بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای اقتصاد : تشدید تنش در منطقه خاورمیانه، تضعیف قدرت اقتصادی چین، کاهش ارزش دلار و افت و خیز نرخ ارز در بازار داخل و محدودیت‌های انرژی مهم‌ترین مولفه‌های تاثیرگذار بر بازارهای کالایی در سال2024 به حساب می‌آید. «دنیای اقتصاد» برای سنجش تغییرات قیمتی بازار کالایی شاخصی را معرفی کرده است.
نسیم نوحه خوان: بازارهای کالایی در سال 2024 روند صعودی آهسته و پیوسته‌‌‌ای را در پیش گرفته بودند، به طوری که وضعیت اقتصادی در چین به‌عنوان مهم‌ترین مصرف‌کننده کامودیتی‌‌‌ها و همچنین ادامه روند کاهش ارزش دلار در بازار جهانی و رکود صادرات و نوسانات ارزی و محدودیت‌های انرژی در بازار داخلی ازجمله دلایل اصلی رالی شکل‌گرفته در رشد قیمت کامودیتی‌‌‌ها در بازه مورد بررسی به حساب می‌‌‌‌‌‌آیند.
بررسی وضعیت صنایع مختلف در بازار داخلی طی سال 2024 نشان می‌دهد عواملی مختلفی همچون سیاست‌‌‌های خارجی، نوسانات نرخ ارز و محدودیت‌های انرژی از مهم‌ترین مولفه‌‌‌های موثر بر بی‌‌‌ثباتی بازار کامودیتی‌‌‌ها در بازار داخل بودند. براساس نمودار شاخص قیمت کالاهای صنعتی که از ابتدای دی‌ماه سال 1402 تا انتهای آذرماه 1403 معادل سال میلادی 2024 را در بر می‌گیرد می‌‌‌توان گفت بازارهای کالایی که شامل سیمان، شمش فولاد، کاتد مس، میلگرد، آهن اسفنجی و شمش آلومینیوم می‌شوند از ابتدای بازه مورد بررسی روند صعودی تدریجی و پیوسته را در پیش گرفتند که شیب تند نمودار از ابتدای سال 1403 نشان از تشدید وضعیت بحرانی بخش تولید در حوزه‌‌‌های مختلف دارد. در این میان وضعیت نابسامان اقتصادی چین به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده فلزات اساسی همچون فولاد و مس بر قیمت‌گذاری داخلی این فلزات و همچنین شیب صعودی نمودار شاخص قیمت کالاهای صنعتی از ابتدای سال 1403 تاثیرگذار بوده است؛ به‌طوری که در فروردین‌ماه سال‌جاری شاخص صنعتی قیمت کالاهای صنعتی به‌یکباره افزایشی شد و تا پایان شهریورماه سال 1403 در وضعیت ثابتی قرار گرفت و از ابتدای مهرماه تا پایان آذرماه مجددا وارد فاز افزایشی شد.
افت و خیز این شاخص در بازه‌‌‌های مختلف زمانی تحت‌تاثیر نوسانات نرخ ارز قرار گرفته است که با توجه به وضعیت سیاسی کشور و تشدید تنش در منطقه خاورمیانه و میزان سفارش‌‌‌های خارجی به‌ویژه چینی‌‌‌ها قیمت کامودیتی‌‌‌ها با افت و خیز همراه شده و در میان تاثیر مس و شمش فولاد در تغییرات شاخص صنعتی قیمت کالاهای صنعتی پررنگ بوده است. شاخص قیمت کالاهای صنعتی براساس میانگین ارزش بازار طی هفته‌‌‌های مختلف به دست آمده است. در بازه مورد بررسی آهن اسفنجی 20.5‌درصد از سهم بازار را به خود اختصاص داده بود و در ادامه شمش 41درصد، میلگرد یک‌درصد، سیمان 19درصد، مس 18‌درصد و آلومینیوم 0.5‌درصد از سهم مجموع محصولات تعیین‌‌‌کننده این شاخص را به خود اختصاص دادند که در این میان فولاد و مس بیشترین سهم را به خود اختصاص داده‌‌‌اند. بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد نرخ ارز در دی‌ماه سال 1402 حدود 54‌هزار و 180تومان بود که در پایان آذرماه سال‌جاری به سطح 77‌هزار و 50تومان رسید که رشد 29.5درصدی نرخ ارز بیشترین تاثیر را بر افزایش قیمت در بازارهای کالایی داشت.
بازگشت دونالد ترامپ به ریاست‌جمهوری آمریکا و اقتصاد درهم‌ریخته چین، بازارهای جهانی را در سال 2025 شکل خواهد داد و پیش‌بینی قیمت کامودیتی‌های اصلی مانند نفت خام، گاز طبیعی مایع، سنگ‌آهن، زغال‌‌‌سنگ و فلزاتی مانند مس در سال 2025 بیش از حد معمول تحت‌تاثیر این امر خواهد بود.
