت‌هایی که افراد فقیر تجربه می‌کنند آشکار می‌کنند که چه کسی و چگونه فقیر است. به همین دلیل است که آرمان‌های توسعه پایدار (SDG) با پیام «پایان بخشیدن به تمام گونه‌های فقر در همه‌جا» به صراحت اولین هدف خود را کاهش فقر چندبعدی می‌داند. علاوه بر این معیار‌های فقر چندبعدی را می‌توان تجزیه کرد تا سطح فقر در منطقه‌ها و زیرگروه‌های جمعیتی یک کشور را نشان دهد.
در این خصوص وزارت رفاه در گزارش سال 1399 خود با عنوان «گزارش پایش فقر سال 1399» براساس شاخص‌های ترکیبی، اقدام به رتبه‌بندی محروم‌ترین استان‌های کشور کرد. براساس این رتبه‌بندی، در همان سال 1399 استان سیستان و بلوچستان با 62 درصد محرومیت در رتبه اول قرار داشت. این مقدار 2 برابر نرخ 31 درصدی افراد زیر خط فقر در کل کشور بوده است. استان خراسان شمالی با 46 درصد دوم و استان هرمزگان با 44 درصد سوم بود. کهگیلویه و بویراحمد با 42 درصد در رتبه چهارم، گلستان با 42 درصد در رتبه پنجم و لرستان با 41 درصد در رتبه ششم قرار داشت. کردستان با 40 درصد، خراسان رضوی با 38 درصد، خراسان جنوبی با 37 درصد، کرمان با 37 درصد و کرمانشاه نیز با 37 درصد در رتبه‌های بعدی قرار داشتند. در این رتبه‌بندی، یزد با 16 درصد، تهران با 17 درصد و سمنان و البرز نیز با 19 درصد در رتبه‌های بعدی با کمترین نرخ فقر بوده‌اند.