بزرگنمايي:

بازار آریا - صالح خواجه‌دلویی / نایب‌رئیس کمیسیون رمزارز انجمن فین‌تک این روزها صحبت از فناوری جدیدی به نام بلاک‌چین زیاد شنیده می‌شود. شاید برای خیلی‌‌‌ها این سوال پیش بیاید که بلاک‌چین دقیقا چیست و چه سودی برای ما دارد؟ به زبان ساده، بلاک‌چین مثل یک دفترکل دیجیتال خیلی بزرگ است که تمام اطلاعات و تراکنش‌‌‌ها در آن ثبت می‌شود. این دفترکل ویژگی‌‌‌های منحصربه‌‌‌فردی دارد؛ مثلا هیچ‌‌‌کس نمی‌تواند به‌‌‌راحتی اطلاعات آن را تغییر دهد یا دستکاری کند.
فرض کنید یک دفتر ثبت‌‌‌اسناد رسمی دارید که همه مردم به آن دسترسی دارند و هیچ‌‌‌کس نمی‌تواند چیزی را در آن پنهان کند یا تغییر دهد. بلاک‌چین تقریبا همین کار را به‌‌‌صورت دیجیتال انجام می‌دهد. حالا تصور کنید اگر این فناوری در اقتصاد ما به کار گرفته شود، چه اتفاقی می‌‌‌افتد؟ در این مقاله می‌‌‌خواهیم ببینیم بلاک‌چین چطور می‌تواند به اقتصاد ایران کمک کند، چه فرصت‌‌‌هایی را پیش روی ما می‌‌‌گذارد و چطور می‌تواند برخی از مشکلات اقتصادی ما را حل کند.
1. شفافیت و مبارزه با فساد:
یکی از بزرگ‌ترین مشکلاتی که در اقتصاد ما و بسیاری از اقتصادهای دیگر وجود دارد، فساد و عدم‌شفافیت است. وقتی پول یا دارایی از جایی به‌‌‌جای دیگر منتقل می‌شود، گاهی اوقات مشخص نیست دقیقا این پول از کجا آمده، به کجا می‌رود و در طول مسیر چه اتفاقی برایش می‌‌‌افتد. این عدم‌شفافیت می‌تواند زمینه‌‌‌ساز سوءاستفاده، رشوه و اختلاس شود. اما بلاک‌چین این مشکل را به شکل اساسی حل می‌کند. چطور؟ با ثبت تمام جزئیات تراکنش‌‌‌ها، از مبلغ و زمان گرفته تا هویت طرفین معامله، در یک دفترکل شفاف و غیرقابل‌‌‌تغییر. به‌‌‌این‌‌‌ترتیب، همه چیز قابل ‌‌‌ردیابی است و دیگر کسی نمی‌تواند پنهانی کاری انجام دهد یا از موقعیت خود سوءاستفاده کند. این شفافیت می‌تواند به ما کمک کند تا جلوی فساد را بگیریم، اعتماد مردم را به نهادهای دولتی و اقتصادی افزایش دهیم و فضایی سالم‌‌‌تر برای کسب و کار و سرمایه‌گذاری ایجاد کنیم. برای مثال، فرض کنید دولت می‌‌‌خواهد یک مناقصه برگزار کند. با استفاده از بلاک‌چین، تمام مراحل مناقصه، از ثبت‌‌‌نام شرکت‌ها تا اعلام برنده، به‌‌‌صورت شفاف و قابل‌‌‌مشاهده برای همه ثبت می‌شود و امکان هرگونه تقلب یا تبانی از بین می‌رود.
2. بهبود فرآیندهای مالی و بانکی:
سیستم بانکی سنتی ما گاهی اوقات می‌تواند خیلی پیچیده، کند و پرهزینه باشد. انتقال پول، به‌‌‌خصوص تراکنش‌‌‌های بین‌المللی، می‌تواند با مشکلات زیادی از قبیل کارمزدهای بالا، زمان طولانی انتقال و مشکلات مربوط به تحریم‌‌‌ها همراه باشد. اما بلاک‌چین می‌تواند این فرآیندها را به‌‌‌مراتب ساده‌‌‌تر، سریع‌‌‌تر و ارزان‌‌‌تر کند. مثلا با استفاده از بلاک‌چین، می‌توانیم پول را تقریبا آنی و با هزینه بسیار کمتر به هر جای دنیا که بخواهیم بفرستیم. همچنین، بلاک‌چین می‌تواند به ما کمک کند تا از ارزهای دیجیتال ملی استفاده کنیم و وابستگی خود را به ارزهای خارجی کاهش دهیم. این موضوع به‌‌‌خصوص در شرایط تحریم‌‌‌های اقتصادی می‌تواند بسیار مفید باشد. علاوه بر این، بلاک‌چین می‌تواند فرآیندهای دیگری مانند اعتبارسنجی، صدور وام و بیمه را نیز بهبود ببخشد و دسترسی مردم به خدمات مالی را آسان‌‌‌تر کند.
