بازار آریا

آخرين مطالب

در باب اهالی دولت اقتصاد ایران

در باب اهالی دولت
  بزرگنمايي:

بازار آریا - امیرحسین خالقی* میلتون فریدمن فقید زمانی گفته بود: «کنار هم نشاندن نزدیک به 500نفر اقتصاددان، چنان‌که در فدرال‎رزرو شاهدش هستیم، کار بسیار نادرستی است... در چنین اوضاعی بعید است بشود سراغ پژوهش‎های عینی و مستقل رفت... استقرار فیزیکی اقتصاددانان در محل فدرال‎رزرو به‌شدت بر نوع پژوهش‎هایشان اثر می‎گذارد؛ می‎بینیم که اغلب به دنبال نوشتن مقالات فنی بی‎دردسر در حوزه روش‎ هستند تا پرداختن به موضوعات اساسی‌تر و جدی‌تر درباره سیاست‎ها و نتایج آنها.» حرفش این بود که حتی اگر مثل فدرال‌رزرو آدم‌های کاربلد زیادی دم دست داشته باشی و بتوانی فارغ‌التحصیلان بهترین دانشگاه‌های جهان را جذب کنی، از بازی سیاست گریزی نیست.
شاید در دولت 500اقتصاددان استخدام کنی، ولی درواقع 500بوروکرات زبل تحویل می‌گیری که بازیگران بازی سیاست می‌شوند. به بیانی دیگر، این شاید قاعده‌ای کلی در همه جا باشد که واشنگتن و تهران هم ندارد: آدم‎های کاربلد فنی دولتی هم خیلی جاها مجبورند با منطق سیاسی پیش بروند. اگر می‌بینیم کارآیی دولت پایین است شاید فقط به دلیل ناتوانی اهالی آن نباشد؛ خیلی وقت‌ها مشکل از ندانستن نیست، بلکه انگیزه‌ای برای توانستن وجود ندارد و بوروکرات بعید است تکنوکرات باقی بماند. باری، در اقتصاد سیاسی جاهایی مثل ایران پیچیدگی‌های دیگری هم به ماجرا اضافه می‌شود.
یکی از ویژگی‌های ایران و کشورهایی نظیر آن شاید پدیده فوبیای بوروکراسی باشد: سیاسیون از بوروکراسی قدرتمند می‌ترسند!
اجازه دهید بیشتر توضیح دهم: یک قاعده مشهور موسوم به جدایی سیاست از اداره هست که می‌گوید سیاستمداران باید اهداف کلی را تعیین کنند و بوروکرات‌ها به مسیرهای رسیدن به آن اهداف بپردازند. وقتی وضعیت سیاسی کشوری کم‌وبیش باثبات است و نهادهای سیاسی استخوان‌دار دارد، چنین تقسیم کاری کم‌وبیش برقرار است؛ آدم سیاسی کار خودش را می‌کند و آدم اداری هم به رتق و فتق امور اجرایی می‌پردازد و چرخش در سیاست باعث نمی‌شود ساختار اداری زیر و زبر شود. اما در جاهایی مثل ایران که از نهادهای سیاسی قدرتمند و آدم‌های استخوان‌دار سیاسی زیاد نیستند، قضیه متفاوت می‌شود. سیاسیون می‌دانند که بوروکراسی همانجایی است که قدرت معنا پیدا می‌کند؛ اگر زیادی قدرتمند و مستقل باشد راه خودش را می‌رود و اهالی آن به حرف سیاسیون گوش نمی‌کنند! سکان اجرا در دست دم و دستگاه دیوانی (همان بوروکراسی) است، دانش تخصصی و فنی دارند و کارشان را پیش می‌برند، پس عجیب نیست کسی سیاستمدارانی را جدی نگیرد که شاید امروز باشند و فردا نباشند!
سیاستمداران ایرانی بوروکراسی را اغلب به چشم رقیب می‌بینند و سعی در مهار آن دارند. بحث تغییر وزرا و چند مدیر ارشد نیست که شاید خیلی از جاهای دنیا بینیم، اهالی سیاست وطنی «بوروکراسی رام» را به بوروکراسی فنی قدرتمند ترجیح می‌دهند! دستشان برسد بدشان نمی‌آید آن را بکوبند و دوباره بسازند؛ چنان‌که در دوره دولت مهرورزی نمود تمام‌عیار آن را دیدیم، ولی در بقیه هم اوضاع خیلی متفاوت نبود. چیدن آدم‌های همسو در بوروکراسی و فشارهای آشکار و پنهان بر بوروکرات‌ها در قالب توصیه و استیضاح و تهدید و به‌اصطلاح افشاگری‌های رسانه‌ای از جمله سیاست‌های رایج در چنین فضایی است. خلاصه کنیم؛ بوروکراسی فنی و شایسته‌سالار که همان تعبیری است که وبر از آن مراد می‌کرد، از نظر سیاسی ناموجه است!
قرارداد اجتماعی دولت و مردم هم بحث دیگری است؛ اشتغال‌زایی و تامین شغل از وظایف دولت تلقی می‌شود و انتظار این است که دولت برای مردم کار تدارک ببیند. طبیعی است یکی از تاکتیک‌های رای آوردن این باشد که جوان‌های مردم را سر کار بگذاری! معنای این هم فربه کردن نامتناسب دولت و اولویت دادن به کمیت به جای کیفیت است. می‌دانیم که کار اقتصاد با فرمان و فرموده پیش نمی‌رود، ولی آدم سیاسی خیلی به این چیزها کاری ندارد؛ او معتقد است باید تعداد بیشتری سر کار باشند، حالا این وسط کارآیی هم فدا شد خیلی مهم نیست. پیامد بزرگ شدن نامناسب دولت (به معنایی فراتر از قوه مجریه) چیزی جز جبران خدمات نامناسب و پرداختی‌های ناکافی به کاربلدها نیست که باعث می‌شود آنها هم در جایی بیرون از دولت برای کار جست‌وجو کنند.
«شرایط حساس کنونی» و تحریم هم عامل مهمی است؛ وقتی اولویت کشوری بر بقا و نه توسعه قرار می‌گیرد طبیعی است که کارآیی در دولت هم به مطالبه‌ای لوکس بدل شود! اغلب فقط سعی می‌کنند امروز را به فردا برسانند و آینده‌فروشی و نزدیک‌بینی رواج پیدا می‌کند. کسی به تفنن‌هایی مثل بهره‌وری و برنامه بلندمدت فکر نمی‌کند. چندی پیش رئیس‌جمهور از این گلایه کرده بود که با کارشناس‌های فعلی کار پیش نمی‌رود، چون خیلی از آنها با توصیه و سفارش منصوب شده‌اند. حرف درستی است، ولی اگر غیر از این بود باید تعجب می‌کردیم! از این ساختار اداری جز این بیرون نمی‌آید. الله اعلم.
* پژوهشگر اقتصاد سیاسی

