بزرگنمايي:

بازار آریا - مریم رحیمی * از تاثیر فیلترینگ بر کسب‌وکارها بسیار گفته و نوشته شده است و آنچه قرار است امروز و در این مقال به آن بپردازیم، اثر انسداد کابل‌های اینترنتی بر کسب‌وکارهای سنتی است که کمتر به آن پرداخته می‌شود. معمولا، زمانی که درباره اثر فیلترینگ صحبت می‌کنیم، اذهان عمومی بیشتر به سمت کسب‌وکارهایی که بر پایه اقتصاد دیجیتال هستند سوق پیدا می‌کند؛ چراکه این تصور غلط وجود دارد که تنها کسب‌وکارهای فناورانه از فیلترینگ آسیب می‌بینند و از آنجا که محیط کسب‌وکار در ایران بیشتر مبتنی بر فعالیت‌های سنتی است، کمتر از قطع اینترنت آسیب خواهند دید.
نادرست بودن این تصور زمانی بیشتر مسجل می‌شود که بدانیم بیشتر کسب‌وکارهای صنعتی هم از مبادی پیام‌رسان‌های داخلی برای ارتباط بیشتر استفاده می‌کنند و از سوی دیگر، مبادلات اندک بنگاه‌های اقتصادی با کشورهای خارجی، به دلیل نبود اینترنت عملا به صفر می‌رسد. شاهد این ادعا هم اینکه فعالان اقتصادی اذعان کردند در بازه زمانی چند روزه که اینترنت جهانی در کشور مسدود بود، آسیب‌های زیادی به آنها وارد شد.
به گفته حسین سلاح‌‌‌ورزی، رئیس پیشین اتاق ایران، هر ساعت قطعی اینترنت، موجب 1.5میلیون دلار ضرر اقتصادی به کسب‌وکارها می‌شود. البته این همه ماجرا نیست؛ چراکه محدود شدن دسترسی به اینترنت در عصری که با نام اینترنت و داده‌های هوشمند شناخته می‌شود، موجب می‌شود افق سرمایه‌گذاری نیز فرو بکاهد؛ زیرا دسترسی آزاد به اینترنت یکی از شاخص‌هایی است که با آن، میزان آزاد بودن یک کشور را می‌سنجند و به‌جز این، زمانی که نسل‌های جدید احساس می‌کنند برای دسترسی به اینترنت دچار تنگنا شده‌اند، به فکر مهاجرت خواهند بود و به همین دلیل هم تمایل بیشتری به مهاجرت پیدا می‌کنند؛ در نهایت همین فرآیند موجب فرار مغزها در اقتصاد خواهد شد. همچنین، در غیاب جریان آزاد اطلاعات، رقابت میان کسب‌وکارها نیز مختل می‌شود؛ چراکه بسیاری از پلتفرم‌های داخلی، افقی برای رقابت پیش چشم خود نمی‌بینند و زمانی که مشتریان آنها به دلیل فیلترینگ امکان دسترسی به رقبا را ندارند، ناچار هستند آنها را انتخاب کنند.
این امر از آن حیث دارای اهمیت است که جریان رقابت در بازار از بین می‌رود و به مرور زمان، کسب‌وکارهای سنتی، بدون حذف رقبای خود نمی‌توانند کار کنند. اقتصاد ایران پیش از این هم شاهد بود که با ایجاد انحصار در یک بازار، برخی سوداگرایان در بازارهای دیگر نیز سعی کردند بازارها را انحصاری کنند و هنوز هم که هنوز است، بعد از گذشت چند سال، با وجود اینکه بدنه دولتی به رقابت باور دارد، موفق نشده بازار انحصاری را رقابتی کند.
به‌طور کلی، در بخش‌‌‌های بازاریابی، ارتباطات درون تیمی، ارتباط با مشتری، تحقیق و توسعه و حتی بخش‌‌‌هایی که به نظر نمی‌رسد مانند تولید و تجارت همگی به اینترنت وابسته هستند، کسب‌وکارهای سنتی کمتر و کسب‌وکارهای نوآورانه بسیار بیشتر وابسته به این اینترنت هستند. بنابراین قطع اینترنت و در سطح گسترده آن فیلترینگ، موجب می‌شود مشکلات زیادی در تمام بخش‌‌‌های کسب‌وکار به وجود بیاید که در نهایت همه اینها به اقتصاد کشور آسیب خواهند زد. به همین دلیل است که کارشناسان معتقدند محدودیت اینترنت، فیلترینگ یا ملی شدن آن، در نهایت گریبان همه کشور را خواهد گرفت.
در روی دیگر سکه هم فعالان اقتصادی همگام با جهان و طی تلاش برای جهانی‌شدن، تلاش کردند به اقداماتی مانند فروش بر بستر پلتفرم‌های اینترنتی بپردازند و برخی از فرآیندهای کاری خود را در بستر کسب‌وکارهای مبتنی بر اینترنت انجام دهند، اما با فیلتر شدن این شبکه‌ها، تمام برنامه‌ریزی‌ آنها به هم ریخت و با ادامه این روند تشدید شد. از سوی دیگر سرمایه‌گذارانی که پیش از این سعی در توسعه این بخش داشتند، هرگز دوباره به سرمایه‌گذاری مجدد در این بخش فکر نکردند. به همین دلیل اگر ادعا کنیم فیلترینگ اینترنت به از بین رفتن روند توسعه‌ کسب‌وکارهای سنتی هم منجر خواهد شد، دچار اشتباه نشده‌ایم. همچنین، اگر عمیق‌تر و دقیق‌تر نگاه کرد، می‌توان فهمید کسب‌وکارهایی که زیان دیده‌اند، خیلی سخت ممکن است دوباره اعتماد خود به محیط کسب‌وکار را به دست بیاورند و بتوانند اقدام به سرمایه‌گذاری کنند. به همین دلیل، نباید از اثرات مستقیم و غیرمستقیم فیلترینگ بر اقتصاد غافل ماند.
* خبرنگار اقتصادی