بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای اقتصاد : فعالان اقتصادی معتقدند بازار جدید ارز توافقی با وجود همه فوایدی که دارد، نیازمند اصلاحاتی است. پیش‌بینی تجار و فعالان صنعتی این است که در صورت ادامه روند فعلی، امکان بازگشت کشور به سال97 و احضار نیما به صحنه ارزی کشور کاملا وجود دارد.
کم‌‌‌کم ابعاد تاثیرگذاری ارز تجاری بر صنایع و تولید صنعتی مشخص می‌شود. این سیاست به گفته فعالان اقتصادی اثرات متناقصی بر حوزه تولید و تجارت داشته است. برای نمونه این سیاست همزمان با تحریک واحدهای بزرگ معدنی، پتروشیمی و فولادی به صادرات زمینه کاهش انگیزه SMEها به صادرات را ایجاد کرده است. در عین حال این سیاست انگیزه سرمایه‌گذاران صنعتی جهت ورود به کالاهایی را که امکان جایگزینی واردات را دارند بالاتر برده است.
تغییر و تحول قیمت نهاده‌‌‌ها و کالاهای واسطه‌‌‌ای و سرمایه‌‌‌ای وارداتی، دیگر موردی است که در نتیجه تحولات ارزی اخیر حادث شده و از مسیرهای مختلف، بر ریسک‌‌‌ بنگاه‌های صنعتی اثر گذاشته است. مهم‌ترین اثری که به عقیده کارشناسان از این کانال نمود پیدا کرده، مساله تامین مالی و نیاز به نقدینگی است. در همین باره، اخیرا در اتاق بازرگانی نشستی برگزار ش ده و در آن از افزایش نیاز بخش صنعت به نقدینگی در دوماه پایانی 1403 به میزان 140همت خبر داده است. همچنین در این نشست برای سال 1404 پیش‌بینی شده که بخش تولید به نقدینگی مازادی معادل 840همت نیاز خواهد داشت تا به فعالیت خود ادامه دهد؛ عددی که معادل 52‌درصد از تسهیلات سرمایه در گردش اعطاشده به این بخش در سال‌جاری است.
پیشنهاد صنعتگران این است که یا به‌طور کامل بازار ارز آزاد شود یا اینکه در تالار دوم، امکان جدیدی پیش‌روی صادرکنندگان کوچک قرار گیرد؛ چرا که 6 تا 7میلیارد دلار از ارز صادرکنندگان کوچک در حوزه‌های غیررانتی امکان عرضه در بازار توافقی را به دلایل اقتصادی و فنی ندارد.با اجرای بازار توافقی ارز، در مورد پتروشیمی‌‌‌ها و فولادی‌‌‌ها، به این دلیل که ارز حاصل از صادرات را با نرخ بالا به سیستم برمی‌‌‌گردانند، به توسعه صادرات می‌‌‌انجامد، اما در ارتباط با SMEها و صنایع تبدیلی کشاورزی، به احتمال زیاد صادرات با مشکل مواجه می‌شود؛ چرا که هزینه تولید به‌شدت افزایش پیدا مہی‌کند.
این افزایش هزینه تولید با توجه به ابعاد کوچک و محدودیت بازارهای صادراتی SMEها، در بلندمدت تاثیر چشمگیری بر صادرات خواهد داشت و در این شرایط افزایش نرخ ارز، مشوقی برای صادرات ایجاد نخواهد کرد. فعالان اقتصادی معتقدند اگر قرار باشد فولادی‌‌‌ها و پتروشیمی‌‌‌ها و صنایعی که از رانت برخوردار هستند ارز خود را وارد بازار توافقی کنند، صادرکنندگان خرد و حوزه کشاورزی کم‌‌‌کم از گردونه صادرات خارج می‌‌‌شوند. فعالان اقتصادی هشدار داده‌‌‌اند ادامه این وضع به صادرات تک‌‌‌محصولی منجر خواهد شد. از همین‌رو کارشناسان معتقدند بازار توافقی ارز تنها در راستای تنظیم سیاست‌‌‌های ارزی کشور گرفته شده و ضروری است سیاست‌‌‌های بازرگانی و سیاست توسعه صنعتی متعاقب این سیاست تغییر کند. کاهش هزینه‌‌‌های عملیاتی و مبادلاتی تامین مواد اولیه، کاهش هزینه‌‌‌های تامین مالی از طریق توسعه به‌‌‌کارگیری شیوه‌‌‌های تامین مالی زنجیره تامین(SCF) در زنجیره‌‌‌های صنعتی و معدنی ایران، افزایش اندازه تقاضا در بازار صادراتی و کاهش فشار بدهی بانکی از جمله راهکارهای پیشنهادی کارشناسان برای حمایت از صنایع آسیب‌‌‌دیده از نظام جدید ارزی بود. از طرف دیگر فعالان اقتصادی تاکید دارند در شرایط تعیین نرخ ارز، اولین اقدام برای حمایت از صنایع، کاهش تعرفه است.
