بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای اقتصاد : با گذشت 10 روز از آغاز‌به‌کار دونالد ترامپ، سیگنال‌های واحدی از سمت مقامات ایران در خصوص احتمال مذاکره با دولت جدید آمریکا ارسال شده است. همزمان با آنکه مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، در حیاط دولت در پاسخ به سوالی مبنی بر پیغام احتمالی ترامپ به ایران بعد از نشستن بر کرسی ریاست‌جمهوری آن را رد کرد و گفت هنوز پیغامی از دولت آمریکا دریافت نکرده‌ایم، سید‌عباس عراقچی، وزیر خارجه، نیز گفت که ترامپ هیچ پیام مشخصی برای مذاکره ارسال نکرده و پیامی هم ارسال نشده است. آنچه هست در رسانه‌هاست.
عکس: امیر خلوصی - ایسنا
این اظهارات نشان می‌دهد که ایران از مرحله مخابره سیگنال و جمع‌بندی درخصوص ضرورت مذاکرات هسته‌ای، آن هم مذاکره مستقیم دوجانبه با آمریکا، عبور کرده و در شرایط کنونی منتظر طرح مشخص دولت ترامپ است که بتواند بر اساس آن دستورکارها را تعیین و به دستگاه دیپلماسی برای پیشبرد در میز مذاکره و تحقق منافع ملی ابلاغ کند. در همین چارچوب، عراقچی در حاشیه جلسه هیات دولت در جمع خبرنگاران تاکید کرد که اگر جمع‌بندی در کشور صورت بگیرد، مذاکراتی به صورت برابر انجام می‌شود. وی افزود: «هیچ تصمیمی برای مذاکره وجود ندارد؛ ملاک ما همان بی‌اعتمادی گذشته است.» رئیس ‌دستگاه دیپلماسی با اشاره به اینکه ما قبلا توافق کرده و آن را اجرا کردیم، گفت که آنها توافق را به هم زدند. این بی‌‌اعتمادی به این آسانی و با کلمات خوب درست نمی‌شود، بلکه احتیاج به اقدامات عملی دارد، وقتی از سیاست‌ها مطلع شویم تصمیم‌گیری می‌کنیم. وزیر امور خارجه تاکید کرد: «گفت‌و‌گو‌های ما با کشور‌های اروپایی جریان دارد؛ منتظر تبیین سیاست‌های طرف مقابل و بررسی آنها هستیم.»
عراقچی روز سه‌شنبه نیز در گفت‌وگو با اسکای‌نیوز به ابراز تمایل رئیس‌جمهور آمریکا برای توافق با تهران واکنش نشان داد و گفت: «ما هیچ‌گاه امیدمان را به تلاش‌های دیپلماتیک از دست نمی‌دهیم اما شرایط فرق کرده و طرف مقابل باید کارهای زیادی برای جلب اعتماد ما انجام دهد.»
سناریوهای مختلف برای مواجهه ترامپ
از سوی دیگر، فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، با بیان اینکه درباره ترامپ سناریو‌های مختلفی داریم، گفت: «بسیار تلاش می‌کنیم موانعی همچون تحریم زودتر برداشته شود.» وی در حاشیه جلسه هیات دولت افزود: «در موضوع مذاکره بارها به سه اصل محوری عزت، حکمت و مصلحت اشاره شده است و طبق این رفتار خواهیم کرد.»
حاضر به مذاکره با آمریکاییم
از سوی دیگر حاجی‌بابایی، نایب‌رئیس مجلس، در گفت‌وگوی ویژه خبری با اشاره به اینکه کشور ما اولین کشوری است که اعتقاد به مذاکره دارد، گفت: «ما با هر جای دنیا به غیر از رژیم صهیونیستی حاضر به مذاکره‌ایم حتی آمریکا، اما مذاکره باید عادلانه باشد.» به گزارش «انتخاب»، حاجی‌بابایی در این گفت‌وگو با بیان اینکه با آمریکا هیچ دشمنی و جنگی نداریم، ادامه داد: «عادلانه بودن یعنی اینکه بنشینیم و بگوییم شما شهروند درجه‌یک هستید ما هم همین‌طور، فوتبالیست شما با فوتبالیست ما یکی است، اینها باید مسابقه بدهند اما اینها می‌گویند اگر لازم است جایی باید فوتبالیست شما ببازد.»
