بازار آریا - رضا محمدی اکباتان کارشناس مشتقه کالایی لحظه‌شماری به سررسید و معاملات نقره از سه‌شنبه 20 آذر در بازار مالی و مشتقه کالایی آغاز شد. اولین معامله نقره در بازار آتی برای سررسید اسفند 1403 با قیمت 979،990ریال انجام شد و در ادامه در ساعت 12 اولین معامله گواهی سپرده شمش نقره 880،500ریال قیمت‌گذاری شد؛ قیمتی که به گمان بعضی افراد برای بازار آتی گران بود، اما با درنظر گرفتن کارمزد به‌شدت پایین معاملات آتی، سررسید قرارداد که برای سه‌ماه آینده است و تک‌نماد بودن آن در ابتدا، زیاد هم غیر‌منطقی و دور از ذهن نبود.
نقره به‌عنوان دومین فلز گرانبها پس از طلا، علاوه بر کاربرد زینتی و سرمایه‌گذاری به علت خاصیت رسانایی الکتریکی، قابل‌توجه بسیاری از صنایع قرار می‌گیرد؛ همچنین وجود آن برای توسعه انرژی‌های پاک و جدید به‌شدت ضروری است. مکزیک، چین و پرو بیشترین تولید نقره جهانی را به خود اختصاص می‌دهند. براساس آمار سال 2023، مکزیک با تولید 6‌هزار و 290تن، بیشترین میزان استخراج نقره را به خود اختصاص داد که این میزان مکزیک را به‌تنهایی تولیدکننده یک‌چهارم نقره جهان می‌کند. سهم ایران نیز از تولید نقره جهان در سال 2023، معادل 89تن بود که بیشتر نقره معدنی ایران در استان‌های اصفهان، آذربایجان‌شرقی، سمنان، کرمان و خراسان‌رضوی استخراج می‌شود (در تصویر زیر مصارف نقره نشان داده شده است).

قیمت نقره در سال‌های ابتدایی قرن جاری در محدوده 5 تا 10دلار به ازای هر اونس بوده است که در سال 2007 و با وقوع بحران مالی در ایالات‌متحده و سایر کشورهای غربی، مانند طلا، قیمت نقره نیز افزایش می‌‌‌یابد؛ به طوری که پس از بحران مذکور در سال‌های 2010 و 2011 به سقف تاریخی 49دلار نیز می‌رسد که پس از آن به محدوده 15دلار به ازای هر اونس کاهش می‌‌‌یابد که دلیل اصلی این نوسانات سیاست‌‌‌های فدرال‌رزرو آمریکا بوده است.
رابطه تاریخی نزدیک قیمت طلا و نقره مدیون این موضوع است که این فلزات گرانبها در مرکز تقریبا تمام سیستم‌های پولی ماقبل مدرن، به عنوان وسیله مبادله و نیز وسیله حفظ ذخیره ارزش، قرار داشته‌‌‌اند. ویژگی‌‌‌های این دو فلز و کمیابی آنها در نتیجه ارزش ذاتی بالای آنها سبب شده است تا دارایی جذابی برای سرمایه‌گذاران در سراسر جهان باشند. طبق آمار نسبت نقره در برابر طلا از گذشته دور تا به امروز نشان‌دهنده ارزش تقریبا 10 تا 15برابری طلا به نقره بوده، ولی در حال حاضر حدودا هر اونس طلا معادل 90اونس نقره است.
در سازوکار جدید بورس‌کالا معاملات گواهی سپرده شمش نقره با عیار 999.9 از ساعت 11:30 با 30دقیقه پیش‌‌‌گشایش آغاز می‌شود و تا ساعت 17:00 روزهای شنبه تا چهارشنبه و تا ساعت 15:00 روزهای پنج‌شنبه انجام می‌شود و دامنه نوسان در این نماد مثبت/منفی 5‌درصد قیمت پایانی در روز معاملاتی قبل در نظر گرفته شده است. معاملات گواهی سپرده شمش نقره معاف از مالیات بوده و تنها در زمان تحویل، خریدار گواهی سپرده شمش نقره موظف به پرداخت مالیات ارزش‌افزوده است. هزینه روزانه انبارداری به ازای هر گواهی سپرده شمش نقره معادل 20ریال است که در سامانه انبار برای دارنده گواهی اعمال می‌شود. این هزینه ممکن است به صورت دوره‌‌‌ای متناسب با تغییرات قیمت نقره تعدیل شود. کارمزد معاملات گواهی سپرده شمش نقره نیز برای هر طرف معامله معادل 0.0024 کل ارزش معامله است. به‌عنوان مثال، اگر فردی یک گواهی سپرده شمش نقره به قیمت 800‌هزار ریال بخرد/بفروشد، کارمزد کسرشده از ارزش معامله، معادل 1،920ریال است.
در گذشته برای مدت کوتاهی نقره در بازار آتی معامله می‌‌‌‌‌‌‌‌‌شد، اما به دلیل حجم کم معاملات و نقدشوندگی نامناسب حذف شد. روز سه‌‌‌شنبه با آغاز معاملات گواهی سپرده، قرارداد آتی شمش نقره نیز شروع به کار کرد. معاملات قراردادهای آتی شمش نقره از ساعت 10 با نیم‌ساعت پیش‌گشایش آغاز می‌شود و مشابه گواهی سپرده‌‌‌اش به پایان می‌‌‌رسد. این معاملات معاف از مالیات و دارای کارمزد 0.0006 درصد کل ارزش معامله برای هر طرف است.

