بزرگنمايي:

بازار آریا - دنیای اقتصاد : با افزایش تحرکات دیپلماتیک در دمشق، دیپلماسی در دو سوی خلیج فارس نیز تشدید شده است. عباس عراقچی دیروز به امارات رفت و وزیرخارجه عمان امروز به تهران می‌آید. ابهامات و عدم قطعیت‌ها نسبت به آینده سوریه باعث همسویی تهران و پایتخت‌های عربی شده است.
سرعت رفت‌و‌آمد هیات‌های سیاسی در سوریه، تحرک دیپلماتیک در سایر محورها و مناطق را تشدید کرده است. وزیر امور خارجه ایران که در سفری دوروزه به پکن رفته بود، در بازگشت از این سفر توقف کوتاهی در امارات داشت. این موضوع را اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه، خبر داد. بقایی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «وزیر امور خارجه در مسیر بازگشت از سفر رسمی به چین، بنا به دعوت شیخ عبدالله بن زاید، معاون نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه امارات متحده عربی، توقف کوتاهی در دبی به منظور بررسی آخرین تحولات منطقه دارد.» به نظر می‌رسد سوریه دستورکار اصلی این سفر بوده، آن هم در شرایطی که روند تحولات جدید در شام، همسویی ایران و دولت‌های عرب خلیج فارس را یک گام به جلو حرکت داده است.
در این چارچوب، سیدعباس عراقچی ظهر روز یکشنبه با همتای اماراتی خود گفت‌وگو کرد. در این دیدار طرفین ضمن بررسی روابط دوجانبه و راه‌های گسترش مناسبات در زمینه‌های مختلف، در مورد آخرین تحولات منطقه بحث و تبادل‌نظر کردند. پیش‌تر در اوایل آبان‌ماه، مسعود پزشکیان در نخستین روز حضور خود در اجلاس بریکس با محمد بن زاید بن سلطان آل نهیان، رئیس دولت امارات متحده عربی، در حاشیه نشست سران بریکس در کازان روسیه دیدار کرد. طرفین درباره مسائل و دغدغه‌های دو کشور، از جمله ضرورت توقف حملات رژیم صهیونیستی به غزه و لبنان، گفت‌وگو کردند. علاوه بر این دیدار، عباس عراقچی و عبدالله بن زاید آل نهیان، وزیر امور خارجه امارات، نیز دیدار جداگانه‌ای با یکدیگر داشتند. البته در آن مقطع هنوز مساله سقوط اسد در سوریه رخ نداده بود و رایزنی‌های طرفین به مساله آتش‌بس در غزه و لبنان معطوف بود.
سه خط فکری اعراب درباره سوریه
در مقطع فعلی به نظر می‌رسد مهم‌ترین هدف سفر کوتاه‌مدت عراقچی به امارات بحث و رایزنی درباره تحولات سوریه پسااسد است، زیرا بعد از سقوط بشار اسد در سوریه، شاهد هستیم که کشورهای منطقه و به‌ویژه کشورهای عربی، موضع‌گیری‌های متفاوتی در رابطه با حاکمان جدید این کشور دارند و در شرایطی که اسد متحد ایران بود و از قدرت برکنار شده، امروز تهران باید به دنبال حضور در ائتلاف‌های جدید برای نقش‌آفرینی در سوریه جدید باشد.
درحال‌حاضر سه دسته موضع‌گیری متفاوت از سوی کشورهای عربی نسبت به مساله سوریه وجود دارد؛ گروه اول، کشورهایی هستند که از حاکمان جدید سوریه حمایت می‌کنند و پشتیبان خط سیاسی و فکری ترکیه هستند، مانند قطر و لیبی. اما گروه دوم به‌شدت با جریانات مرتبط با اخوان‌المسلمین و لذا با خط فکری ترکیه و متحدانش مخالف هستند که امارات متحده عربی، مصر، الجزایر و دولت قانونی سودان در این گروه قرار دارند. گروه سوم هم کشورهایی هستند که منتقد خط‌مشی سیاسی ترکیه در سوریه هستند و از آن احساس خطر می‌کنند، اما به دنبال مقابله فعال با آن هم نیستند که ازجمله آنها می‌توان عربستان سعودی را نام برد.
در این بین ایران با توجه به شرایطی که دارد احتمالا بتواند با کشورهایی چون امارات، مصر و حتی عربستان سعودی برای ائتلاف‌سازی در سوریه جلو برود. همچنان‌که وزیر امور خارجه کشورمان پیش‌تر از امکان شکل‌گیری ائتلاف میان کشورهای بزرگ منطقه خبر داد. سیدعباس عراقچی در گفت‌وگو با شبکه الغد مصر که در جریان سفر اواخر آذرماه وی و مسعود پزشکیان به قاهره صورت گرفت، امکان شکل‌گیری ائتلاف میان ایران، مصر و عربستان را رد نکرد.
عراقچی در پاسخ به سوال مجری شبکه الغد با این مضمون که برخی پیشنهاد می‌کنند ائتلافی بین ایران، مصر و عربستان سعودی به منظور مقابله با هر اردوگاه حامی نیروهای رادیکال که کشورهای منطقه از آن هراس دارند، مثل اخوان‌المسلمین، شکل گیرد، گفت: «خطر تروریسم یک خطر بزرگ برای کل منطقه است و من فکر می‌کنم که همه کشورهای منطقه در این خصوص اتفاق‌نظر دارند. ممکن است در مورد اینکه کدام گروه تروریستی محسوب می‌شود اختلاف‌نظر وجود داشته باشد، ولی گروه‌هایی هستند که همه ما در مورد ماهیت تروریستی آنها اتفاق‌نظر داریم. یکی از این گروه‌ها داعش است که همه معتقدند خطر بزرگی برای منطقه بوده و هست.»