باز کردن غل و زنجیر آمریکا از پای سیاست خارجی
علاوه بر مقامات فوق، محمد‌جواد ظریف، معاون راهبردی رئیس‌جمهور، نیز در نشست «چشم‌انداز تحولات منطقه و جهان در دوره ترامپ» که در موسسه ایراس برگزار شد، به تبیین رویکرد احتمالی ایران در مقابل ترامپ پرداخت و گفت: «من آمریکا را یک فرصت برای سیاست خارجی ایران نمی‌بینم، آمریکا را مزاحمت یا غل‌و‌زنجیری می‌دانم که باید از پای سیاست خارجی ایران باز شود.»
به گزارش ایرنا، وزیر پیشین امور خارجه در این نشست که روز شنبه ششم بهمن‌ماه برگزار شده بود، با تاکید بر اینکه مجموع موضع‌گیری‌هایی که ترامپ تاکنون درباره ایران داشته نه‌چندان مثبت است و نه‌چندان منفی، گفت: «در این شرایط ما باید با دو انگاره که عده‌ای می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌خواهند درباره ایران تثبیت کنند مقابله کنیم. این انگاره عبارت است از طرح این ادعا که ایران ضعیف و درنتیجه خطرناک شده است.» ظریف در ادامه این سخنرانی گفت: «دومین نکته‌ای که آنها روی آن تاکید دارند این است که ایران به ادعای آنها «ضعیف شده»، اکنون با گزینه‌های کمتری روبه‌روست و شاید هم بتوان گفت که تنها گزینه باقیمانده برای تهران سلاح هسته‌ای است. آنها در ادامه این ادعا می‌گویند که پیش از آنکه ایران بتواند به سمت تولید سلاح برود باید با اقدام نظامی مانع این کشور شویم.»
وزیر خارجه اسبق کشورمان تاکید کرد: «البته از حرف‌های اخیر دونالد ترامپ این‌گونه برمی‌آید که چندان خریدار این استدلال‌های مطرح‌شده نیست. هم‌زمان نکته‌ای که باید توجه داشته باشیم این است که ذهن ترامپ قابل تغییر است و این‌طور نیست که او مثلا متفکر روابط بین‌الملل با یک تئوری جا‌افتاده باشد که نتوان چیزی را در ذهن او تغییر داد. ترامپ تفکر تثبیت‌شده‌ای در این زمینه ندارد و بسته به شرایطی که در لحظه در آن قرار می‌گیرد حاضر است برخی پارادایم‌های خود را تغییر هم بدهد.»
وی ادامه داد: «آنچه مهم است این است که الان ممکن است ترامپ به این باور که ایران به سمت سلاح هسته‌ای حرکت خواهد کرد نرسیده باشد یا حتی این باور او را به این سمت سوق دهد که در چنین شرایطی بهتر است جلوی خطر را با معامله با ایران بگیرد اما این آخر بازی نخواهد بود.»
محمدجواد ظریف در ادامه این نشست، با انتقاد از فضای ملتهب پیرامون مذاکره با آمریکا توسط مخالفان مذاکره در ایران گفت: «من در داوس در تمام نشست‌ها و همچنین در گفت‌و‌گویی که با فرید زکریا داشتم، به مشکلات مذاکره اشاره کردم و تاکید داشتم که ما الان با یک تجربه سنگین به مذاکره برای احیای برجام بازمی‌گردیم و این کار را سخت‌تر خواهد کرد، چرا که دور اول و برای رسیدن به برجام این تجربه را نداشتیم اما الان بدعهدی طرف مقابل تبدیل به تاریخچه این مذاکرات شده است.»
