بزرگنمايي:

بازار آریا - معاون وزیر پیشین اقتصاد ضمن انتقاد از بی‌توجهی برنامه‌های توسعه به موضوع تأمین پایدار انرژی گفت: سیاست‌گذاران در طول سال‌های گذشته با اتخاذ سیاست‌های مختلف، مصرف انرژی را افزایش دادند، اما توجه کافی به موضوع بهینه‌سازی مصرف و سرمایه‌گذاری برای افزایش تولید انرژی در کشور وجود نداشت.

محسن صفایی‌فراهانی در گفت‌وگو با خبرنگار شانا درباره معضل ناترازی انرژی گفت: ناترازی عنوان محترمانه‌ای است که آن را برای بی‌تدبیری‌ها و رفتار بدون برنامه کشور انتخاب کردند. وقتی برنامه مناسب و منظمی برای توسعه کشور تنظیم نمی‌شود و فرآیندی برای هماهنگ‌سازی ارکان کشور وجود ندارد، طبیعتاً شکل‌گیری چنین وضعی نتیجه نحوه عملکرد آنهاست.
وی ادامه داد: وقتی اصرار است به تمام مناطق دوردست کشور بدون بررسی اقتصادی و امکان‌پذیری، گازرسانی انجام شود باید به این موضوع توجه می‌شد که آیا این بهترین روش برای خدمات‌رسانی است؟ بدون توجه به ارزیابی و مطالعات سرزمینی، اقدام‌هایی شعارگونه انجام شد که امروز نتیجه آن را ملاحظه می‌کنید.
معاون وزیر پیشین اقتصاد تصمیم‌هایی همچون «اعلام خاموشی‌ها» و «قطع گاز و برق کارخانه‌های صنعتی» را حاصل فقدان مدیریت و برنامه‌ریزی مناسب در دهه‌های اخیر دانست و اظهار کرد: به‌طور طبیعی کشوری که قصد دارد تبدیل به قدرت نخست منطقه شود، باید مشخص می‌کرد برای دستیابی به آن هدف، در چه حوزه‌هایی از زیرساخت‌های موردنیاز سرمایه‌گذاری کند تا بتواند از آنها به شکل بهینه استفاده کند!
صفایی‌فراهانی با اشاره به اینکه بر اساس آمارهای بین‌المللی، ایران در زمینه ذخایر نفت و گاز یکی از پنج کشور اول جهان است، گفت: با وجود این به نظر می‌رسد برنامه‌ریزان کشور به‌ویژه سازمان برنامه و بودجه و وزارتخانه‌های مرتبط در طول 30 سال گذشته به لزوم داشتن این برنامه جامع توجه نکردند و به موضوع مقدار سرمایه‌گذاری در حوزه زیرساخت‌های تولید انرژی توجه کافی نداشتند. آنچه امروز شاهد هستید نتیجه نبود توان مدیریتی و برنامه‌ریزی در دهه‌های اخیر است.
بهینه‌سازی مصرف و تأمین انرژی در برنامه‌های توسعه فراموش شد
وی با انتقاد از برنامه‌های توسعه کشور گفت: معنا و مفهوم برنامه پنج ‌ساله یا 20 ‌ساله این است که مسئولان در یک روند طولانی‌مدت باید روند توسعه کشور را به موازات و در امتداد هم ببینند. اگر قرار بود کشور توسعه صنعتی داشته باشد، باید بسترهای مناسب برای تأمین انرژی موردنیاز و مصرف بهینه آن را از طریق نیروگاه‌های با راندمان اقتصادی و ایجاد خطوط انتقال برق مناسب پیش‌بینی و ایجاد می‌کردند، اما شاهد هستید که برنامه‌های ناقص و غیرکارشناسی چگونه سبب ضرر و زیان آحاد ملت شده است!
