بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای اقتصاد - حمید ملازاده : بازار نفت همچون میدانی است که همواره تحت تاثیر نیروهای مختلف از جمله تحولات اقتصادی، بحران‌های ژئوپلیتیک و تصمیمات سیاسی قرار دارد. در تازه‌ترین تحول، تجارت نفت روسیه با دو خریدار بزرگ آسیایی خود، یعنی چین و هند، با اختلال جدی مواجه شده است. این وضعیت ناشی از اعمال تحریم‌های جدید ایالات‌متحده در 10 ژانویه 2025 است که مستقیما زنجیره تامین نفت روسیه را هدف گرفته و هزینه‌های حمل‌ونقل را به‌شدت افزایش داده است. تحریم‌های جدید واشنگتن که شامل نفتکش‌هایی می‌شود که بخش بزرگی از صادرات نفت دریایی روسیه را به چین و هند انجام می‌دهند، هزینه‌های حمل‌ونقل را به طرز چشمگیری بالا برده‌اند.
به گفته منابع آگاه، هزینه حمـل نفتکش‌هــــای غیرتحریم‌شده از بندر کوزمینو به چین اکنون به چندین میلیون دلار رسیده است. بندر کوزمینو (Kozmino Port) یکی از بنادر مهم روسیه است که در ساحل اقیانوس آرام و در منطقه ساخالین واقع شده است. این بندر عمدتا برای صادرات نفت‌خام استفاده می‌شود و به‌ویژه نفت‌خام روسی از نوع ESPO از این بندر به کشورهای مختلف صادر می‌شود. کوزمینو به عنوان نقطه اصلی صادرات نفت‌خام از سیبری شرقی به بازارهای آسیایی از جمله چین و ژاپن شناخته می‌شود.
این بندر به دلیل موقعیت استراتژیک خود در تدارکات انرژی به آسیا و همچنین توسعه زیرساخت‌های نفتی آن، نقش کلیدی در تجارت نفت روسیه ایفا می‌کند. در نتیجه اعمال محدودیت‌های جدید، بهای نفت مخلوط ESPO روسیه که از این بندر صادر می‌شود، به پریمیوم 3 تا 5 دلار نسبت به نفت برنت رسیده است. این در حالی است که پیش از اعمال تحریم‌ها، این پریمیوم تنها حدود 2 دلار بود. پریمیوم (Premium) به مبلغ اضافه‌ای گفته می‌شود که به قیمت پایه یک کالا، مانند نفت، افزوده می‌شود. این مبلغ معمولا به دلایل مختلفی از جمله کیفیت بالاتر محصول، هزینه‌های اضافی حمل‌ونقل، تقاضای بالای بازار یا شرایط خاص ژئوپلیتیک اعمال می‌شود. برای مثال، نفت مخلوط ESPO روسیه که از بندر کوزمینو صادر می‌شود، به دلیل کیفیت بهتر یا موقعیت استراتژیک آن، با پریمیوم بالاتر نسبت به نفت برنت معامله می‌شود. این مفهوم نشان‌دهنده اختلاف قیمتی است که خریداران حاضر به پرداخت آن برای دسترسی به این محصول خاص هستند.
چین به عنوان بزرگ‌ترین واردکننده نفت‌خام جهان، تاثیرات قابل‌توجهی از این تحریم‌ها پذیرفته است. داده‌های جدید نشان می‌دهد که برخی از نفتکش‌های تحریم‌شده هنوز موفق به تخلیه محموله‌های خود در بنادر چین نشده‌اند. به عنوان مثال، نفتکش‌هایی مانند Huihai Pacific و Viktor Titov برای هفته‌ها در بنادر تیانجین و شاندونگ منتظر مانده‌اند. این تاخیرها، همراه با ممنوعیت‌هایی که توسط گروه بندری شاندونگ اعمال شده، باعث کاهش واردات نفت روسیه به چین شده است. طبق داده‌های شرکت تحلیلگر کپلر، چین کمتر از گذشته نفت از روسیه، به‌ویژه از منطقه خاور دور این کشور‌(که شامل بنادر مانند کوزمینو می‌شود) وارد می‌کند و انتظار می‌رود این روند کاهشی ادامه یابد.
چالش‌های هند در واردات نفت
هند، سومین واردکننده بزرگ نفت‌خام جهان نیز تحت تاثیر این تحریم‌ها قرار گرفته است. با توجه به اینکه 36 درصد از واردات نفت‌خام هند در سال 2024 از روسیه تامین شده بود، اختلال در عرضه نفت روسی فشار زیادی بر پالایشگاه‌های این کشور وارد کرده است. پالایشگاه‌ها که معمولا در اواسط هر ماه پیشنهادهایی برای خرید نفت دریافت می‌کردند، اعلام کرده‌اند که هیچ پیشنهاد جدیدی برای محموله‌های ماه مارس دریافت نکرده‌اند. این امر نشان‌دهنده کاهش تعداد محموله‌های پیشنهادی نفت روسیه در ماه‌های آینده است. با این حال، پالایشگاه‌های هندی در حال استفاده از دوره مهلتی هستند که توسط تحریم‌ها تعیین شده است. طبق گفته مقامات هندی، نفتکش‌هایی که تا پیش از 27 فوریه محموله‌های خود را تخلیه کنند و پرداخت‌ها را تا 12 مارس تسویه کنند، شامل تحریم‌ها نمی‌شوند. این دوره مهلت به پالایشگاه‌های هندی امکان می‌دهد تا از آخرین فرصت‌ها برای خرید نفت روسی استفاده کنند. اما با نزدیک شدن به پایان این دوره، پالایشگاه‌های هندی به‌دنبال منابع جایگزین از خاورمیانه، آفریقا و ایالات‌متحده هستند.
