بازار آریا

آخرين مطالب

زنگ خطر ارزش‏‏‌آفرینی در صنعت پتروشیمی اقتصاد ایران

زنگ خطر ارزش‏‏‌آفرینی در صنعت پتروشیمی
  بزرگنمايي:

بازار آریا - حسین صداقت / تحلیلگر صنعت پتروشیمی صنعت پتروشیمی ایران سال‌هاست که به نماد ظرفیت‌‌‌های بزرگ و بهره‌‌‌برداری کوچک تبدیل شده است. این صنعت که یکی از ارکان حیاتی اقتصاد کشور است، با ارزآوری سالانه 15 میلیارد دلار، نقش پررنگی در تامین نیازهای ارزی ایفا می‌کند. اما آنچه صنعت پتروشیمی ایران را به چالش کشیده، شکاف عمیق میان ظرفیت‌‌‌های موجود و ارزش‌‌‌آفرینی واقعی آن است. آمارها نشان می‌دهد که از سال 1390 تاکنون، تولید محصولات پتروشیمی ایران از 43 میلیون تن به 72 میلیون تن در سال افزایش یافته است و به لحاظ حجم تولید جایگاه قابل قبولی در دنیا برای صنعت پتروشیمی ایران به دست آمده است به طوری که در برخی محصولات مثل متانول، اوره و آمونیاک جزو تولیدکنندگان و صادرکنندگان بزرگ دنیاست، اما ارزش فروش این محصولات همچنان ثابت مانده و تغییری در درآمد ارزی ایجاد نشده است. 72 میلیون تن تولید در سال، اما تنها 15 میلیارد دلار درآمد؛ عددی که بیشتر از یک واقعیت، یک زنگ خطر است.
این مساله علاوه بر بحران‌های مدیریتی، تحریم‌‌‌ها و وعده‌‌‌های ناتمام سیاسی، ناشی از تمرکز بیش از حد بر افزایش تناژ تولید به جای توسعه زنجیره ارزش است که همگی دست به دست هم داده‌اند تا پتروشیمی ایران از جایگاه شایسته خود در اقتصاد جهانی فاصله بگیرد. خام‌‌‌فروشی محصولات و تولید مواد اولیه به جای محصولات نهایی با ارزش افزوده بالا، یکی از دلایل اصلی محدود شدن درآمد این صنعت است. در حالی که رقبای ما در صنعت پتروشیمی از طریق توسعه صنایع پایین‌‌‌دستی و عرضه محصولات پیچیده با ارزش افزوده بالا، ارزش‌‌‌آفرینی چند برابری را تجربه می‌کنند، پتروشیمی ایران در دام رویکرد سنتی به توسعه صنعت و تولید مواد اولیه گرفتار است و هنوز متانول و اتیلن صادر می‌کند.
یکی از مهم‌ترین عوامل ناکامی در تحقق ظرفیت‌‌‌های صنعت پتروشیمی، نبود یک برنامه جامع و استراتژیک برای توسعه و تکمیل زنجیره ارزش است. برنامه‌‌‌ریزی‌‌‌ها در این صنعت اغلب کوتاه‌مدت و پراکنده بوده و به جای تمرکز بر توسعه پایدار، بر افزایش تولیدات اولیه متمرکز شده است. این وضعیت باعث شده است تا زیرساخت‌‌‌های لازم برای صنایع پایین‌دستی و توسعه زنجیره ارزش ایجاد نشود.
در کشورهای پیشرو، وجود یک نقشه راه جامع، توسعه صنعت پتروشیمی را به سمت تولید محصولات با ارزش افزوده بالا هدایت کرده است. در ایران، نبود چنین حاکمیتی، علاوه بر کاهش بهره‌‌‌وری، موجب هدررفت منابع و محدود شدن توان رقابتی در بازارهای جهانی شده است.
خصوصی‌‌‌سازی نیز که زمانی به عنوان راه‌‌‌حل بسیاری از مشکلات معرفی می‌‌‌شد، در عمل محقق نشده و نتوانسته مسیر این صنعت را اصلاح کند. واگذاری شرکت‌های پتروشیمی به صندوق‌های بازنشستگی و نهادهای غیرمتخصص، نه تنها مشکل را حل نکرد و بهره‌‌‌وری را افزایش نداده، بلکه به تضعیف مدیریت و کاهش نظارت موثر منجر شده و مشکلات جدیدی به صنعت اضافه کرده است. این موضوع باعث شده که بسیاری از این شرکت‌ها بدون چشم‌‌‌انداز روشن و برنامه استراتژیک فعالیت کنند.