امارات و مصر گرایش‌های کاملا ضداخوانی دارند و با وجود اینکه بسیاری از کشورها هیاتی را به سوریه فرستاده‌اند، ابوظبی و قاهره از چنین اقدامی سرباز زده‌اند. امارات از 2018 که متوجه شد بشار اسد تثبیت شده روابط دیپلماتیک با سوریه برقرار کرد و به تفاهمات خوبی با این کشور رسید. اما امروز با سقوط دولت اسد، امارات باید دستورکار جدیدی را برای ایجاد ارتباط با حاکمان جدید دمشق ترسیم کند.
ایران، متحد اصلی بشار اسد، اکنون با هدف آنکه بتواند مسیر نقش‌آفرینی در سوریه داشته باشد و از ثبات و امنیت خود در منطقه دفاع کند، نیاز به ائتلاف‌ها و اتحادهای جدیدی دارد تا از صحنه تحولات حذف نشود. تحرکات و سفرهای اخیر وزیر امور خارجه بدون شک برای رایزنی‌های بیشتر در همین خصوص است. تقریبا دو هفته پیش مسعود پزشکیان به منظور شرکت و سخنرانی در یازدهمین اجلاس سران گروه دی8 و نیز نشست غزه، راهی قاهره شد. یکی از دستورکارهای مهم در سفر به قاهره چگونگی نقش‌آفرینی کشورها در سوریه پسااسد بود.
پیش‌تر روزنامه «دنیای اقتصاد» 26آذر با امکان‌سنجی شکل‌گیری ائتلاف ایران با مثلث عربی نوشت: «حضور فعالانه مثلث عربستان، امارات و مصر در دو نشست فرمت آستانه در دوحه یک روز پیش از سقوط دمشق و فرمت عقبه یک هفته پس از برکناری اسد نشان می‌دهد که این سه بازیگر عربی، تحولات سوریه را از منظر اسلام سیاسی با مدل ترکی-قطری تحلیل می‌کنند و نسبت به خطرات آن نگرانی‌های جدی دارند.» در این گزارش اشاره شده است که همراه شدن ایران با ملاحظات، نگرانی‌ها و دغدغه‌های این سه بازیگر مهم عربی می‌تواند به شکل‌گیری یک ائتلاف تاکتیکی منجر شود که هم تکمیل‌کننده توافقات سیاسی ایران و عربستان در سطح منطقه خواهد بود و هم ایران مواجهه با سوریه پسااسد را به یک ائتلاف قوی منطقه‌ای پیوند ‌می‌زند. این ائتلاف می‌تواند بر مسائل مهمی چون گفت‌وگوهای سوری-سوری، انتخابات آزاد، دولت وحدت ملی، حفظ تمامیت سرزمینی سوریه و ممانعت از قبضه قدرت توسط یک جریان داخلی تاکید کرده و آن را چراغ راهنمای خود قرار دهد.
سفر مقام عمانی به تهران
تحرکات دیپلماتیک در منطقه پرآشوب خاورمیانه و حاشیه جنوب خلیج فارس همچنان تداوم دارد و قرار است وزیر امور خارجه سلطنت عمان امروز وارد تهران شود. در این رابطه اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه، از سفر
سید بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه سلطنت عمان، به تهران خبر داد. به گفته بقایی، در این سفر که امروز دوشنبه و به دعوت رسمی وزیر امور خارجه ایران انجام خواهد شد، آخرین وضعیت مناسبات دوجانبه و تحولات منطقه مورد بحث و تبادل‌نظر قرار خواهد گرفت.
وزیر امور خارجه عمان همچنین با برخی دیگر از مقام‌های عالی‌رتبه سیاسی و اقتصادی کشورمان دیدار و گفت‌وگو خواهد کرد. پیش‌تر موسی فرهنگ، سفیر ایران در عمان، در پیامی در شبکه ایکس نوشت: «در آستانه سال جدید میلادی و در گرماگرم‌ تحولات منطقه، به‌زودی و با سفر وزیر امور خارجه سلطنت عمان به تهران، شاهد مرحله‌ای جدید از روابط تهران-مسقط و دور جدیدی از همکاری‌های منطقه‌ای ایران و همسایگان خواهیم بود. ایران و عمان؛ الگویی مناسب از روابط مبتنی بر اعتماد و صداقت.»
سفر وزیر امور خارجه عمان به تهران می‌تواند روابط ایران با دولت‌های عربی خلیج فارس بر سر سوریه جدید را وارد دوره تازه‌ای از تعاملات کند؛ علاوه بر این، نقش مسقط در میانجی‌گری میان ایران و آمریکا، به‌ویژه با نزدیک شدن به مراسم تحلیف ترامپ، هم قابل توجه است. با توجه به اینکه سیدعباس عراقچی سال 2025 را سال سرنوشت‌ساز برای برجام خطاب کرده است، اهمیت بازیگران میانجی، به‌ویژه سلطان‌نشین دوست و همسایه، در روابط تهران با پایتخت‌های غربی بسیار قابل‌توجه است.