تاثیر تعرفه‌های تجاری آمریکا
افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل و تاثیر تحریم‌ها تنها عواملی نیستند که بر بازار نفت فشار وارد می‌کنند. رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، اخیرا مجموعه‌ای از تعرفه‌های تجاری را معرفی کرده که شامل کالاهای کلیدی مانند فولاد، آلومینیوم و مس می‌شود. این تعرفه‌ها نگرانی‌هایی را در مورد کاهش تقاضای جهانی برای کالاهای اساسی و در نتیجه نفت‌خام ایجاد کرده‌اند. علاوه بر این، داده‌های جدید از چین نشان می‌دهد که فعالیت تولیدی این کشور در ماه ژانویه به‌طور غیرمنتظره‌ای کاهش یافته است. کاهش شاخص مدیران خرید(PMI) چین، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین واردکنندگان نفت‌خام، چشم‌انداز تقاضای جهانی نفت را تحت تاثیر قرار داده است. پالایشگاه‌های مستقل در چین، به‌ویژه در استان شاندونگ، با مشکلات جدی مواجه شده‌اند. این پالایشگاه‌ها به دلیل سیاست‌های جدید تعرفه‌ای و مالیاتی چین، مجبور به کاهش تولید یا توقف عملیات خود شده‌اند. تحلیلگران پیش‌بینی می‌کنند که کاهش تولید پالایشگاه‌ها در این منطقه ممکن است تا 400 هزار بشکه در روز برسد.
نوسانات قیمت نفت
در این شرایط، قیمت نفت برنت در روز سه‌شنبه به حدود 77 دلار در هر بشکه رسید، اما همچنان در نزدیکی پایین‌ترین سطح دو هفته‌ای باقی مانده است. این کاهش قیمت ناشی از عوامل متعددی، از جمله داده‌های ضعیف تولیدی از چین، افزایش دمای هوا در اروپا و ایالات‌متحده و نگرانی‌های ناشی از تعرفه‌های تجاری جدید آمریکا است. با این حال، برخی تحلیلگران معتقدند که کاهش تقاضای جهانی ممکن است با عوامل دیگری مانند کاهش تولید اوپک‌پلاس و تداوم تنش‌های ژئوپلیتیک تعدیل شود. به عنوان مثال، سنگ‌اندازی‌های جدید در تجارت نفت روسیه ممکن است باعث شود که قیمت نفت در سطح بالاتری باقی بماند.
پیش‌بینی‌های بلندمدت
طبق پیش‌بینی اداره اطلاعات انرژی آمریکا (EIA)، قیمت نفت برنت در سال‌های آینده به روند نزولی ادامه خواهد داد. این سازمان پیش‌بینی کرده که میانگین قیمت نفت برنت در سال 2025 به 74 دلار و در سال 2026 به 66 دلار کاهش یابد. این کاهش به دلیل رشد قابل‌توجه تولید جهانی نفت و سایر فرآورده‌های نفتی، همراه با کاهش سرعت رشد تقاضا پیش‌بینی شده است. این در حالی است که سیاست‌های جدید آمریکا، از جمله درخواست ترامپ از اوپک برای کاهش قیمت نفت و افزایش تولید داخلی، همچنان به پیچیدگی معادلات بازار اضافه می‌کند. به‌علاوه، تحریم‌های جدید علیه نفت روسیه و محدودیت‌های حمل‌ونقل می‌توانند تاثیراتی متناقض بر عرضه و تقاضا داشته باشند. بازار نفت در سال‌های اخیر به‌طور مداوم تحت تاثیر تحولات متعددی قرار گرفته که هرکدام به‌نوعی بر چشم‌انداز این بازار تاثیر گذاشته‌اند. تحریم‌های جدید آمریکا علیه روسیه، سیاست‌های تجاری ترامپ، کاهش تقاضای چین و افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل، همگی عواملی هستند که این بازار را به سمت عدم‌تعادل سوق داده‌اند. اگرچه برخی تحلیلگران به کاهش احتمالی قیمت نفت در سال‌های آینده اشاره دارند، پیچیدگی‌های ژئوپلیتیک و تحریم‌ها ممکن است به حفظ قیمت‌ها در سطوح بالاتر کمک کنند. برای کشورهای واردکننده مانند چین و هند، تامین منابع جایگزین به عنوان چالشی جدی باقی خواهد ماند. در نهایت، بازار نفت همچنان بستری برای تعاملات پیچیده اقتصادی و سیاسی باقی خواهد ماند و تصمیم‌گیری در این زمینه نیازمند درک عمیق از تعامل این عوامل است.