یکی دیگر از چالش‌‌‌های جدی این صنعت، تعدد طرح‌‌‌های نیمه‌‌‌تمام است. پروژه‌‌‌هایی که بدون تضمین تامین خوراک و بازار فروش آغاز شده‌‌‌اند، منابع مالی کشور را به خود اختصاص داده‌‌‌اند، در حالی که بهره‌‌‌وری سرمایه را کاهش داده‌‌‌اند. این پروژه‌‌‌ها نه تنها بار مالی سنگینی به دوش اقتصاد گذاشته‌‌‌اند، بلکه ظرفیت‌‌‌های موجود را نیز به هدر داده‌‌‌اند.
تحریم‌‌‌های بین‌المللی نیز، نه تنها بر صادرات محصولات پتروشیمی اثر گذاشته‌‌‌اند، بلکه توسعه این صنعت را نیز محدود کرده‌‌‌اند. مشکلاتی مانند دسترسی محدود به فناوری‌‌‌های پیشرفته، افزایش هزینه‌‌‌های صادرات و کاهش توان رقابت‌پذیری در بازارهای جهانی، از جمله نتایج مستقیم تحریم‌‌‌ها هستند. ایران به دلیل نبود سرمایه‌گذاری کافی در زنجیره ارزش و تحریم‌‌‌های شدید بانکی، به خام‌فروشی محصولات اولیه متکی شده است. این در حالی است که رقبای منطقه‌‌‌ای، با استفاده از فناوری‌‌‌های مدرن و توسعه صنایع پایین‌دستی، به تولید محصولات نهایی و ارزش افزوده بالاتر پرداخته‌‌‌اند.
علاوه بر این، این صنعت در میان مداخلات سیاسی گرفتار شده است. ورود سیاسیون به صنعت پتروشیمی و اعمال نفوذ در تصمیم‌گیری‌‌‌ها، توسعه این صنعت را کند کرده است. وعده‌‌‌های انتخاباتی و تصمیمات جناحی، بدون در نظر گرفتن الزامات تخصصی و اقتصادی، به ایجاد پدیده‌‌‌ای به نام «پترووعده‌‌‌ها» منجر شده است؛ وعده‌‌‌هایی که نه‌تنها عملی نمی‌‌‌شوند، بلکه مسیر توسعه صنعت را نیز مسدود می‌کنند.
اما آیا امیدی است؟ بله، اگر زاویه دیدمان را تغییر دهیم. برای عبور از این چالش‌‌‌ها و دستیابی به جایگاه واقعی پتروشیمی در اقتصاد کشور، اصلاحات عمیقی لازم است. اولین گام، تمرکز بر زنجیره ارزش و توسعه صنایع پایین‌‌‌دستی و تدوین نقشه راه جامع برای توسعه زنجیره ارزش است. تولید محصولات نهایی با ارزش افزوده بالا می‌تواند درآمد ارزی کشور را چند برابر کند و وابستگی به خام‌‌‌فروشی را کاهش دهد. دومین اقدام، بازنگری در فرآیند خصوصی‌‌‌سازی و واگذاری این صنعت به بخش‌‌‌های متخصص و توانمند است. اصلاح ساختار مالکیتی و شفافیت در مدیریت، می‌تواند زمینه‌‌‌ساز بهره‌‌‌وری بیشتر شود.
علاوه بر این، تکمیل پروژه‌‌‌های نیمه‌‌‌تمام بر اساس اولویت‌‌‌های اقتصادی، تقویت تحقیق و توسعه (R&D) و حذف مداخلات سیاسی در انتصاب مدیران، از دیگر گام‌‌‌های ضروری است. صنعت پتروشیمی ایران اگرچه با چالش‌‌‌های زیادی روبه‌روست، اما با اصلاح مسیر و بهره‌‌‌گیری از ظرفیت‌‌‌های واقعی، می‌تواند به یکی از موتورهای پیشران اقتصاد کشور تبدیل شود. اما این موتور نیاز به سوخت تازه دارد؛ سوختی از جنس شفافیت، تخصص و نگاه بلندمدت. سیاستگذاران باید تصمیم بگیرند که می‌‌‌خواهند با این ظرفیت چه کنند: آن را خاموش کنند یا روشن؟
اکنون زمان آن رسیده که این صنعت از دام خام‌‌‌فروشی رهایی یابد و با نگاه به آینده، در مسیر خلق ارزش و توسعه پایدار گام بردارد. شاید وقت آن رسیده باشد که پتروشیمی ایران نه فقط به عنوان تولیدکننده مواد اولیه، بلکه به عنوان یکی از بازیگران اصلی زنجیره ارزش جهانی شناخته شود.