عضو اسبق اتاق بازرگانی ادامه داد: وقتی وزارت صنعت، معدن و تجارت به مردم و بخش خصوصی مجوز احداث تأسیسات صنعتی را می‌دهد، آیا با توجه به اقتصاد انرژی این مجوزها را صادر می‌کند؟ آیا وزارت نیرو متناسب با آن برنامه توسعه صنعتی مبادرت به سرمایه‌گذاری متناسب در تولید انرژی می‌کند؟ متأسفانه آنچه در ادوار گذشته مورد بی‌توجهی قرار گرفته، متوازن بودن برنامه توسعه در بخش‌های مختلف کشور بوده و فقط به‌صورت بی‌رویه، مصرف انرژی را با بی‌برنامگی و ایجاد صنایع پرمصرف انرژی و محصولات انرژی‌بر افزایش دادند.
بدون اینکه فکر تأمین انرژی باشند فقط مجوز احداث کارخانه داده شد
صفایی‌فراهانی در ادامه افزود: در حوزه تقویت و توسعه زیرساخت تولید انرژی باید با یک انسجام و پیوستگی ویژه‌ای برنامه‌ریزی می‌شد و این مهم باید بر اساس یک مطالعات جامع منطقه‌ای صورت می‌گرفت.
وی تصریح کرد: به اعتقاد بنده، منشأ این مشکلات نبود انسجام و پیوستگی برنامه‌های توسعه کشور در ادوار گذشته، ضعف عملکرد دولت‌های مختلف در متوازن کردن اجرای همان برنامه‌های ناقص توسعه بوده است. این سازمان وظیفه هماهنگ‌سازی دستگاه‌های اجرایی برای انسجام لازم در نظام برنامه‌ای را به‌عهده داشته است، اما متأسفانه در بستر کارشناسی آن، توان و شناخت کافی برای ایجاد این هماهنگی به‌وجود نیامد.
معاون وزیر پیشین اقتصاد با تأکید بر اهمیت برنامه‌ریزی علمی و متوازن در عرصه حکمرانی کشور گفت: وقتی رشد مصرف انرژی به سالانه 8 تا 9 درصد می‌رسد باید این موضوع را در نظر گرفت که آیا زیرساخت‌ها متناسب با این روند مصرف، توسعه می‌یابد یا خیر؟ وقتی برنامه‌ منسجمی برای توسعه وجود ندارد، نتیجه همین وضعی می‌شود که اکنون ملاحظه می‌کنید.
صفایی‌فراهانی با مقایسه وضع ایران و روسیه در خصوص برنامه‌ریزی برای استفاده از ذخایر گازی گفت: با وجود اینکه روسیه از ایران وسیع‌تر و صنعتی‌تر است، اما شاهد هستیم که روسیه صادرات گاز دارد اما اینجا برای تأمین نیاز جاری کشور هم مشکل دارند. جالب اینجاست که روسیه از ما اقلیم سردسیرتری دارد، اما به دلیل برنامه‌ریزی و مدیریت مناسب، برای تأمین انرژی در زمستان مانند کشور ما صنایع را تعطیل نمی‌کنند.
قیمت‌گذاری سیاسی نظم اقتصاد را به هم ‌می‌زند
وی با اشاره به اهمیت موضوع اقتصاد انرژی گفت: اقتصاد مجموعه‌ای به‌هم‌پیوسته است و نباید ابعاد مختلف آن را به‌صورت مجزا و جداگانه بررسی کرد. وقتی قیمت‌گذاری در یک کشور به دلایل سیاسی و به شکل ناصحیحی صورت گیرد، چنین تبعاتی را نیز به دنبال دارد. مصرف انرژی بالاست، اما این مصرف بالا به دلیل زیرساخت‌های نامناسب صورت می‌گیرد. نیروگاه‌های با راندمان پایین، هدررفت در انتقال انرژی، مصرف بالای خودروها و نوع گرمایش و سرمایش واحدهای صنعتی، تجاری و مسکونی ازجمله مواردی هستند که سبب مصرف بالای انرژی در کشور می‌شوند.