راهکار حمایت از صنایع آسیب‌‌‌دیده از نظام جدید ارزی
در همین راستا در نشست کمیته ارزی اتاق ایران تاکید شد، مشکلات رفع تعهد ارزی صادرکنندگان بند «2» و واردات در قبال صادرات خرد در شورای گفت‌‌‌وگو پیگیری می‌شود. به گزارش اتاق ایران، در این نشست، حسن ولی‌بیگی، مدیر محیط کسب‌وکار موسسه مطالعات و پژوهش‌‌‌های بازرگانی وزارت صمت، با ارائه گزارشی درباره راهکارهای حمایت از صنایع آسیب‌‌‌دیده از نظام جدید ارزی، گفت: سهم مواد اولیه، واسطه‌‌‌ای و سرمایه‌‌‌ای وارداتی از کل هزینه مواد 21‌درصد است که با افزایش 40درصدی نرخ ارز، انتظار می‌رود هزینه مواد 8.4‌درصد ناشی از افزایش قیمت کالاهای وارداتی افزایش یابد. در این میان، تولید کالاهای مصرفی برقی با افزایش 30.5‌درصد بیشترین اثرپذیری را دارد و تولید مولدهای بخار با کمترین اثرپذیری مواجه است.او افزود: افزایش هزینه‌‌‌های تولید در میان‌‌‌مدت به کاهش واردات از کانال جایگزینی تولید داخل با واردات منجر می‌شود. این جایگزینی در کوتاه‌‌‌مدت امکان‌‌‌پذیر نخواهد بود. بنابراین انتظار می‌رود در کوتاه‌‌‌مدت واردات چندان تغییری نکند. بنابراین تاثیر این سیاست، افزایش شاخص قیمت تولیدکننده و تخلیه آن بر شاخص قیمت مصرف‌کننده خواهد بود.
ولی‌بیگی ادامه داد: در حوزه صادرات نیز، با افزایش نرخ ارز انگیزه صادرات از سوی بنگاه‌‌‌های اقتصادی افزایش خواهد یافت. اما این افزایش نیازمند پشتیبانی از طرف تولید است. با توجه به رشدهای پایین صنعت کشور (رشد فصلی زیر 2‌درصد از سال 1402) نمی‌‌‌توان انتظار داشت رشد صنعتی، موجب افزایش صادرات در میان‌‌‌مدت و بلندمدت شود.او افزود: اگر تغییراتی در صادرات به واسطه افزایش نرخ ارز اتفاق می‌‌‌افتد، عمدتا در درآمدهای صادراتی بوده و ارزش صادرات چندان تغییر نخواهد کرد؛ مگر اینکه بخشی از تقاضای داخلی به سمت صادرات سوق داده شود که در این صورت، افزایش قیمت‌های داخلی را در پی خواهد داشت. در حال حاضر درآمد 25صنعت کشور که حدود 90‌درصد صادرات را انجام می‌دهند، متاثر از افزایش نرخ ارز افزایش یافته است. ولی‌بیگی تاکید کرد: افزایش 40درصدی نرخ ارز، شاخص قیمت تولیدکننده را 18.5‌درصد و شاخص قیمت مصرف‌کننده را 16‌درصد افزایش می‌دهد.
کاهش تعرفه‌‌‌ها؛ یک آلترناتیو
محمد لاهوتی، رئیس کمیسیون توسعه صادرات اتاق ایران، نیز گفت: در این گزارش راهکارهای جبران خسارت صنایع دیده نشده است. نمی‌‌‌توان هم تورم 40درصدی داشت، هم نرخ ارز ثابت نگه داشته شود و هم اگر فنر کنترل ارز رها شد، فشار آن بر دوش صادرکننده باشد و صادرکننده ارز خود را ارزان‌‌‌تر بفروشد.
او افزود: در شرایط تعیین نرخ ارز، اولین اقدام برای حمایت از صنایع، کاهش تعرفه است. وقتی 30‌درصد نرخ ارز گمرک افزایش می‌‌‌یابد، حداقل باید 30‌درصد تعدیل پایه تعرفه‌‌‌ها رعایت شود و در ارزش‌‌‌افزوده آن 30‌درصد لحاظ شود و دولت از منافع خودش بگذرد. همچنین باید منابع بانک‌ها را در نظر بگیرد که بتواند واحدها را از نظر مالی تامین کند تا در فرآیند واردات با مشکل مواجه نشوند. لاهوتی ادامه داد: موضوع تورم کشور هم در گزارش دیده نشده است. صنایع کشاورزی حدود 5میلیارد دلار صادرات دارند که ارزبری بالایی هم ندارند. فولادی‌‌‌ها 8میلیارد دلار صادرات و 8میلیارد دلار واردات دارند که خودشان با هم تهاتر می‌کنند. بنابراین اگر اینها را با هم ببینیم بیشتر باید به سیاستگذاری، نقد داشته باشیم تا به افزایش نرخ ارز. نقدینگی کشور تاثیر خود را بر افزایش نرخ می‌‌‌گذارد. اگر قرار باشد همواره نرخ ارز سرکوب شود، انگیزه واردات افزایش پیدا می‌کند و مشکلات فعلی ادامه خواهد یافت.