لینک کوتاه:
https://www.bazarearya.ir/Fa/News/1234639/

نظرات شما

ارسال دیدگاه

Protected by FormShield
مخاطبان عزیز به اطلاع می رساند: از این پس با های لایت کردن هر واژه ای در متن خبر می توانید از امکان جستجوی آن عبارت یا واژه در ویکی پدیا و نیز آرشیو این پایگاه بهره مند شوید. این امکان برای اولین بار در پایگاه های خبری - تحلیلی گروه رسانه ای آریا برای مخاطبان عزیز ارائه می شود. امیدواریم این تحول نو در جهت دانش افزایی خوانندگان مفید باشد.

ساير مطالب

قیمت پلی استیشن به 207 رسید/عکس

عملیات جاسوسی آمریکا و اسرائیل در یمن خنثی شد

افزایش هزار واحدی شاخص کل بورس

سالیوان از نشست امنیتی محرمانه اسرائیل رمزگشایی کرد

علت تاخیر در اعلام تعطیلی مدارس استان خوزستان چه بود؟

ثبت پایین‌ترین رقم تولید نفت و گاز مکزیک در سال 2024

قیمت طلا، سکه و ارز 5 دی ماه 1403؛ قیمت طلا و سکه بالاخره ریزشی شد

مسدودی کندوان، جاده هراز را با ترافیک سنگین مواجه کرده است

مدیران جسارت تصمیم‌گیری داشته باشند

بازار ارز زیر ذره‌بین رفت

عقب‌نشینی قیمت‌ها در بازار طلا و سکه؛ دلار در کانال 78 هزار تومان ماند

مصرف گاز 18 درصد افزایش یافت

دیدار نماینده ولی فقیه در استان اردبیل با مادر شهید معظم هوشنگ مؤذن به مناسبت روز زن

وضعیت کیک اقتصاد در تابستان 1403

نکاتی برای سفر بی دردسر از مشهد به تهران

ریال مقابل دلار چند است؟

عکسی از سخنگوی دولت در مراسم تشییع پیکر «ژاله علو»

دیدار مدیرکل امور ورزشی و اردویی بنیاد شهید و امور ایثارگران با جانباز 70 درصد طاهری در همدان

هارتلند در بن‌بست/گرد فراموشی بر تکمیل کریدورهای ترانزیتی داخلی

استراتژی توسعه صنعت هوانوردی ایران در سایه تحریم‌ها

پیش‌بینی جدید صندوق بین‌المللی پول از تورم ایران+ جزئیات

رشد 23 درصدی حجم مبادلات اقتصادی از پایانه مرزی میلک

زندگی مردم به ارز وابسته است/ برخی آقایان گفته‌اند دلار باید به 100 هزار تومان برسد

رشد اقتصادی بدون نفت ایران اعلام شد

ظرفیت‌های پنهان گیلان فرصتی برای رشد اقتصادی است

موافقتنامه های تجاری منجر به تکمیل زیرساخت های صادراتی می شود

قیمت دلار، یورو و پوند امروز چهارشنبه 5 دی 1403/ افزایش قیمت

نرخ ارز دلار سکه طلا یورو امروز چهارشنبه 5 دی 1403/ کاهش قیمت طلا 18 عیار و سکه امامی

زمان ثبت‌نام انتخابات فدراسیون فوتبال

واکنش الیاس حضرتی به آغاز رفع فیلترینگ/ این مسیر برای ایران ادامه دارد

ابلاغ قانون عفاف و حجاب به زمستان موکول شد؟ + فیلم

درآمدهای میلیاردی با کاشت نهال صنوبر؛ واقعیت یا رویا؟

بولران ارزهای دیجیتال تا چه زمانی ادامه دارد؟

طرح ملی اشتغالزایی در صنعت گوهرشناسی رو نمایی می‌شود

رانت واردات 750 میلیون دلار پارچه بی‌کیفیت با ارز نیما

تبیین نشست کمیسیون انرژی با حضور معاونان وزارت نفت و نیرو

تصاویر منتشر نشده از زلزله بم در بیست‌ویکمین سالروز + عکس

قیمت سکه، نیم‌سکه و ربع‌سکه امروز چهارشنبه 5 دی 1403/ سکه امامی ارزان شد

قیمت طلا و سکه امروز چهارشنبه 5 دی 1403/ کاهش دسته‌جمعی قیمت‌ها+ جدول

قیمت طلا، سکه و دلار امروز چهارشنبه 5 دی 1403/ کاهش قیمت طلا 18 عیار و سکه امامی

معتبرترین تولیدکننده نهال گردو و بادام دیرگل کشور را بشناسید

نحوه برگزاری امتحانات دی ماه 1403 مشخص شد

آیا با کاشت نهال گردو می‌توان آینده مالی خود را تضمین کرد؟

راهنمای خرید جعبه آتش نشانی و انواع جعبه آتش نشانی

پراید، ساینا و 405 بیشترین خودروهای مردودی در مراکز معاینه فنی شدند!

مصرف 610 میلیون مترمکعب گاز در بخش خانگی

بیل کلینتون کیست؟/ از اصلاحات اقتصادی تا رسوایی‌های سیاسی و اخلاقی

نرخ دلار بازار آزاد، وزیر اقتصاد را شوکه کرد

ایرادات هیات عالی نظارت مجمع تشخیص به بودجه سال 1404 کل کشور

هفتصد میلیون دلار سرمایه‌گذاری خارجی تصویب شد

© - www.bazarearya.ir . All Rights Reserved.

چاپ ایرانیان کمپانی