3. تسهیل تجارت و زنجیره تامین:
فرض کنید می‌‌‌خواهیم یک محصول، مثلا یک فرش دستباف ایرانی را از تولیدکننده در یک روستای دورافتاده تا خریدار در یک کشور خارجی ردیابی کنیم. با روش‌های سنتی، این کار بسیار سخت و پیچیده است و احتمال تقلب و جعل نیز وجود دارد. اما بلاک‌چین این امکان را فراهم می‌کند که تمام مراحل تولید، حمل‌‌‌ونقل و توزیع یک محصول را به‌‌‌صورت دقیق و شفاف ثبت کنیم. به‌‌‌این‌‌‌ترتیب، می‌توانیم مطمئن شویم که محصول اصلی است، در شرایط مناسب حمل شده و هیچ تقلبی در آن صورت نگرفته است. این موضوع به‌‌‌خصوص برای صادرات محصولات ایرانی، به‌‌‌ویژه محصولات کشاورزی و صنایع‌‌‌دستی که نیاز به تضمین کیفیت و اصالت دارند، بسیار حیاتی است. این شفافیت می‌تواند اعتماد خریداران خارجی را جلب کند و به افزایش صادرات ایران کمک کند.
4. توسعه اقتصاد دیجیتال و نوآوری:
بلاک‌چین می‌تواند بستر بسیار مناسبی برای توسعه اقتصاد دیجیتال و نوآوری باشد. با استفاده از این فناوری، می‌توانیم پلتفرم‌‌‌های غیرمتمرکز برای ارائه خدمات مختلف ایجاد کنیم. این پلتفرم‌‌‌ها می‌توانند در زمینه‌‌‌های گوناگونی مانند خدمات مالی غیرمتمرکز (DeFi)، بیمه، بهداشت و درمان، آموزش، رای‌‌‌گیری و مدیریت زنجیره تامین فعالیت کنند و فرصت‌‌‌های شغلی جدیدی را ایجاد کنند. برای مثال، می‌توان پلتفرمی ایجاد کرد که به کشاورزان اجازه دهد محصولات خود را مستقیما به مصرف‌کنندگان بفروشند و واسطه‌‌‌ها را حذف کنند.
5. جذب سرمایه‌گذاری و توسعه بازارهای مالی:
وقتی یک سیستم اقتصادی شفاف، امن و قابل‌‌‌اعتماد باشد، سرمایه‌گذاران بیشتری تمایل به سرمایه‌گذاری در آن پیدا می‌کنند. بلاک‌چین با ایجاد همین ویژگی‌‌‌ها، می‌تواند اعتماد سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی را جلب کند و منابع مالی لازم برای توسعه پروژه‌‌‌های مختلف را فراهم آورد. همچنین، بلاک‌چین می‌تواند به توسعه بازارهای مالی جدید مانند بازارهای اوراق بهادار دیجیتال و بازارهای غیرمتمرکز کمک کند و دسترسی کسب‌و‌کارها، به‌‌‌خصوص کسب‌و‌کارهای کوچک و متوسط، به منابع مالی را آسان‌‌‌تر کند.
6. مدیریت منابع و انرژی:
بلاک‌چین می‌تواند به ما در مدیریت بهینه‌‌‌تر منابع و انرژی کمک کند. با ثبت دقیق اطلاعات مربوط به تولید، توزیع و مصرف انرژی، می‌توانیم از هدررفت آن جلوگیری کنیم، بهره‌‌‌وری را افزایش دهیم و به سمت استفاده از انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر حرکت کنیم. همچنین، می‌توانیم از این فناوری برای مدیریت منابع طبیعی مانند آب و معادن استفاده کنیم و از سوءاستفاده و تخریب آنها جلوگیری کنیم. برای مثال، می‌توان سیستمی مبتنی بر بلاک‌چین ایجاد کرد که میزان مصرف آب در بخش‌‌‌های مختلف کشاورزی را به‌‌‌صورت دقیق ثبت کند و به کشاورزان در مدیریت بهتر منابع آب کمک کند.
چالش‌‌‌ها و راهکارها
البته توسعه بلاک‌چین در ایران چالش‌‌‌هایی هم دارد. مثلا هنوز قوانین و مقررات مشخصی برای استفاده از این فناوری وجود ندارد و نیاز به آموزش و تربیت نیروی متخصص در این زمینه داریم. همچنین، مسائلی مانند امنیت شبکه‌‌‌های بلاک‌چین و مقاومت برخی از نهادهای سنتی در برابر تغییر نیز می‌تواند چالش‌‌‌برانگیز باشد. اما با برنامه‌‌‌ریزی درست، تدوین قوانین شفاف، آموزش و تربیت نیروی متخصص، افزایش آگاهی عمومی و همکاری بین دولت، بخش خصوصی و دانشگاه‌‌‌ها، می‌توانیم این چالش‌‌‌ها را برطرف کنیم و از مزایای بلاک‌چین به بهترین شکل بهره‌‌‌مند شویم.
نتیجه‌‌‌گیری:
بلاک‌چین یک فناوری قدرتمند با پتانسیل بسیار بالاست که می‌تواند تحولات چشمگیری در اقتصاد ایران ایجاد کند. با استفاده درست از این فناوری، می‌توانیم شفافیت را افزایش دهیم، فرآیندهای اقتصادی را بهبود بخشیم، کسب و کارهای جدید ایجاد کنیم، سرمایه‌گذاری را جذب کنیم و در نهایت، به توسعه پایدار و رونق اقتصادی کشور کمک کنیم. با توجه ‌‌‌به شرایط خاص اقتصادی ایران، استفاده از بلاک‌چین می‌تواند فرصت‌‌‌های بی‌‌‌نظیری را برای غلبه بر چالش‌‌‌ها و دستیابی به رشد اقتصادی فراهم آورد.