سه قرص تقویتی برای صنایع
در همین راستا کیوان کاشفی، رئیس کمیته ارزی اتاق ایران، با اظهار تاسف از به سرانجام نرسیدن بسته پیشنهادی اتاق ایران برای حمایت دولت از صنایع و کسب‌وکارها، گفت: متاسفانه وزارت صمت بدون مشورت با اتاق ایران بسته پیشنهادی خود را برای حمایت از صنایع تدوین کرد و نوعی موازی‌کاری اتفاق افتاد. پیشنهادهای ما عمدتا در زمینه استمهال به صنایع در بخش‌‌‌های بانکی و مالیاتی و بیمه بود که بار مالی برای دولت نداشته باشد. با این حال هنوز مشخص نیست این بسته پیشنهادی چه سرنوشتی دارد. وقتی بنگاهی سه‌ماه تعطیل بوده است، چرا باید مالیات پرداخت کند. او افزود: می‌‌‌توان با هماهنگی وزارت صمت پیشنهادها را جمع‌‌‌بندی و در شورای گفت‌‌‌وگو برای تصمیم‌گیری مطرح کنیم.
انطباق ساختار صنعتی با منابع و مصارف ارزی
صالح عسگری، مدیر رسیدگی به تعهدات واردات و صادرات بانک مرکزی نیز با بیان اینکه کامودیتی کالایی است که تحریم‌پذیر است و حدود 90‌درصد صادرات ما را تشکیل می‌دهد، گفت: سیاست صنعتی موردنیاز ما یک سیاست همگراست، در حالی که اکنون سیاست واگرا حاکم است. ما باید به سمت تولید و صادرات کالای پیچیده صنعتی برویم. حاشیه سود صادرات کامودیتی به دلیل تحریم‌‌‌ها بسیار کم است و با کوچک‌ترین نوسانی صادرات این بخش آسیب می‌‌‌بیند. باید ارز حاصل از صادرات را صرف ایجاد زیرساخت سرمایه‌‌‌ای برای تولید کالای پیچیده صنعتی کنیم و جز این راهی نداریم. محمدعلی رضایی، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق ایران، نیز تاکید کرد: با وجود مشکلاتی همچون عدم‌هماهنگی در گمرک، حمل‌ونقل، کمبود برق و باقی‌مانده سموم و... با ریسک بالا کالاهای کشاورزی را صادر می‌‌‌کنیم. باید برنامه‌ریزی بلندمدتی وجود داشته باشد. قرار بود در بازار توافقی، بخش کشاورزی برای عرضه ارز خود از پتروشیمی‌‌‌ها و... جدا باشد؛ اما متاسفانه این اتفاق نیفتاد.
بازگشت ارزی به سال 97
در ادامه این نشست لاهوتی، درباره بازار مبادله ارز گفت: متاسفانه یک‌‌‌شبه بانک مرکزی تصمیم گرفت در مرکز مبادله نرخ مبادله صادرکنندگان بندهای «یک» و «2» را یکسان کند. این تصمیم ما را دوباره به سال 97 و سامانه نیما بازگرداند.
او با اشاره به رایزنی‌‌‌ها برای ایجاد بازار دیگری برای صادرکنندگان بند دوم، گفت: قانون‌گذار فهمید که صادرکننده کالای کشاورزی نمی‌‌‌تواند ارز خود را با نرخ صادرکنندگان پتروشیمی عرضه کند. الان نرخ ارز پتروشیمی 30‌درصد افزایش یافته است، اما صادرکنندگان مشمول بند «2» که بالای 4‌هزار کارت فعال دارند با حجم صادرات 6 تا 7میلیارد دلار، نه می‌‌‌توانند رفع تعهد کنند و نه می‌‌‌توانند تامین نقدینگی کنند. از همه بدتر 7میلیارد ارزی که ما تامین می‌‌‌کردیم حالا به صف وزارت صمت آمده است. او تاکید کرد: صادرکنندگان مشمول بند «2» با شرایط فعلی به دلیل متضرر‌شدن نسبت به قیمت تمام‌‌‌شده، قادر به عرضه ارز خود نیستند. لاهوتی گفت: پیشنهاد من است که یا واگذاری مثل گذشته باز شود یا تالار دوم نیما شکل بگیرد که صادرکنندگان بند «2» بتوانند ارز خود را با نرخ توافقی عرضه کنند؛ البته به شرطی که هزینه‌‌‌های آن معقول باشد. در این راستا کارشناسان تاکید دارند راه نجات کشور، انطباق ساختار توسعه صنعتی با ساختار مصارف و منابع ارزی است.