صندوق سرمایه‌گذاری اختصاصی بازارگردانی اکسیر سودا بازارگردان قراردادهای آتی نقره است. در حال حاضر برای این معاملات یک‌میلیون ریال وجه تضمین در نظر گرفته شده و اندازه قرارداد 10گواهی سپرده شمش نقره (معادل 10گرم نقره) است. جریمه نکول آتی نقره نیز مشابه تمام قراردادهای دیگر یک‌درصد ارزش قرارداد است. معاملات آتی نقره از سه‌‌‌شنبه بر روی سررسید اسفند 1403 انجام می‌شود و طبق اطلاعیه بورس‌کالا از روز شنبه 24آذر سررسید جدید قرارداد آتی گواهی سپرده نقره تحویل خردادماه 1404 راه‌‌‌اندازی شده و تا تاریخ 20خرداد 1404 قابل معامله خواهد بود.
هفته گذشته طبق گفته مسوولان صندوق چندکالایی نهال، این صندوق تصمیم گرفت به عنوان اولین صندوق کالایی 10‌درصد پرتفوی خود را به گواهی سپرده نقره اختصاص دهد و از این پس این صندوق را باید زعفرانی نقره‌‌‌ای بدانیم. علاقه‌مندان به معاملات نقره با تماس و مراجعه به کارگزاری خود می‌‌‌توانند کد مالی و مشتقه بورس‌کالا را بگیرند. لازم به ذکر است که این کد متفاوت با کد سهام است و در پلتفرمی مجزا از سهام می‌‌‌توانند معاملات خود را انجام دهند. در جدول زیر گزارشی از معاملات گواهی سپرده شمش نقره در سه‌روز گذشته آورده شده که حجم معاملات از ابتدای راه‌‌‌اندازی معادل 482کیلوگرم بوده است. همچنین حجم معاملات آتی از ابتدای راه‌‌‌اندازی معادل 158کیلوگرم بوده و تعداد موقعیت‌‌‌های باز در پایان معاملات روز پنج‌شنبه به 11،324موقعیت رسید. سرمایه‌گذاری با سرمایه اندک زیر 100هزارتومانی، معامله به صورت برخط، معافیت مالیاتی و هزینه انبارداری اندک، اطمینان از اصالت و عیار نقره خریداری‌شده و نبود دغدغه نگهداری و سرقت نقره مزایایی هستند که معاملات این فلز گرانبها را جذاب می‌کنند و با توجه به اینکه میزان مناسبی معادل یک‌تن شمش نقره در انبارهای بورس‌کالا موجود است، پیش‌بینی می‌شود به‌زودی صندوق‌های نقره یا صندوق‌های ترکیبی طلا و نقره نیز راه‌‌‌اندازی شوند.

در حال حاضر بیش از 600‌هزار مشتری حقیقی و حقوقی در بازارهای طلای بورسی کالا فعال هستند و دارایی کل صندوق‌های طلا بیش از 80همت است. همچنین میزان طلایی که در خزانه‌‌‌های تحت نظارت بورس‌کالا از مجموع شمش و سکه طلا وجود دارد بالغ بر 1.5میلیارد دلار است که همه این موارد نشان‌‌‌دهنده استقبال خوب از ابزارهای طلای بورسی است و اگر این ابزار نبود، حجم بالایی از سرمایه‌‌‌ها راهی سبزه‌میدان می‌‌‌شد. امیدواریم این اتفاقات خوب برای معاملات گواهی سپرده شمش نقره و مشتقات آن نیز رقم بخورد.