لینک کوتاه:
https://www.bazarearya.ir/Fa/News/1227724/

نظرات شما

ارسال دیدگاه

Protected by FormShield
مخاطبان عزیز به اطلاع می رساند: از این پس با های لایت کردن هر واژه ای در متن خبر می توانید از امکان جستجوی آن عبارت یا واژه در ویکی پدیا و نیز آرشیو این پایگاه بهره مند شوید. این امکان برای اولین بار در پایگاه های خبری - تحلیلی گروه رسانه ای آریا برای مخاطبان عزیز ارائه می شود. امیدواریم این تحول نو در جهت دانش افزایی خوانندگان مفید باشد.

ساير مطالب

کشورهای اتحادیه اروپا آماده بازگشایی سفارت در سوریه می‌شوند؟

ادعاها درباره جمع‌آوری تجهیزات نظامی روسیه از سوریه

رانت در واردات خودرو مانع از کاهش قیمت‌ها می‌شود

درخواست صدراعظم آلمان برای باقی ماندن نیروهای متخصص سوری در کشورش

حملات جنگنده‌های اسرائیل به سه منطقه در سوریه

تاکید کمیسیون اروپا بر حفاظت از اقلیتها در سوریه

حداقل حقوق کارمندان چقدر شد؟

سفر هیات دیپلمات قطری به سوریه

بردهای سریع از قوانین احمقانه؛ معجزه مدیرعامل جدید

«بهینه‌سازی مصرف» و «سرمایه‌گذاری برای افزایش تولید» دو بال مقابله با ناترازی

بازگشایی سفارت ترکیه در سوریه از شنبه

خسارت زلزله زیراب مازندران چقدر بود؟

تعطیلی مدارس برخی از شهرهای اردبیل به دلیل سرما

هزینه جاه‌طلبی‌های عربستان/ ترامپ کابوس بن سلمان می‌شود؟

رشد هیجانی، ریسک‌ها و فرصت‌ها

سیگنال مثبت ترامپ به بازار

چشم‌انداز بازار نفت در 2025

فاز دوم سیاستگذاری ارزی؛ سرنوشت بورس پس از «نیما»

برای افزایش سهم ایران از تجارت جهانی به FATF نیاز داریم

سرمایه‌گذاری 100میلیون دلاری عمان در اینچه‌‌‌برون

پایان دلار نیمایی

ضربه ‌فنی «تولید» با «خاموشی»

راه‏‏‌ پرچالش تنظیم‏‏‌گری رمزارزها

تحویل سوخت بیشتر به نیروگاه‌ها

افزایش تولید نفت ایران در نوامبر

از مازاد تا تحول؛ چشم‏‏‏‏‌انداز نفت در 2025

فرش قرمز «چابهار» زیر پای فعالان اقتصادی

آخرین وضعیت خط ریلی سریع‌‌‌‌‌السیر تهران – اصفهان

ترافیک آزادراه تهران-قزوین نصف می‌شود

شعار روز جهانی گمرک

بازار - 1403/09/24

برنامه بانک مرکزی برای توسعه نهاد قرض‏‏‌الحسنه

فراز و فرود طلای جهانی

بازگشت دلار از قله در روز آخر

جاماندگی از قافله «مهار تورم»

نباید اجازه دهیم صنایع به خاطر ناترازی حوزه انرژی تعطیل شوند

مقاومت دلار در برابر نزول فصلی

آمار معاملات هفتگی - 1403/09/24

37 صنعت در محدوده سبز

چه چیزی شما را اذیت می‌کند؟

نمایش فیلم‌تئاتری از بهرام بیضایی در خانه هنرمندان

انتشار آخرین رمان محمدعلی علومی

پرتره‌های پهلوان آواز در ارسباران

«محمد رسول‌الله» چگونه ساخته شد؟

رودری باز هم بهترین بازیکن دنیا شد

سنگین‌وزن‌ها مدال دشت کردند

پاداش تحقیر نکردن!

پرسپولیس «مصرف» شده است!

بازیگر اصلی رشد صادرات فولاد هرمزگان

پیشتازی «سپ» در بازار تراکنش‏‌ها

© - www.bazarearya.ir . All Rights Reserved.

چاپ ایرانیان کمپانی