مس تحت‌تاثیر تقاضای چینی
بررسی بازار مس نشان می‌دهد اقتصاد ضعیف چین و بحران بخش مسکن و مستغلات در این کشور موجب شد تا میزان تقاضا از سمت چینی‌‌‌ها برای فولاد و مس به‌شدت کاهش یابد و از طرفی احتمال استفاده از برنامه‌‌‌ها و سیاست‌‌‌های محرک اقتصادی در چین موجب شد تا چشم‌‌‌انداز مصرفی فلزات اساسی تا پایان سال 2024 به صورت محدود مثبت پیش‌بینی شود؛ این موضوع موجب شد تا در دو فصل بهار و تابستان تا حدودی مانع از رشد قیمت‌ها باشند که با اعلام شدن PMI چین طی سه‌ماه اخیر و مشخص شدن تداوم فاز انقباضی اقتصاد چین و نامطلوب بودن وضعیت بخش مسکن در این کشور همچنان رکود تقاضا برای مس و فولاد وجود دارد. این در حالی است که پیش‌بینی می‌شود کشورهای جهان به تلاش‌‌‌ خود در جهت دستیابی به اقتصاد عاری از کربن سرعت می‌دهند و فرآیند‌ گذار به اقتصاد سبز شتاب می‌گیرد که در نتیجه این مساله، تقاضا برای فلزات سبز ازجمله مس، سرعت بیشتری می‌گیرد. بر همین اساس، کارشناسان معتقدند در بلندمدت، بازار مس با کسری مداوم مواجه خواهد شد و قیمت فلز سرخ با شتاب بیشتری رشد خواهد کرد.
قیمت مس سال 2024 را با بهای 3978دلار به ازای پوند به اتمام رساند که نسبت به ابتدای سال مورد بررسی 6.5‌درصد افزایش را به ثبت رسانده است. قیمت‌ها همچنان انتظارات سرمایه‌گذاران درباره بازار مس را هدایت می‌کند که این انتظارات نیز از کاهش نرخ بهره فدرال‌رزرو آمریکا در سه‌ماهه سوم سال 2024 تاثیر پذیرفته است
صنعت سیمان نیز در همه فصول با معضلی به نام محدودیت انرژی همراه است، به طوری که در 6ماه ابتدایی سال واحدهای تولیدی با کمبود برق مواجه بوده و در 6ماه دوم با معضل قطعی گاز دست و پنجه نرم می‌کنند. بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد در خردادماه سال‌جاری افزایش قیمت پایه سیمان اعمال نشد، این در حالی است که با آغاز سال جدید هزینه تولید برای واحدهای فعال در این بخش افزایش داشته است که با عدم‌افزایش قیمت پایه عملا تعادل عرضه و فروش به هم خورد. در صنعت سیمان نیز همچون سایر صنایع قیمت انرژی رشد قابل‌توجهی داشته است. به طور مثال قیمت هر مترمکعب آب در سال 1402 حدود 2 تا 3هزار تومان برآورد می‌‌‌شد، اما در سال‌جاری هزینه هر مترمکعب آب به 20‌هزار تومان افزایش یافت. از طرفی محدودیت‌های برق و گاز موجب شده تا حجم تولید و عرضه سیمان در بازار آزاد و رینگ صنعتی بورس‌کالای ایران کاهشی شود و در مقابل تقاضا بر عرضه پیشی گرفت و این موضوع در کنار نوسانات نرخ ارز موجب رشد قیمت سیمان در فصل تابستان شد.
واسطه‌‌‌ها عاملی برای رشد قیمت‌ها
افزایش قیمت پایه در تیرماه 1403 هم ازجمله دلایل رشد قیمت این محصول شد. از طرفی دو فصل بهار و تابستان زمان طلایی برای سیمان به حساب می‌‌‌آید، چراکه در این فصل میزان ساخت‌وساز و تعمیرات مسکن به بالاترین حد خود می‌رسد و میزان تقاضا برای سیمان نیز در 6ماه نخست سال نسبت به سایر ماه‌‌‌ها با افزایش قابل‌توجهی روبه‌‌‌رو می‌شود. بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد قیمت سیمان طی سه‌ماه تابستان در بازار آزاد بیش از 100درصد افزایش را به ثبت رساند و میانگین قیمت هر کیسه سیمان به 180‌هزار تومان رسید که تحت‌تاثیر رفتار واسطه‌‌‌ها این قیمت رقم خورد.
بخش فولاد نیز همچون دیگر صنایع با معضل سهمیه‌‌‌بندی برق و گاز مواجه بود که این موضوع موجب کاهش تولید و عرضه آهن اسفنجی و شمش در بازار شد و به دلیل عدم‌تعادل عرضه و تقاضا قیمت آهن اسفنجی وارد کانال 15‌هزار تومان به ازای هر کیلوگرم شد که این رشد قیمت بر قیمت‌گذاری سایر محصولات زنجیره فولاد تاثیرگذار بود. قیمت شمش در دی‌ماه 1402 در کانال 19‌هزار تومان بود که در پایان آذرماه این رقم به سطح 23‌هزار تومان رسید که در نتیجه نوسانات نرخ ارز و افزایش هزینه‌‌‌های تولید رقم خورده است. از طرفی میزان تقاضا برای میلگرد به‌عنوان محصول نهایی زنجیره فولاد در رکود به سر می‌‌‌برد که در این میان تقویت مسیر صادراتی به عنوان تنها راه نجات این بخش به حساب می‌‌‌آید و در چنین شرایطی ضعف تقاضا از جانب چینی‌‌‌ها به‌عنوان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده این فلز، معادلات را بر هم زده است و اوج‌‌‌گیری قیمت‌های جهانی در کنار نوسانات نرخ ارز در بازار داخل تحت‌تاثیر وضعیت سیاسی و اقتصادی کشور موجب شده تا به طور همزمان قیمت محصولات فولادی در سه‌ماه پاییز سال‌جاری روند افزایشی را در پیش گیرند و این امر موجب رشد شاخص قیمت‌‌‌ کالاهای صنعتی در بازه مورد بررسی شد.