ترامپ مایل به مذاکره است
همزمان با مخابره سیگنال از سوی ایران و طرح مباحث جدی‌تر در خصوص فرمت مذاکره، دولت ترامپ هم با برخی اقدامات، سیگنال‌های قوی برای مذاکره مخابره کرده است. سه‌شنبه‌شب ایالات متحده آمریکا در جریان چهل و هشتمین نشست بررسی دوره‌ای جهانی شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در ژنو، برای اولین بار از انتقاد از کارنامه حقوق‌بشری جمهوری اسلامی خودداری کرد. بر اساس سوابق ثبت‌شده، ایالات متحده از سال 2010همواره با انتقاد از نقض حقوق بشر در ایران، توصیه‌هایی ارائه داده بود، اما امسال از انجام چنین کاری خودداری کرد.
از سوی دیگر تصمیم رئیس‌جمهوری آمریکا برای متوقف کردن تمامی کمک‌های خارجی موجی از نگرانی را در میان فعالان ایرانی (ضدانقلاب) برانگیخته است. آنها بیم دارند که این اقدام، برنامه‌های مرتبط با ایران را تحت‌تاثیر قرار دهد. پیش‌تر نیز ترامپ با لغو مصونیت و محافظت از چهره‌های ضدایرانی چون هوک، پمپئو و بولتون نشان داده بود که او خط قرمزی در خصوص این افراد ندارد. بر این اساس رویکرد ترامپ در قبال ایران حل مساله هسته‌ای از طریق مذاکره است که به تعبیر برخی «مذاکره سخت» است. در همین ارتباط فایننشال تایمز در مطلبی به انتخاب استیو ویتکاف، نماینده خاورمیانه ترامپ به عنوان مامور بررسی امکان توافق دیپلماتیک با ایران از سوی دونالد ترامپ پرداخت و نوشت که ترامپ هفته گذشته گفت که واقعا خوب می‌شود اگر بتوان مشکلات مربوط به برنامه هسته‌ای ایران را حل کرد.
فایننشال تایمز به تغییر تدریجی دیدگاه تهران در قبال آمریکای ترامپ پرداخت و نوشت، این تغییر دیدگاه در حالی شکل گرفته که سال 2025 می‌تواند مهم‌ترین سال برای ایران از زمان جنگ ایران و عراق باشد. مقامات ایرانی امیدوارند از تقابل اجتناب کرده و حتی با رئیس‌جمهور جدید آمریکا به توافق برسند. بر اساس این گزارش، همزمان که انتظار می‌رود ترامپ دوباره به سیاست‌های سخت‌گیرانه بازگردد، با‌این‌حال، نشانه‌هایی وجود دارد که او ممکن است مایل به مذاکره باشد. دیپلمات‌های غربی می‌گویند دولت مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور اصلاح‌طلب ایران، سیگنال‌هایی درمورد آمادگی برای توافق نشان داده است.
اما این دیپلمات‌ها هشدار می‌دهند که اگر چنین توافقی حاصل نشود، ایران در مسیر برخورد با غرب قرار خواهد گرفت. در گزارش فایننشال تایمز به تمایل اصلاح‌طلبان در ایران برای آغاز مذاکرات اشاره شده و آمده است: «آنها استدلال می‌کنند که این ممکن است آخرین فرصت ایران برای جلوگیری از بحران باشد.» ولی نصر می‌گوید: «ایرانی‌ها خود را به شکلی که به تصویر کشیده می‌شوند، ضعیف نمی‌بینند. آنها نقاط ضعفی ذاتی دارند، اما برآوردشان این است که ترامپ اگر مسیر دیپلماتیک را دنبال نکند، با محدودیت‌هایی روبه‌روست و اینکه ریسک درگیری نظامی برای آمریکا بسیار زیاد است، و این چیزی است که نمی‌توان آن را کنترل کرد.» در‌عین‌حال صنم وکیل، مدیر پروژه خاورمیانه در اندیشکده چتم هاوس، هم گفت تهران باید برای جلوگیری از فشار‌های حداکثری آمریکا و حملات بیشتر، ترامپ را به سمت یک توافق وسوسه کند.
ابتکار عمل ایران در مذاکرات با غرب