عضو پیشین اتاق بازرگانی با بیان اینکه انرژی ارزان به شکل اجتناب‌ناپذیر به مصرف بالا منجر می‌شود، گفت: وقتی تولید و واردات خودروهای باکیفیت که از فناوری‌های روز برخوردارند، فراموش می‌شود و بر اساس همان بی‌برنامه بودن مردم را مجبور می‌کنند که از فناوری‌های عقب‌مانده استفاده کنند، نتیجه چیزی جز اتلاف انرژی نیست.
صفایی‌فراهانی ادامه داد: مصرف بنزین خودروهای با کیفیت امروز در هر 100 کیلومتر زیر 6 لیتر است، اما خودروهای تولید ایران در همین مسافت بالای 10 تا 12 لیتر مصرف می‌کنند و در حقیقت هم انرژی زیادی مصرف می‌کنند و هم محیط‌زیست را به‌شدت آلوده می‌کنند.
وی با اشاره به غیراستاندارد بودن سیستم‌های گرمایشی موجود در منازل مسکونی گفت: سیستم‌های گرمایشی که در شهرهای مختلف کشور استفاده می‌شود، 75 درصدی انرژی دریافتی را تبدیل به هوای آلوده می‌کنند، البته مقصر این موارد مردم نیستند بلکه مسئولان و برنامه‌ریزان باید در این خصوص پاسخگو باشند.
معاون وزیر اسبق اقتصاد ادامه داد: باید این پرسش را مطرح کرد که چه کسی مجوز تولید چنین خودرو یا سیستم گرمایشی بی‌کیفیتی را داده است. این همان مدیریت ناکارآمدی است که زنجیره به‌هم‌پیوسته اقتصاد را درک نمی‌کند و کشور را با مشکل مواجه کرده است.
تا زمانی که قیمت انرژی پایین باشد کسی سراغ بهره‌وری در صنایع نمی‌رود
صفایی‌فراهانی با بیان اینکه بهینه‌سازی مصرف تنها در حرف و شعار خلاصه شده است، گفت: ارائه انرژی با قیمت ناچیز سبب شده است هیچ‌گاه به دنبال افزایش بهره‌وری در صنایع کشور نروند. در نتیجه در چنین وضعیتی هرکس انرژی بیشتری تلف کند، سود بیشتری عایدش می‌شود و بهینه‌سازی مصرف انرژی نیز در حد حرف و شعار باقی می‌ماند.
وی ادامه داد: اگر برنامه‌ریزان، اساس و اولویت را موضوع مهمی همچون تولید و مصرف بهینه انرژی قرار می‌دادند، با ایجاد صنایع انرژی‌بر موافقت نمی‌شد و در تولید محصولات صنعتی نیز مصرف بهینه و اقتصادی انرژی مدنظر قرار می‌گرفت، اما در تمام این موارد به‌صورت معکوس عمل کردیم.
عضو پیشین اتاق بازرگانی در انتها با بیان اینکه هیچ راهکار فوری برای برون‌رفت از وضعیت کمبود انرژی وجود ندارد، گفت: بیش از 4 میلیون خودروی فرسوده فقط در همین شهر تهران با استفاده از بنزین ارزان در حال تردد هستند. در نتیجه این وضعیت هم هوای آلوده به مردم تحمیل می‌شود و هم اینکه انرژی را هدر می‌دهند. بدیهی است که در کوتاه‌مدت نمی‌توان به این مشکلات سروسامان داد مگر اینکه با افزایش تولید انرژی تنها به دنبال سرپوش گذاشتن بر این مشکلات باشند تا از افزایش نارضایتی جلوگیری کنند، اما در کلیت موضوع همچنان مشکلات اساسی پابرجا هستند و نیاز به برنامه‌ریزی و مطالعات جامع برای عبور از این عقب‌افتادگی مفرط وجود دارد.